“‘Mijn naam is niet jouw typo’

Ik werd ooit opgebeld door de federale luchtvaartpolitie. Ze belden mij, toen nog cabinepersoneel, met de boodschap dat mijn vernieuwde security badge voor Brussels Airport klaar was. Zo begon de inspecteur het gesprek. ‘Dank u!’ kirde ik door de telefoon, altijd veel te irritant opgewekt in professionele of officiële settings.

Maar de man had nog een dubbele agenda. ‘Bent u al lang in het land?’ vroeg hij uit het niets. Ik aarzelde en enigszins in de war dacht ik dat hij wilde weten wanneer mijn laatste intercontinentale vlucht geland was. ‘Euh, drie dagen’, zei ik. ‘Amaai!’ ging hij verder, ‘dan spreekt ge al goed Nederlands’.

De vuile grijns in zijn stem droop als een giftige brij door de telefoon. ‘Ik ben hier geboren’, antwoordde ik nog, hoewel ik beter wist. Dat doet er niet eens toe. De man had mijn naam en korrelige foto voor zich, dat volstond.

Het was zijn excuus om mij bewust te “otheren”, het gevoel te geven dat ik hier niet hoorde. ‘Hier geboren’, snoof hij nog. ‘Ge zijt zo ene.’

Ik meldde het incident uiteraard. Bij BIAC, het orgaan dat instond voor de controle en aflevering van onze badges, en bij mijn werkgever. Ze konden perfect nagaan welke racistische imbeciel mij op dat ogenblik gebeld had.

Maar er werd geen gevolg aan gegeven. En de persoon in kwestie viseert wellicht nog steeds mensen op basis van hun naam en uiterlijk.

Een niet-Europese naam hebben in België trekt wel meer aan dan de ongewenste aandacht van de federale luchtvaartpolitie. Hoewel mijn naam bijvoorbeeld niet zó moeilijk, lang of vreemd is – vind ik – word ik op maandelijkse basis aangeschreven als Lei, Fie of Fré, dat is de top drie. Onder vrienden lachen we ermee.

Ik wissel ervaringen uit met mensen wiens naam ook op bijna bewonderenswaardige creatieve wijze verhaspeld wordt. En het zou bij hilarisch kunnen blijven, mocht er niet zoveel aan hangen.

Hoewel ik de poging tot empathisch levelen apprecieer, is het niet hetzelfde als Liesbeth genoemd worden terwijl je Elisabeth heet. Want een Elisabeth wordt niet gediscrimineerd op basis van haar naam.

Een woning voor Sofie, maar niet voor Fatima

Voor ik me waag aan de psychologische en emotionele impact – vaag! Wollig! – van je naam keer op keer fout gespeld of uitgesproken te zien en horen, moeten we het hebben over de meetbare feiten. En die hebben we dankzij de vermaarde praktijktesten, die Vlaams minister van Onderwijs, Werk en Justitie Zuhal Demir (N-VA) recent nog een klein attackske bezorgden in het Vlaams parlement.

‘Zot!’ spuwde ze met rollende ogen naar parlementslid Fourat Ben Chikha (Groen), toen die het opnam voor Unia en de efficiëntie van de praktijktesten.

Ik snap het, die testen zijn de kanarie in de koolmijn en de regering De Wever wil die liever niet van zijn stokje zien tuimelen, want dat zou betekenen dat al die wokies bewezen gelijk krijgen.

Maar de recente praktijktesten (2023–2025) zijn er wel en ze tonen aan dat mensen met een migratieachtergrond in België nog steeds structureel worden gediscrimineerd op zowel de woning- als arbeidsmarkt, op basis van hun naam. Ook wanneer hun profiel volledig vergelijkbaar of ‘beter’ is dan dat van kandidaten met een naam van eigen bodem.

In Gent voerde de stad samen met vzw Amal in 2023–2024 1935 sollicitatietests uit bij 766 werkgevers. Kandidaten met een Marokkaanse of Turkse naam werden 9% minder vaak uitgenodigd voor een gesprek. In totaal bleek 18% van de werkgevers discriminerend te handelen op minstens één van de geteste criteria, waaronder herkomst, leeftijd, fysieke beperking en genderidentiteit.

Ook op de Gentse huurmarkt werden tussen juli 2022 en maart 2023 2663 praktijktesten uitgevoerd. Daarbij werd vastgesteld dat kandidaat-huurders met een migratieachtergrond minder positief werden behandeld dan hun Vlaamse tegenhangers, ondanks identieke inkomens- en gezinsprofielen.

In Antwerpen toonden praktijktesten van de stad in 2024 aan dat kandidaten met een niet-Belgisch klinkende naam op de huurmarkt in 16% van de gevallen werden geweigerd voor een bezichtiging, terwijl vergelijkbare kandidaten met een Belgische naam wél werden uitgenodigd. Ook op de Antwerpse arbeidsmarkt toonden gelijkaardige tests aan dat herkomst, leeftijd en beperking tot uitgesloten reacties leidden bij een deel van de werkgevers.

Nomen est omen

Mijn korte naam van in het totaal zeven letters, zorgde al voor menig beroering. In het vierde middelbaar waagde een leerkracht Nederlands zich aan de “middelnederlandse” uitleg van de achternamen van alle leerlingen in de klas. Dat mijn Chinese achternaam niet op die wijze te verklaren zou zijn, daar had hij niet bij stilgestaan. Of net wel. Voor een volle klas declameerde hij, met triomfantelijke blik: ‘Lauw komt van het middelnederlands voor lui en vadsig.’

Zijn er tijden geweest dat ik, zoals zoveel mensen met migratieroots, een andere naam wou? Zeer zeker. Maar wat zou het dan worden?

Thuis hadden we het er laatst over. Stel dat je een nieuwe achternaam zou moeten kiezen, zoals indertijd met Napoleon. Wat zou je kiezen? Wat moet je naam zeggen over jou? Over wat je doet of waar je vandaan komt? Zou je je huidige naam behouden?

‘Neen …’, zei het lief, ‘Maar ik weet niet wat ik wél zou nemen nu. Iets over wie ik ben …’. Hij zakte weg in overpeinzingen.

Hoe respectvol een naam bejegend wordt, is vaak een spiegel van hoe etnische minderheden gezien worden in de samenleving.

Met een vriendin had ik het dan over onze voornamen. We bleken allebei een naam te hebben die verwijst naar een schitterend hemellichaam.

Rond mijn hals bengelt daarom een maansikkel. En op mijn onderarm staat een antieke Chinese strijdbijl getatoeëerd, de echte betekenis van mijn achternaam. Ik draag beide met trots. Wat je naam betekent en welke betekenis jij eraan geeft is als een lemniscaat, een constante, voedende en evenwichtige beweging door je leven.

Voor mensen uit de migrantengemeenschappen verdiept die identiteit zich nog wat verder. De betekenis van een naam is sterk verbonden met cultuur, gemeenschap en het vad­erland. Namen fungeren als symbolen van erfgoed en dragen herinneringen aan familie, taal en traditie.

Studies tonen dat juist die verbondenheid helpt bij identiteitsvorming, psychisch welzijn en het gevoel “erbij te horen”, vooral als je opgroeit tussen culturen en te maken krijgt met discriminatie of uitsluiting.

Wanneer jouw “vreemde” naam consequent verkeerd gespeld, genegeerd of zelfs “vertaald” wordt, kan dat bijdragen aan ervaringen van minderwaardigheid of verlies van eigenheid. Hoe respectvol een naam bejegend wordt, zowel in spelling als in uitspraak, is vaak een spiegel van hoe etnische minderheden gezien worden in de samenleving.

Correct naamgebruik betekent erkenning, respect en inclusie. Fout gespelde of opzettelijk vereenvoudigde namen kunnen daarentegen leiden tot gevoelens van uitsluiting of “anders-zijn”.

Dit herhaaldelijk meemaken noopt mensen met “te moeilijke” namen zelfs hun naam te verwestersen of vereenvoudigen. Want keer op keer mensen verbeteren of de wakke excuses moeten aanhoren, is een energievreter.

Maar misschien helpt een liedje dat ik tot mijn groot jolijt vond via sociale media.

(Op de tonen van Destiny’s Child ‘Say my name’)

Spell my name, spell my name
It’s right there in my email
It’s not a hidden detail
The spelling doesn’t change