Activisme zonder actie is oké

Een wereldverbeteraar is vaak een naïeve dromer, en ngo’s krijgen weleens te horen dat ze log en traag zijn. Beide stellingen zijn niet geheel onwaar, geeft ngo-medewerkster en MO*columniste van deze maand Fei Lauw toe. Wie echt wil bijdragen aan verandering, omarmt best het trage, realistische kantje van het wereldverbeteren. ‘Wie dat durft, raakt minder snel ontmoedigd.’

Uit ondervinding weet ik dat mijn ongeduld niet altijd een match is met de talloze vergaderingen en strategische plannen die eigen zijn aan de non-profitsector. ‘We zijn een containerschip!’, foeterde ik laatst. ‘Zo eentje dat dwars ligt in het Suezkanaal.’

Wie idealistisch ingesteld is, wil ook graag resultaat zien, en liefst snel. Ook ik ben hier schuldig aan. Je stapt tenslotte in een organisatie omdat je wil deel uitmaken van de verandering. Quotes zoals ‘Be the change you wish to see’ doen geen goed aan dat ongeduld. Ze hinten dat je die kentering nog in dit leven zult zien en meemaken.

Change komt niet van de ene dag op de andere. Je moet wél handelen alsof die hoogdringend is, wat vaak het geval is.

Maar die change komt niet van de ene dag op de andere. Je moet wél handelen alsof die hoogdringend is, wat vaak het geval is — kijk maar naar de klimaatcrisis. Maar daarnaast heb ik, en met mij veel andere zogeheten wereldverbeteraars, nood aan een stevige portie praktisch realisme in de vorm van een ‘strak plan’ om die idealen daadkrachtig te maken.

Wij zijn de verandering

We kennen de rapporten van het VN-Klimaatpanel (IPCC), we weten dat mensen sterven van de honger en dat de rijkdom oneerlijk verdeeld is. World peace, we willen het.

Velen streven ze na en beginnen, zoals de catchy quote hierboven aanbeveelt, bij zichzelf. Wie de benenkracht en bijhorende moed heeft, pleurt de auto over de haag, kiest voor fairtrade sneakers, bant vleesconsumptie en graait dieper in de veganlederen buidel om biologische producten te kopen. We komen op voor het gebruik van correcte voornaamwoorden, schrijven inclusief en zeggen niet langer ‘meisje’ tegen een volwassen vrouw.

Noem maar op. De verandering, dat zijn wij.

Wie doet het helemaal goed? Niemand. En dat is oké. Want om je ‘doel’ te bereiken, schiet je best niet op alles wat beweegt.

Ik maak hier wel graag even een kanttekening bij: die duurzame keuze of je politiek statement moet wel oprecht zijn, en je handelt er daarom ook best consequent naar. Anders is het een kwestie van veel geblaat, weinig wol.

Zo zag ik op sociale media veel poeha over de mensenrechten in Qatar, maar tegelijk trekt slechts een handvol mensen zich het lot aan van de mensen in Duinkerke of op de straten van Brussel. Nochtans gaat het ook daar om flagrante schendingen van de mensenrechten.

In Duinkerke zitten mensen in een soort van transitzone uit een apocalyptische film. Ze wachten er in tijdelijke kampen om de oversteek naar het Verenigd Koninkrijk te kunnen maken en worden door Franse autoriteiten op gezette tijden uit hun tenten verjaagd, waarna hun spullen in een container worden gedumpt.

Ook in Brussel beroept de overheid zich op een ontmoedigingsstrategie van die aard: laat ze creperen op straat, in ellendige kraakpanden en laat ze dit vooral doorvertellen aan vrienden of familie. Kom niet naar België, want daar laten ze je letterlijk liggen, ook als de straatstenen uit de grond vriezen. Waar blijft in godsnaam het massale protest hierover? Online? Op straat?

Op de schop met dat salonactivisme! Het werkt niet vanuit de luie zetel.

De weliswaar terechte verontwaardiging over de arbeidsomstandigheden naar aanloop van het WK vervalt in het niets wanneer ze enkel dát is: gemakkelijk ‘activisme’ dat je tijdelijk en persoonlijk uitkomt en dat verder geen grote inspanningen of al te ingrijpende aanpassingen van je levensstijl vergt.

Op de schop met dat salonactivisme! Het werkt niet vanuit de luie zetel. Oftewel: sta op en walk the talk.

Renovatie van lange adem

Geduld is een oefening. Rechttrekken wat scheef zit, dat is opbouwen, afbreken en renoveren. En dat kost tijd, geld en organisatie.

Alle duurzame initiatieven die wij als individu nemen zouden geen impact hebben mochten de structuren erachter niet mee veranderen. De echte verandering is namelijk niet mogelijk als dezelfde constructies blijven bestaan. Dat is zoals een rolstoelvriendelijke ingang voorzien bij een gebouw dat enkel uit trappen en niveauverschillen bestaat.

Lees ook

Dit is geen opvangcrisis maar een democratie die ziek is

In het begin van de jaren ‘80 kwamen honderdduizenden mensen op straat om te betogen tegen de plaatsing van middellangeafstandsraketten op Belgische bodem. Verschillende betogingen vonden toen plaats, waarvan die van 1983 alle records brak. 400.000 mensen trokken naar Brussel, torsten spandoeken, papier-maché raketten en kinderen.

De echte verandering is namelijk niet mogelijk als dezelfde constructies blijven bestaan.

De organisatoren verenigden zich onder de naam VAKA, het Vlaams Aktiekomitee tegen Atoomwapens. Op verschillende locaties kwamen vrijwilligers samen. Ze wisselden ideeën uit, schreven en drukten pamfletten. Dit deden ze grotendeels handmatig. Via telefoon en telex werden de neuzen in dezelfde richting gedraaid en slaagden de organisatoren erin om duizenden mensen te bereiken en te mobiliseren om op straat te komen.

Maar niemand blijft natuurlijk praten over de maanden voorbereiding. Wel dat 400.000 mensen, een tot op vandaag ongezien aantal manifestanten in België, deelnamen aan een betoging.

Eenzelfde verhaal geldt voor de legendarische busactie van Rosa Parks. Zij bleef koppig zitten en werd hiermee een heldin van het (passieve) verzet. Wat te weinig verteld wordt, is dat Parks op dat moment weliswaar schijnbaar alleen en impulsief handelde, maar wel geruggensteund werd door een hele burgerrechtenbeweging, die deze specifieke actie zorgvuldig voorbereid had.

Rosa wist wat ze deed, waarom ze het deed en hoe ze het moest doen, want ze was een geschoold activiste. Een statement van dat kaliber komt met andere woorden niet uit de lucht gevallen. Het stoelt op voorbereiding, op vallen en opstaan, een netwerk, en een slagkrachtig, meermaals intern gecontesteerd plan. Conflict, ook en vooral binnen een organisatie, is de motor van alle verandering.

Traag, saai en prachtig

Wie dus het realistische kantje van het wereldverbeteren durft omarmen, zal misschien minder snel ontmoedigd of gefrustreerd raken. Ik heb dat al doende moeten beseffen.

Rosa wist wat ze deed, waarom ze het deed en hoe ze het moest doen, want ze was een geschoold activiste.

Het is een processie van Echternach, soms log en traag. Het is zeker niet altijd even sexy en stoer als pakweg in een zodiac naast een walvisvaarder sjezen. Maar ook de activist in die zodiac heeft in minstens één vergadering zijn kas opgevreten.

Deel uitmaken van de verandering is helaas niet zo eenvoudig als je koopgedrag aanpassen naar het duurzame alternatief. Het helpt wel, maar daarnaast kijk je best ook welke organisaties of merken zich daadwerkelijk inzetten voor die noodzakelijke, structurele verandering.

Wereldverbeteraar zijn lijkt impulsief en zweverig — de term alleen al. Maar we kunnen niet zonder een budgetplan, een uit de kluiten gewassen spreadsheet of twintig, visie en een realistisch strategisch plan.

Dat waanbeeld van het grotehertenogenoptimisme laten we gewoon wat fermenteren op Instagram. Doeltreffend activisme is, ook al klinkt dat als een tegenstelling, berekend traag.