Pleidooi voor andere jaaroverzichten

Uiteindelijk werden al die lijstjes toch de aanleiding voor dit stuk, dat een kritische beschouwing over jaaroverzichten zelf brengt.

Ter ontspanning vielen de jaaroverzichten me zeker opnieuw mee.

Mooi gemaakt, en ik heb in de krantenbijlagen interessante stukken gelezen.

Maar na me een indigestie aan eindejaarsoverzichten te hebben gekeken en gelezen als trigger voor een stuk over de essentie van deze tijd, bleef ik met een ongemakkelijk gevoel achter.

Eindejaarsoverzichten brengen veeleer een chronologische compilatie van 365 “wanen van de dagen”.

Wat jaaroverzichten toch vooral doen, is het opnieuw oproepen van de gevoelens die we hadden bij nieuwsberichten uit het voorbije jaar. In die zin was de titel van de versie van VTM ook zeer gepast: “De Film van het Jaar”. Want zo was het ook opgezet: veel meer geënsceneerde emotie dan duiding. Openen met het beeld van het jaar: de tragische pose van Aylan op het strand van Bodrum.

Eindejaarsoverzichten overstijgen op die manier niet de waan van de dag, maar brengen veeleer een chronologische compilatie van 365 wanen van de dagen.

Het jaar in langer perspectief

Terwijl de kerstperiode, wanneer de meeste mensen wat meer tijd hebben om te lezen en te kijken en velen zich toch al in een wat contemplatievere gemoedstoestand bevinden, net een ideaal moment zou zijn om eerder inzicht dan overzicht te bieden. Om meer dan in de rest van het jaar gebeurt verbanden te leggen tussen gebeurtenissen van het afgelopen jaar, maar ook verder terug in de tijd.

De historische oorsprong van IS in de geschiedenis van het Midden-Oosten en de Islam duiden, bijvoorbeeld. Of de impact van lage olieprijzen op verschillende crises vandaag. Terwijl ik dit schrijf klopt 2016 al luid op de deur in de vorm van escalerende relaties tussen Saudi-Arabië en Iran, en krijgen we zulke duiding misschien toch snel, als achtergrond bij de crisis van het moment (maandagochtend brengt De Morgen inderdaad een stuk over de lage olieprijzen; u moet me maar op mijn woord geloven dat ik dit al in het weekend schreef).

Het jaar vanuit een ander perspectief

Jaaroverzichten zouden ook een gelegenheid kunnen zijn om ons eurocentrisme even te verlaten.

Herinneren we ons nog hoe verontwaardigd we (of alleszins sommigen onder ons) vorig jaar waren toen media van over de hele wereld Molenbeek ongenuanceerd als terroristenhol voorstelden? En hoe interessant we het vonden toen niet veel later Mohammed Benzakour in De Morgen in een opiniestuk schreef over de, in vergelijking met de presentatie in “ons” nieuws, zeer verschillende berichtgeving die sommige van haar inwoners via satellietzenders binnenkreeg?

Maar in de jaaroverzichten kregen we zelf toch ook weer nauwelijks een kijk op de recente actualiteit vanuit een perspectief dat niet het onze is, en werden plekken in de wereld die het voorbije jaar het nieuws beheersten niet eens vanuit een andere, non-stereotiepe invalshoek benaderd.

De Morgen pakte bijvoorbeeld uit met een speciale bijlage, Keerpunt, in samenwerking met The New York Times. Knap, boeiend. Maar ik dacht wel: waarom The New York Times? Biedt dat naast toegang tot een aantal extra slimme koppen nog meerwaarde ten opzichte van de opinies van eigen bodem die sowieso al in de krant staan?

Wat ik echt interessant had gevonden, was samenwerking met een Arabische, Indische of Zuid-Amerikaanse krant.

Wat ik echt interessant had gevonden, was samenwerking met een Arabische, Indische of Zuid-Amerikaanse krant. Wat zijn volgens hun opiniemakers de belangrijkste gebeurtenissen van 2015? Hoe kijken zij naar wat er in Europa is gebeurd het voorbije jaar? Was 2015 voor hen ook “het jaar van de angst” of “het jaar van de terreur”? Of (ondanks dat op sommige plaatsen veel meer terreur was dan in Europa) eerder “het jaar van de groeivertraging“ of net “het jaar van de inhaalbeweging”, “het jaar van de smog” of “het jaar van de val van Latijns-Amerikaans links”?

Een jaaroverzicht vanuit het perspectief van andere plekken in de wereld zou ons meer kunnen leren dan het zoveelste opiniestuk van bekende Vlamingen, Europeanen of Amerikanen over de eurocrisis, de vluchtelingencrisis of de terreurdreiging.

Mijn wens voor volgend jaar

Dat is mijn wens voor 2016 (naast uiteraard wereldvrede en alle andere zaken die we elkaar de voorbije dagen hebben gewenst):

volgende kerstvakantie programma’s en krantenbijlagen die minder overzicht en meer inzicht bieden, die zich minder beperken tot de arbitraire periode van een jaar en meer verbanden op langere termijn leggen en die ook meer aandacht hebben voor wat de belangrijkste gebeurtenissen, trends en visies waren in delen van de wereld waar we de rest van het jaar te weinig over vernemen. Als redacties dit lezen en zich aangesproken voelen, hebben ze een vol jaar om erover na te denken.

Of misschien moet MO*, dat doorheen het jaar al het best scoort op deze vlakken, dat maar gewoon doen.