De echte wereld is niet zoals op tv

Onlangs verbleef ik tien dagen in Albanië, mijn land van herkomst. Dat leverde heel wat stress op. De grootste oorzaak van die stress is dat heel de familie je wil zien. Iedereen verwacht dat je langs gaat op bezoek.

Mijn familie zowel langs vaders- als langs moederskant is afkomstig uit de bergen. De overgrote meerderheid van mijn ooms en tantes heeft niet meer dan acht jaar onderwijs genoten. Studeren was toen een luxe. Ze moesten vooral hard werken om te overleven.

Ik ben één van de weinigen van de talrijke neven en nichten die hogere studies heeft gedaan. Toch ken ik mijn plaats. Mensen die ouder zijn en vooral de oudsten onder hen, worden gerespecteerd in de Albanese alpen. Je spreekt ze niet zomaar tegen.

“Slecht ras”

Het stond echter in de sterren geschreven dat er discussies zouden komen. Op een van mijn laatste dagen in Albanië ging ik op bezoek bij mijn oom. Zijn vrouw discussieert graag. Ze vroeg me uit over Brussel en mijn werk. Ik vertelde dat ik met jongeren werkte. Toen ze vroeg naar de origine van die jongeren, zei ik dat een groot deel van Marokkaanse herkomst is. ‘Dat is een slecht ras’, zei ze doodgewoon. Het kostte me veel moeite om mij in te houden en daar niet op te reageren. Ik was na vijf jaar voor het eerst weer in hun huis. Als gast kan je niet zomaar zaken aanvechten bij de gastvrouw.

Later kwamen er meer mensen op bezoek. Zoals hun dochter die een zevental jaren in de VS heeft gewoond waar haar twee zonen zijn geboren. We haalden samen herinneringen op van toen we opgroeiden, maar ik zat de hele tijd met de bittere nasmaak van mijn tantes opmerking.

Op een bepaald moment hoorde ik mijn tante praten met haar kleinzoon, die 10 jaar oud is. Hij vertelde haar dat hij zijn vrienden in de VS miste. In Albanië heeft hij alleen maar Albanese vrienden, terwijl hij in de VS vrienden had van over de hele wereld en van alle kleuren. Toen mijn tante iets negatief zei over zwarten reageerde haar kleinzoon direct met ‘That’s racist, grandma.’ Ze waren in het Albanees aan het praten, maar die ene zin fulmineerde hij in het Engels.

De vele Belgische Marokkanen die een gewoon leven trachten te leiden, kent mijn tante niet. Want zij komen niet in het internationale nieuws.

Ik was deze tienjarige dankbaar, niet alleen voor zijn moed maar ook voor de kans die ik kreeg om de discussie met mijn tante te hernemen. Ik zei haar dat ik niet zo goed begreep waar ze haar ideeën haalde. ‘Je bent nooit het land uit geweest. Je hebt nooit een Marokkaan in het echt gezien of gesproken en toch beweer je dat ze een slecht ras zijn. Hoe kan je dat zeggen?’, vroeg ik haar. Ze zei dat ze op tv had gezien dat veel van de Belgische jongeren die naar Syrië of Irak trekken om te vechten, Marokkanen zijn. Zo werd haar beeld van Marokkanen geconstrueerd.

Nochtans zijn er ook Belgische Marokkanen die wereldkampioen zijn in taekwondo of thaiboksen, die boeken schrijven die in allerlei talen worden vertaald, of die ‘de slimste mens’ zijn en er zijn vooral veel Belgische Marokkanen die een gewoon leven trachten te leiden. Maar die kent mijn tante niet, want zij komen niet in het internationale nieuws.

‘Tante, weet je dat er mensen zijn in België die hetzelfde denken over Albanezen, dat we een slecht volk zijn en dat we allemaal in de maffia actief zijn. Wat denk je daarvan als je weet dat je zoon in Griekenland 12 uur per dag werkt om eerlijk zijn brood te verdienen?’ ‘Dat klopt niet.’ ‘Je uitspraken over de Marokkanen kloppen ook niet, tante.’

“De wereld is om zeep”

Een aantal dagen eerder had ik een discussie met een buurman. Hij maakte zich zorgen over het groepje Syrische vluchtelingen dat Albanië had opgevangen. ‘Ze gaan allemaal naar hier komen. Waar gaat ons land naartoe?’ Met enig gevoel voor drama voegde hij eraan toe: ‘De wereld is om zeep.’

Ik zei hem dat hij zich geen zorgen moest maken. Slechts drie procent van de Syrische vluchtelingen kwam naar Europa. En slechts een tiental daarvan belandden in Albanië. Verder is het niet de eerste keer dat Albanië vluchtelingen opvangt. In WO II namen vele Albanezen joden in huis terwijl de nazi’s het land bezetten.

Als je mensen van vroeg tot laat bestookt met doembeelden, is het moeilijk voor hen om ook nog het goede of het gewone te zien in de wereld daarbuiten.

Twee broers van de buurman leven in Italië en zijn zoon woont in de VS. ‘Is Italië om zeep door je broers? Of is het einde van België nabij door mij?’, vroeg ik hem. ‘Ze mogen blij zijn dat jullie daar wonen.’, zei hij trots. ‘Ik hoop wel dat jullie terugkeren.’, voegde hij eraan toe. ‘Dat is ook wat de ouders en de familie van die Syrische vluchtelingen hopen. Die hebben ook families die ze hebben moeten achterlaten. Ze zijn ook de dochters en de zoons, de zussen en de broers van iemand. Net zoals wij.’

Het gesprek kwam abrupt ten einde. Hij werd stil en ik zag dat mijn woorden tot hem waren doorgedrongen. Later bij het afscheid omhelsde hij me innig. Een omhelzing met waarschijnlijk zijn broers en zoon in gedachten.

De angst voor de ander heeft ook mijn land van herkomst in de greep. Ik probeerde te begrijpen waarom. Een van de antwoorden lag voor mij, telkens ik een huis binnenkwam.

Overal stond de tv voortdurend aan, van ’s morgens tot bij het slapengaan. Er werd vooral naar nieuwsprogramma’s gekeken. Die waren doorlopend op TV en de format zat zo in elkaar dat het leek of er de hele tijd breaking news was. Allemaal negatief nieuws. Bleri Lleshi is politiek filosoof en auteur van o.a ‘De neoliberale strafstaat’, EPO, 2014. Onlangs verscheen zijn nieuw boek ‘Liefde in tijden van angst’. Zijn blog vind je hier en je kan hem volgen op Facebook en TwitterDe kleinste criminele feiten werden breed uitgesmeerd. Over het gevaar van terrorisme en aanslagen werd in apocalyptische taal bericht.

Ik begrijp waarom de buurman zei ‘De wereld is om zeep.’ Als je mensen van vroeg tot laat bestookt met doembeelden, is het moeilijk voor hen om ook nog het goede of het gewone te zien in de wereld daarbuiten. Nochtans de echte wereld is niet zoals die op TV. Niet in Albanië, maar ook niet in België.