Bruin vrouwenlijf te koop

Niettemin vonden de ActionAid affiches ook hun weg naar de Britse treinen. Groot en klein, man of vrouw, elke toevallige reiziger van of naar Zuidwest-Engeland kreeg op die manier de vriendelijke uitnodiging om zich in te leven in dit verschrikkelijke detail van het Congolese vrouwelijke vluchtelingen bestaan.

Op de vlucht zijn is al erg genoeg. Beeld je in dat je bovendien je regels hebt en geen toegang tot ‘je gerief’. Het moet je maar overkomen.

Een simpel smsje ter waarde van drie pond volstaat om je medeleven uit te drukken. Met je sms-geld kan ActionAid immers in jou naam deze arme vrouwen van maandverband en aanverwanten voorzien.

Vrouwenproblemen

“Wat denk je van deze advertentie?” vroeg een mannelijke collega me voorzichtig. Hij was het die de affiche op de trein had gespot.

Ik heb er even over gedaan om te begrijpen wat me precies stoorde aan de advertentie en heb er nog steeds moeite mee om me op één precies punt van irritatie vast te pinnen. Het is eerder een amalgaam van dingen die mijn maag ook lichtelijk doch zeurderig doen draaien bij de massale fascinatie voor vrouwenbesnijdenis, groepsverkrachtingen in India, of dichter bij huis: de overijverige seksisme wetgeving in de steigers onder meer naar aanleiding van de docu Femmes de la rue.

Stuk voor stuk belangrijke aan vrouwen gerelateerde problemen in onze huidige samenleving - versta me niet verkeerd. Ik zal de laatste zijn om vrouwenbesnijdenis te verdedigen, niet uit mijn krammen te schieten als ik word nagefloten of lastiggevallen in de Brusselse of Antwerpse straten, of de sanitaire noden van vrouwen op de vlucht comfortabel-midden-klassegewijs luchtig weg te wuiven.

Waardigheid

Het komt allicht hierop neer: de campagnes staan bol van beloftes om de waardigheid van de vrouw in ere te herstellen maar ze slagen er zelf niet in om die waardigheid te bewaken. Daaraan gelinkt stoor ik me aan het feit dat het inspelen op voyeuristische massa-aandacht om financiële of politieke drukkingsreden ons ontslaat van de taak om een meer efficiënte (politieke) machtsanalyse te maken van deze fenomenen van geweld tegen vrouwen.

Voor drie pond hoeven we niet dieper te graven in de complexiteit van en onze betrokkenheid in het conflict in Oost-Congo.

Voor drie pond hoeven we niet dieper te graven in de complexiteit van en onze betrokkenheid in het conflict in Oost-Congo. We kunnen ons in plaats daarvan richten – waarvan getuige de twitteraccount van ActionAidUK – , op het debat of die vrouwen met onze drie pond niet beter herbruikbaar sanitair materiaal zouden toegeschoven krijgen dan het wegwerp menstruatie-gerief dat wij maandelijks inslaan.

Een generische seksismewetgeving en beklijvende symptomen-docu ontslaan ons van de taak om echt na te denken over gekleurde achterstelling in onze binnensteden en de kersverse ‘ontdekking’ van besneden bruine vrouwen in Fort Europa geeft ons een vrijgeleide om via massa-educatie het Afrikaanse vrouwen lijf voor de leeuwen te gooien onder de speculatieve blik van de half-geïnformeerde medeburger (in het Verenigd Koninkrijk zijn er naar aanleiding van een recente campagne van de krant The Guardian plannen in de maak om vrouwenbesnijdenis, ook al gaat het om een extreem klein percentage van alle Afrikaanse vrouwen en meisjes in Europa – wat het opnieuw, voor alle duidelijkheid, niet minder gruwelijk maakt – in de leerplannen te steken). ‘Zou ze besneden zijn?’

Doel vs. middelen

Het gaat er niet om om deze toestanden nihilistisch en cultuur-relativistisch te laten betijen of goed te praten. In onze ijver om onze seculiere zieltjes te reinigen voor een hiernamaals waarin velen onder ons niet eens in geloven, slaat de balans echter over naar de andere kant.

Het doel wordt herleid tot de middelen en het (bruine) vrouwenlijf een pasmunt om invloed en betekenis te behouden. Om de ander (blijvend) te controleren.

‘Vrouwenbesnijdenis in het VK kan niet aangepakt worden zonder de uitroeiing ervan in de rest van de wereld”, kopt een activistenartikel in The Guardian. Niemand moet hier een cultuur-imperialistisch tekeningetje bij te maken.

Wat ik dus van die ActionAid campagne vind?

Als bruine vrouw stoot de 3 £ oproep tot Noord-Zuidmedelijden me tegen de borst.

Als westerse vrouw, de illusie dat oprechte empathie met een oorlogsvluchtelinge iets is dat tijdens een toiletbezoek geklaard kan worden.

Als vrouw, de publieke uitnodiging om na te denken over mijn maandelijkse sanitaire noden om de werkingskas van een ngo te spijzigen.

Als mens, de idee dat menselijke waardigheid inzetbaar kapitaal is geworden.

Dit is geen oproep tot passiviteit of inactivisme. Net zoals voedsel, onderdak, dekens, water, medicijnen,… moeten vluchtelingen beroep kunnen doen op sanitaire kits in hun extreme momenten van nood. De vraag is of vrouwelijke intimiteit of seksueel geweld een gepaste campagnestrategie zijn om geld of medeleven te ronselen in het Noorden. Het is een aanklacht tegen de idee dat het doel alle middelen heiligt. Ook wanneer we (bruine) vrouwen willen redden.