“‘Het keukenjaaroverzicht’

Tegen oud en nieuw gaan de foto’s in een mapje, en bij het doorbladeren blijft een mens hangen. Was dit nu hét jaar 2011? Wat een kaas met gaten. Nu goed, even veel of weinig vertekend als die dure extra bijlagen, magazines en tv-jaaroverzichten. En véél goedkoper!

De selectie ten huize van Bonneure is niet representatief, gelukkig maar. Keukenknippen is geen exacte wetenschap en gazetten dienen veel -ook nederige- doelen. “Niets is zo oud als de krant van gisteren”, zegt mijn vader. Het is dus eigenlijk tegennatuurlijk om er prentjes uit te bewaren.

Ik vind geen enkele foto over de EU, de euro, de crisis, de ratingterreur, Griekenland. Er zit maar één beeld tussen uit de Belgische politiek. Hoeveel terabytes aan beelden zouden er niettemin zijn geschoten, stilstaand en bewegend? Kranten en journaals zijn hongerige dieren die elke dag vers voer willen, want zonder beeld geen verhaal. Nu ik er op terugblik: voor mij waren al die close-ups van politieke onderhandelaars dus geen verhaal.

En wat dan wel?

Er zitten nogal wat kunstfoto’s tussen: de Leviathan van Anish Kapoor in Parijs, een soort baarmoederaubergine waar je in kon lopen. Een foto van Katrien Vermeire, waarop vegen geel te zien zijn: vuurvliegjes, waarvoor ze speciaal naar de VS is gereisd, omdat ze daar maar enkele nachten licht geven. Dat was een heel bijzondere expositie in Leuven.

Dooien maken ook een redelijke kans om even voort te leven aan de keukenmuur. Elisabeth Taylor, Amy Winehouse, Jane Russell-met-het-balkon-van-staal, Tony Corsari, de prachtige acteur Pete Postlethwaite: ze hebben na hun overlijden in 2011 allemaal enkele dagen neergekeken op huiswerk en aardappels schillen.

Er hing een panoramische foto van het viaduct van Vilvoorde, net voor de grote werkzaamheden, en voor het de goegemeente begon te dagen welk gedrocht er onder zou verrijzen. Nog een beeld dat bijblijft is een gebouw dat intussen is gesloopt: het “spookhuis” in Sas-van-Gent.

Ik laat nog een bijzonder fotografisch schilderij door mijn handen gaan: een landschap van enorme rollen plaatstaal, waarbovenuit wat kerktorens steken. Seraing, waar de hoogovens doven en 30.000 betogers de Indiase eigenaar Lakshmi Mittal een terrorist noemen.

Van Caïro tot Tripoli

De Arabische lente was goed voor maandenlang knippen. Er zitten veel massafoto’s in mijn collectie, sinistere halfduistere straatscènes, uitzinnig blije gezichten op het Tahrir- en andere pleinen. Opvallend zijn telkens de vele mensen die aan het filmen zijn met hun mobiele telefoons. Beeld in beeld in beeld in beeld. De filmpjes gaan de wereld rond. “De echtheid van deze beelden is niet te verifiëren”, zeggen ze dan op het journaal.

Verreweg de beklemmendste foto van de hele keukencollectie is die waarop vijf Arabische vrouwen te zien zijn. Ik heb het onderschrift er per ongeluk afgeknipt, ik denk dat de foto uit Jemen komt. Het is een soort burgerwacht van oma’s, gezette vrouwen met onderkinnen en grote hoofddoeken. Eén houdt een kalasjnikov vast, een andere vrouw, die volledig schuilgaat onder een zwart doek, heeft haar wijsvinger aan de trekker van een pistool. De ogen die niet bedekt zijn, kijken tegelijk boos en onwennig in de lens. Maar wat moet, moet, lijken ze te zeggen. We laten de harirasoep maar even wachten. Waar komen die wapens nu weer vandaan, vraag ik me elke dag af.

Een wrang-geestige foto kwam uit Afghanistan. Jawel! Een groep agenten in opleiding zit rond een zandbak, waarin een crime-scene is nagebouwd met… Playmobil. Twee auto’s, met “Polizei” erop, een agentje met een stopbord, dennenbomen van groen plastic. We spelen om te leren. Herinner u de zandbak in de Panoramastudio, ten tijde van de eerste Golfoorlog. Zouden er ook Playmobil-bermbommen en zelfmoordterroristjes bestaan, met bomgordeltjes?

Puin en vernieling, hoop en vrees

Rampen zijn fotogeniek. Toen ik als kind op bezoek ging bij een tante in Knokke, bleven mijn ogen vastgezogen aan de reusachtige foto’s in de Paris Match, die elke week wel een ander inferno in beeld bracht. In mijn keukencollectie zit een beeld uit Japan, na de aardbeving annex tsunami annex kernramp. We zien een onwaarschijnlijke hoop schroot, waardoor een paadje is gebaand, en daarop loopt een man met zijn fiets aan de hand. Ik heb zelden een verlorener gezichtsuitdrukking gezien. Kleine mens tegen grote natuurkracht, maar ook leerling-tovenaar.

Nog niet zo lang geleden beefde de aarde in Koerdisch Turkije. Toen kwam er een foto van een miraculeuze redding aan de keukenmuur, zoals er bij elke ramp wel zijn. Uit de ingestorte gebouwen werd een boreling gehaald, het meisje ligt bloot in de armen van een vrouwelijke reddingswerker, er zijn wel zeven handen die het kind ondersteunen. Op de achtergrond staan talrijke mannen met kleine fototoestellen en gsm’s. Zonder beeld geen verhaal.

Sic transit gloria mundi

Geen foto van de gelynchte Khadaffi in mijn collectie, geen Moebarak, geen Ben Ali, geen Berlusconi. Wel een beeld uit het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag. Een oude man zit neer en salueert zielig, de hand tegen een petje. “Ja sam general Ratko Mladic”, “Ik ben generaal Ratko Mladic” zei hij. De laatste beklaagden zijn gepakt. Er was dit jaar wel geregeld ambras aan de grens tussen Kosovo en Servië. Maar uiteindelijk zijn er afspraken gemaakt. Servië nadert de EU, Kroatië mag er volgend jaar bij. Alles komt goed.

De laatste foto van de collectie-2011 is natuurlijk die van Elio Di Rupo, fier gelijk een opgeblonken gieter, naast de koning. “Eindelijk”, had de krant er bovengezet. Het keukencomité was het er hartsgrondig mee eens. Hoewel er ook een leuke cartoon van Zak aan de muur hing, ergens in de zomer. Klein ventje kijkt ademloos naar een fenomenale maan-en sterrenhemel en verzucht: “En dat wérkt allemaal zonder regering”. Een heel jaar lang.