Is er nood aan een Europese islam?

Is er nood aan een Europese islam? Het is een van de vragen die het publieke debat domineert sinds de bloedige aanslagen in Parijs op 13 november. Warda El Kaddouri gaat in haar column dieper in op het onderwerp en zoekt naar een antwoord.

  • © Brecht Goris © Brecht Goris

Is er nood aan een Europese islam? Het is een van de vragen die het publieke debat domineert sinds de bloedige aanslagen in Parijs op 13 november. De politici die het onderwerp in deze tijden aankaarten, zouden ons bijna doen geloven dat ze een innovatieve vraag stellen. Het intellectuele debat over de nood aan een Europese islam en wat dat zou kunnen betekenen, is echter niet nieuw.

De Zwitserse filosoof Tariq Ramadan behandelt het onderwerp al twintig jaar en publiceerde zijn boek Être musulman européen in 1999. Blijkbaar was de decennialange aanwezigheid van moslims in Europa onvoldoende om dit onderwerp eindelijk bespreekbaar te maken op beleidsniveau…

Ik kan me niet ontdoen van de indruk dat het debat over de islam in het Westen een debat van abstracte en retorisch uitgeholde waardebegrippen dreigt te worden. Weten we nog wat we bedoelen wanneer we woorden zoals “Verlichting”, “democratie”, “liberaal”, “seculier” gebruiken? Weten we nog hoe ze historisch ontstaan en geëvolueerd zijn? Is het legitiem om ze in een dichotomische relatie tot “de” islam te plaatsen? Heel wat politici en journalisten hebben de claim van onverzoenbaarheid kracht proberen bij te zetten door telkens terug te grijpen naar het achterhaalde conflictmodel van Huntingtons “botsing der beschavingen”, dat zowel de islam als het Westen onterecht als monolithische blokken beschouwt.

Een gebrekkige kennis over de eigen geschiedenis en religie is wat onze jongeren ook kwetsbaarder maakt voor radicale opvattingen van buitenaf.

De Duitse schrijver en academicus Navid Kermani onderstreept dat de Verlichting niet enkele een Westers project geweest is, maar dat ze evenzeer door islamitische denkers en wetenschappers beïnvloed werd. Kermani ontving dit jaar de prestigieuze en internationale Vredesprijs van de Duitse Boekhandel. In zijn speech verklaarde hij de oproep voor een Verlichte islam als te simplistisch gezien de traditionele islamitische schriften veel meer Verlichting bevatten dan het huidige theologisch discours.

Het probleem ligt volgens hem niet in de islamitische tradities maar in de breuk met de islamitische tradities, in een verlies van het cultureel erfgoed en “civilisatorisch” geheugenverlies. Een gebrekkige kennis over de eigen geschiedenis en religie is wat onze jongeren ook kwetsbaarder maakt voor radicale opvattingen van buitenaf.

Hoewel ze nog niet institutioneel verankerd is, is een Europese islam zich al een tijdje aan het vormen. Tot grote frustratie van extreemrechts en extreem islamisme, die een succesverhaal van inclusief moslimburgerschap in een Westerse context liever niet zien gebeuren, praktiseren honderdduizenden moslims in Europa dagelijks hun religie terwijl ze opstaan, bidden, naar school of naar het werk gaan, eten, lachen, huilen, ruzie maken, liefde zoeken en vinden, slapen, feesten, een geliefde verzorgen. Mensen zoals jij en ik.

Laten we deze Europese islam erkennen, omarmen en een plek binnen onze samenleving geven.

Laten we deze Europese islam erkennen, omarmen en een plek binnen onze samenleving geven. Wij hebben jarenlang toegelaten dat orthodoxe strekkingen van buitenaf, doordrenkt met politiek ideologische motieven, onze samenlevingen beïnvloed hebben in ruil voor geld, in ruil voor de geur van dollarbriefjes met een petroleum-aroma. Het is nu meer dan ooit tijd om op te staan en te zeggen: Nooit meer.

Een Europese islam is echter problematisch als we de acht eeuwen islamitische aanwezigheid op het Europees continent in onze geschiedenislessen als een marginaal fenomeen blijven behandelen omdat het niet past in ons discours waarbij het Westen beschaving betekent en het Oosten het tegengestelde. Europa is nooit een vacuüm geweest dat immuun was voor invloeden en bijdragen van buitenaf. Een succesverhaal kent altijd meerdere actoren.

Een Europese islam is eveneens problematisch als de Europese component de progressieve normen en waarden impliceert en de islamitische component gelijkstaat aan de orthodoxe, irrationele, en onderontwikkelde elementen. Een dergelijke geladenheid is niet wenselijk en niet productief.

Als we willen inzetten op datgene waar de Verlichting naar streefde – een inclusieve, tolerante, religieus en cultureel diverse samenleving – dan moeten we weg van het conflictparadigma. Laten we proberen te begrijpen hoe het voor moslims mogelijk kan en moet zijn om in een niet-islamitische Europese context hun religie te belijden zonder daarbij in een ongenuanceerd discours van exclusiviteit en superioriteit te vervallen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.