Weet je ooit of je moedig zult zijn op dat ene moment wanneer het ertoe doet?

Iets over moed

Jan Mertens

Ik ben, denk ik, niet zo goed in mannelijkheid. Of toch niet in veel dingen die velen ermee verbinden. Mannelijke rituelen van stoer machtsvertoon, zielige oefeningen in machismo, opschepperij en foute grappen over viriliteit, ik krijg er jeuk van, of zoiets. En dan zwijg ik nog over het gruwelijk spoor van vernieling dat zoveel mannen in de loop der tijden hebben nagelaten in allerlei vormen van seksueel geweld. Het kan me uitzinnig van (ingehouden) razernij maken. Er komt dan een leeuw in mij naar boven, zo voelt het soms.

Ik heb er heel lang over gedaan om de man in mij een plaats te geven. Dat zal wel te maken hebben met allerlei kwetsuren die de tijd in mijn lichaam heeft geschreven. Met het ouder worden zie ik ze steeds beter, en dat geeft ook enige rust. Als diepe overtuigingen het overnemen of als de energie van de verontwaardiging aan het woord is, zie ik er volgens sommige dierbare vriendinnen wel eens uit als een echte man. Die boodschap brengt me dan weer helemaal in de war. Alsof ik onbewust iets zou kunnen doen wat een foute mannelijkheid in mij zou kunnen oproepen. Alsof ik onbewust zou kunnen vernietigen of kwetsen, terwijl ik wil creëren. Soms ben ik waarschijnlijk wel eens heviger dan goed is, en ook omgekeerd natuurlijk. Soms zal ik wel eens ‘groter’ zijn dan ik zou willen zijn. Het voordeel van een klein beetje boeddhist zijn is dat je mag falen. Het zou een interessante omschrijving kunnen zijn van het concept identiteit: een falend wezen.

Het is een vraag die me regelmatig kwelt, of ik wel moedig genoeg ben. Het is een woord dat vaak ook allerlei ladingen met zich meesleept die me minder bevallen.

Ik heb gelukkig geen enkele ambitie om een ‘echte’ man te zijn. Ik ben ook niet zo’n fan van hippe uitdrukkingen als ‘in je kracht gaan staan’. Maak daar maar ‘in je verwarring gaan staan’ van. Dat lijkt me eerlijker. Een opgave in dat verband is om bepaalde woorden te bevrijden van allerlei associaties. Zo heb ik al een eeuwigheid iets met het woord moed. Het is een vraag die me regelmatig kwelt, of ik wel moedig genoeg ben. Het is een woord dat vaak ook allerlei ladingen met zich meesleept die me minder bevallen. Wanneer moed een deel wordt van een bepaald soort mannelijkheidscultus stoot het me af. Wanneer het daarvan los kan komen wordt het iets gemakkelijker om erover na te denken.

Ik moest er weer aan denken toen ik een stuk las in de boekenbijlage over het nieuwe boek van Sophie De Schaepdrijver. Ze schreef een boek over Gabrielle Petit, een jonge vrouw uit Molenbeek, die in 1916 stierf voor een Duits vuurpeloton omdat ze actief was als spionne. Zo’n verhaal blijft dan door mijn hoofd gaan. Er is veel moed voor nodig om echt op die plaats te gaan staan – in de wereld en in jezelf – waar je je actief verzet. Een plek waar je iets zou kunnen verliezen, je leven, om maar iets te zeggen.

Het levensverhaal van de Duitse Sophie Scholl gaat ook al jaren door mijn hoofd. Hoe zij als Duitse studente met de verzetsgroep Die Weiße Rose het naziregime uitdaagde, waarvoor ze de doodstraf kreeg. Volgens de verslagen van haar laatste uren stapte ze waardig en moedig naar de guillotine. De film die over haar leven werd gemaakt, ontroerde me meer dan ik zou kunnen uitdrukken. En dan zijn er nog die talloze verhalen van ongekende helden. Mensen die in de oorlog op een vanzelfsprekende manier anderen in huis haalden en zo grote risico’s namen. Ze wilden er nadien vaak helemaal geen erkenning voor, vonden het vanzelfsprekend dat ze het deden.

En telkens opnieuw is er die vraag die spookt door mijn hoofd. Wat zou jij doen? Zou ik de moed hebben van Sophie Scholl? Cynici zullen er al snel op wijzen dat haar verzet uiteindelijk aan het verloop van de oorlog weinig of niets heeft veranderd. Alsof het daardoor zinloos zou zijn geweest. Dat mensen, zoals ik, tot op vandaag tot tranen toe beroerd kunnen worden door haar verhaal en zich afvragen wat echt belangrijk is in het leven, dat zegt al iets over een manier van in het leven zijn die ertoe doet en een echt verschil maakt.

Maar die vraag is zo groot. Elke dag opnieuw zijn er kleine momenten waarop je misschien even wegkijkt of zwijgt. Regelmatig besef je dat je een mogelijk moment van moed uit de weg ging. En vaak voel je dat je faalde. Dat je er net niet was geweest voor een vriendin, dat je net niet de juiste woorden hebt gezegd, dat je net niet reageerde toen iemand iets zei dat echt niet oké was, dat je iemand die kwetsbaar was niet verdedigde, dat je toch eerst aan jezelf dacht. Je beseft dat je het vaak niet zo goed doet. Zul je het dan wel doen op dat ultieme moment, wanneer het er echt toe doet? Die vraag blijft me kwellen. Ik zou het antwoord erop willen weten, alsof ik mezelf wil kunnen geruststellen. Maar zo werkt het niet natuurlijk.

Eigenlijk is misschien elke dag, elk moment wel een potentiële uitnodiging tot moed. In heel kleine dingen.

Soms hoop ik dat je je kunt oefenen in moed. Eigenlijk is misschien elke dag, elk moment wel een potentiële uitnodiging tot moed. In heel kleine dingen. Blijf je trouw aan je vrienden? Zeg je aan hen dat je hen graag ziet? Blijf je loyaal, in een moeilijk gesprek, aan je waarden en stel je je daarbij kwetsbaar op in plaats van opportunistisch? Heb je de moed om nooit cynisch te worden? Ben je bereid echt naar jezelf te kijken in de spiegel? Kun je je ego achterwege laten? Kun je echt luisteren naar iemand en ben je bereid je te laten raken door haar of zijn verhaal? Durf je het aan om dankbaar te zijn omdat je weer een dag van het leven kreeg? Durf je het aan om in je hoofd je eigen eenzaamheid en angst te zien zonder dat gevoel te ontvluchten door van iemand een vijand te maken? Doe je iets, hoe klein ook, dat de kans vergroot dat je kleinkinderen nog een leefbare aarde zullen hebben? Durf je het aan om jezelf af te vragen of je genoeg hebt?

Ik blijf ermee worstelen. Tot echt grootse dingen die in de geschiedenisboeken zullen komen zal ik wel nooit in staat zijn. Maar als ik voor mezelf alle vervelende associaties met mannelijkheid weg kan gommen vind ik het eigenlijk wel heel belangrijk om moedig te zijn. Alsof het iets is waarop ik mijn leven zou kunnen afrekenen. Als ik het elke dag een heel klein beetje zou kunnen zijn, zou ik zo ook een klein beetje kunnen oefenen voor dat ene moment dat misschien ooit komt.

Het is heel moeilijk om erover te praten, het klinkt mogelijk opschepperig, terwijl het me daar helemaal niet om gaat, integendeel. De woorden zijn zo groot, de momenten zo klein. Het is meer een verlangen om het idee van moed te kunnen blijven waarderen als een deugd, ontdaan van alle vormen van (mannelijke) glorie. Meer een poging om de vraag te beantwoorden hoe je zou moeten zijn in het tijdsgewricht waarin je geworpen bent.

Er huist gelukkig veel rust in het idee een falend wezen te mogen zijn, elke dag oefenend. Onze armen zijn vaak te kort. Onze huid draagt de littekens die er als woorden in geschreven zijn. Soms zal de angst ons verlammen. En soms zal iets wel voelen dat we ons hebben verzet.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Beleidsmedewerker Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling

    Jan Mertens woont in Leuven, werkt voor de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling, en is onder meer ook actief in de denktank Oikos.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.