“‘Quelqu’un veut s’inscrire?’

Maandag 30 juni. Ik ben thuis te laat vertrokken en fiets in mijn T-shirt en korte broek door het Elisabethpark. Boven me hoor ik parkieten schertsen. Voor me ligt de Basiliek van Koekelberg, de mastodont die voor mij al jaar en dag verbonden is met de school waar ik werk.

Wanneer ik de klas binnenkom zitten een aantal van mijn cursisten al klaar. Ik roep iedereen individueel bij me en geef feedback: op lezen, schrijven, spreken en luisteren. Sommigen lachen een beetje verlegen wanneer ik hen vertel dat ze zijn geslaagd.

Voor mij en mijn collega’s is de laatste les vooral een dag waarop 101 administratieve zaken moeten gebeuren. Maar voor veel studenten is het een hoogdag. ‘Bonjour tout le monde!’ roept Ayaa wanneer ze het lokaal in een mooie olijfgroene jurk en op hoge hakken binnenkomt. Michaela, die meteen daarna volgt, heeft zich met donkerblauwe oogschaduw opgemaakt.

Ik hoor tijdens de pauzes mijn studenten al de hele week plannetjes smeden over de laatste lesdag. Na de feedback kijkt een twintigtal paar ogen me verwachtingsvol aan. In het midden van de klas hebben ze de tafels bijeen geschoven en is er een enorm buffet verrezen.

Ik zie fruitsalade, aardbeien, croissants en chocoladecake. Vijf maxiflessen cola en Mirinda. Er is ook pizza en falafel. In een leeg hoekje van de tafel zet Youssuf nog snel een grote schaal baklava neer. Ik lach en zeg dat het maar goed is dat ik thuis te laat vertrokken ben en geen tijd had om te ontbijten. De hele klas lacht.

De wereld in de klas

Bijna iedereen is geslaagd. Voor sommigen is het de eerste keer dat ze een diploma halen in een ander land, voor sommigen een diploma tout court. Vandaag wordt er niet alleen Frans gesproken, maar ook Engels, Oekraïens, Urdu, Armeens, Arabisch, Roemeens. Ik eet stukjes stokbrood die met avocado en Turkse witte kaas zijn belegd. Ik drink Syrische koffie met kardemom.

Hoe in een klas de hele wereld een beetje samenkomt: het is en blijft één van de mooiste kanten van deze job.

Ahmad nodigt me uit in het Libanese restaurant waar hij sinds kort werkt op proef. Op zijn telefoon toont hij me trots foto’s van de gerechten die hij er elke avond maakt.

Juliia vertelt me over hoe zij het leven in België hier ervaart. Ze weet niet of ze, indien er een einde komt aan de oorlog, terug wil naar Oekraïne. Hoe langer hier in België, zegt ze, hoe moeilijker het wordt om terug te keren.

Ik luister naar de verhalen. We applaudisseren wanneer de enorme slagroomtaart in het midden van de tafel wordt aangesneden.

Het is amper tien uur wanneer Volodymyr me vraagt of ik ook Martini wil. Hij kijkt me ondeugend aan vanachter zijn donkere montuur en tovert dan een grote fles vanonder de tafel tevoorschijn. Ik weet niet of alcohol wel mag van het schoolreglement. Maar ik zeg niets. Het is de laatste dag. Ik ben moe van de afgelopen weken en deze ochtend is het, ondanks alles, feest.

Drie keer zo duur

Op een dag als vandaag is het normaal gezien een komen en gaan van studenten. Grote klassen schrijven zich één voor één opnieuw in op het secretariaat. Maar vanmorgen blijft het kalm. Ik zie mensen zonder inschrijvingsfiches in de hand naar huis vertrekken.

De secretariaatsmedewerker komt veel vroeger dan gepland aankloppen. ‘Quelqu’un veut s’inscrire?’ roept ze van aan de deur.

Het blijft stil. Niemand springt recht. Wat ik en mijn collega’s al weken vrezen gebeurt echt.

Begin mei dropte de minister van Onderwijs Zuhal Demir een bom binnen het volwassenenonderwijs. Plots is het traject dat mijn studenten volgen een hobbytraject geworden.

Erger nog is dat ook de vrijstellingen worden afgeschaft, een ramp voor veel cursisten die al in een kwetsbare positie verkeren. Ze zijn nog maar net in België en de meeste van hen hebben nog geen uitzicht op werk.

Iedereen had gehoopt dat er tegen vandaag duidelijkheid zou zijn over de prijzen. Al weken voeren we actie tegen de aangekondigde maatregelen. We voelen wanhoop, onbegrip, maar stuiten bij elke oproep tot dialoog op dezelfde muur. Wel zet de minister op sociale media ons protest in oneliners (en met “excuses aan de belastingbetaler”) weg als gezever.

In de gangen van de school hangen affiches met daarop de nieuwe tarieven. Frans 495 euro. Engels 530. Hallucinante bedragen. Een cursus Frans is meer dan drie keer zo duur.

Onze cursisten weten vaak niet dat in onze hoofdstad minstens twee talen nodig zijn om een leven op te bouwen.

Aan de Franstalige kant zouden er al wachtlijsten zijn tot 2027. We krijgen bezorgde vragen van cursisten die niet weten waar ze terecht kunnen in september.

Maar er komen ook hoopvolle berichten. De maatregelen moeten nog gestemd worden in het Vlaams Parlement en politici van de coalitiepartners lijken wél oor te hebben naar onze argumenten. Het geeft mij, en veel van mijn collega’s, hoop.

De secretariaatsmedewerker vraagt of iemand zich dan wil inschrijven voor Nederlands. De prijzen voor een cursus NT2 (Nederlands als tweede taal) zijn immers lager. Ik pols opnieuw of er geïnteresseerden zijn. Twee mensen twijfelen. De rest van de klas blijft stil.

Wat moet ik leren? Nederlands of Frans? Het is een vraag die ik vaak krijg van studenten. Ze komen aan in onze hoofdstad en weten niet dat er hier minstens twee talen nodig zijn om een leven op te bouwen, werk te vinden.

Het klopt dat Nederlands volgen goedkoper geworden is. Het klopt ook dat er door het kabinet Demir geld werd vrijgemaakt voor opleidingen die rechtstreeks leiden tot een knelpuntberoep.

Maar wegkijken van al de rest is wegkijken van de echte wereld. Frans en Engels zijn geen hobbytalen zoals de minister dat potdoof blijft herhalen. Ze bepalen in een stad als Brussel, waar de helft van de vacatures meertaligheid vereist, rechtstreeks iemands kansen op tewerkstelling en maatschappelijke integratie.

Het traject dat cursisten afleggen op onze school verloopt daarom vaak stapsgewijs: ze starten met één taal en merken al vlug dat ze zowel de andere landstaal alsook het Engels nodig hebben om te kunnen functioneren. Het volwassenenonderwijs biedt een laagdrempelige opstap voor werkzoekenden, nieuwkomers en lager geschoolden om hun positie op de arbeidsmarkt te versterken.

Door de verhoging van het inschrijvingsgeld wordt deze deur nu gesloten. Zonder vrijstellingen zal een cursist die een niveau Frans of Engels wil behalen om te kunnen werken al vlug 3000 euro per schooljaar moeten ophoesten, bijna drie keer zoveel als een universiteitsstudent.

Ma famille de français

Het attesteringsmoment loopt op zijn einde. We maken nog enkele groepsfoto’s voor het bord. Dan vertrekt iedereen naar huis. Erin zegt dat ze een beetje verdrietig is omdat ze haar medestudenten zal missen. ‘Les amis et ma famille de français’, zegt ze. Ik geef haar een knuffel en blijf dan achter.

Ik kijk naar de kadootjes die ik heb gekregen. Vier dozen Ferrero Rochers en Mon Chéris, een ficusplant en een fles Armeense rode wijn. Er is nog heel veel eten over. Ik weet niet hoe ik straks terug thuiskom op mijn fiets.

Een collega komt mijn lokaal binnen. Ik vraag haar hoe het is geweest. Hetzelfde verhaal: slechts twee mensen uit haar groep schreven zich in voor een 1.1 Nederlands in september. Al de rest vertrok zonder herinschrijving terug naar huis.

Ik zeg dat de zomer misschien nog verandering kan brengen. Een parlementslid van Vooruit mailde me net nog terug. Hervormingen zijn nodig maar dit mag geen verhaal van de happy few worden, stond er. Dat klinkt positief. Net als de mogelijke sociale correcties waarover in de wandelgangen wordt gesproken. We hebben het nog even over de datum van de stemming in het parlement.

De afgelopen weken waren slopend en in alle andere omstandigheden zou vakantie de beste uitkomst zijn geweest. Even alles loslaten en heropladen. Maar nu voelt de start van de vakantie op een vreemde manier onjuist.

Zomervakantie is wat de minister op dit moment goed uitkomt. De media-aandacht die we wisten te genereren zal in juli gaan liggen en maatregelen die vanaf het najaar zo’n grote impact zullen hebben op zoveel levens zullen binnenkort rap rap en voor het zomerreces worden gestemd in het Parlement.

8 juli hangt boven onze school en het hele volwassenenonderwijs als een zwaard van Damocles. Ik pak mijn spullen en trek de deur achter me dicht. Voor het eerst in al die jaren ben ik bang voor wat september brengt.