Van hier tot gender

China blijft verbazen. De maatschappij wordt welvarender en de middenklasse deint uit. Getuige de grootste Belgische handelsmissie, die vorig week richting China vertrok. Toch gedragen deze middenklassers zich niet zoals het – in onze ogen — hoort, met andere woorden: ondanks de toenemende welvaart ijveren ze niet voor meer politieke vrijheid zoals dat het geval is in andere — veelal westerse — samenlevingen.

Meer zelfs: de jongeren niet ouder dan 25 zijn patriottischer dan ooit volgens een recente peiling aan Renmin universiteit in Beijing. Ze zijn trots Chinees te zijn en steunen de overheid voluit. Dit blijkt uit een rondvraag of ze voorrang geven aan mensenrechten in plaats van het regeringsrecht: 35% van jongeren onder de 25 kiezen voor het regeringsrecht in vergelijking met 27% van volwassenen tussen 25 en 35 jaar.

Maar op vlak van gender issues geeft de generatie Z dan weer blijk van progressiviteit. Onder hen stelt iets meer dan de helft het huwelijk in vraag, in tegenstelling tot 43% van volwassenen tussen 25-35. Als twee mensen van elkaar houden, mogen ze een intieme relatie aangaan los van de instelling van het huwelijk. Dit is opmerkelijk aangezien er geen wettelijke voorzieningen zijn voor samenwonenden en nog minder als er kinderen voortkomen uit de relatie. Het is vooral een stap voorwaarts voor vrouwen, die op deze manier niet gedwongen worden te kiezen tussen zelfontplooiing en werk enerzijds en het echtgenote-zijn en moederschap anderzijds. Voorts zal op deze wijze een einde aankomen aan het stigma van ‘residu-vrouwen’ die niet langer gewild zijn op de huwelijksmarkt.

Ook voor de man betekent dit een bevrijding omdat hij op deze wijze ontsnapt aan de zware financiële last die een huwelijk met zich meebrengt. Met de financiële last wordt bedoeld dat hij minstens een appartement en spaargeld moet kunnen voorleggen aan de toekomstige bruid om een kans te maken in de competitieve huwelijksmarkt.

Toegegeven sommige jongeren hebben reeds op creatieve wijze weerstand geboden aan deze flagrante commercialisering van de liefde via het zogenaamd “naakte huwelijk”. Ze stappen zonder enige materiële voorvereisten in het huwelijksbootje. Niet alleen ondersteunen jongeren de emancipatie van heteroseksuele koppels, maar er is ook een toenemende goedkeuring voor de rechten van de LGTB gemeenschap.

Uit een peiling van Tencent in 2017 is gebleken dat 32% van jongeren jonger dan 25 vindt dat geslacht geen rol speelt als twee mensen van elkaar houden. Deze trend evolueert in stijgende lijn. Peilingen in China moeten over het algemeen met een korrel zout genomen worden, maar dit stemt wel overeen met wat mij ter ore komt in mijn vele conversaties met Chinese studenten en junior stafleden, die zonder blad voor de mond hun mening verkondigen. Velen zeggen dat ze vrienden hebben die tot de LGTB gemeenschap behoren en dat als normaal beschouwen. Dat wijst duidelijk op een algemene mentaliteitswijziging omdat homoseksualiteit in China nog niet zo lang geleden als een ziekte werd beschouwd.

Jongeren vragen ook dikwijls aan hun vrienden of ze homo zijn. Ze grappen dan: ‘Dat komt omdat ze knap zijn’. Ze voegen echter wel snel aan toe dat de oudere generatie, zeker die van hun ouders, toch geen danspasje maakt als hun kind uit de kast komt. Deze generatie verwacht nog altijd dat hun zoon of dochter trouwt en een kind krijgt. Maar het is duidelijk dat jongeren een toenemend open houding aannemen ten aanzien van seksualiteit en familie.

Deze openheid is zoals eerder aangegeven niet van toepassing op vlak van politieke rechten. Het kan zijn dat jongeren in een peiling uit een soort van zelfcensuur hun roep voor politieke vrijheid niet onthullen. Anderzijds zijn er geen tastbare tekenen van onderdrukte politieke ambities onder de jongeren. Progressief op vlak van seksualiteit maar behoudsgezind op politiek vlak, dat zijn de kenmerken van de Chinese generatie Z. Een uitdaging voor ons om dit te vatten omdat we gewend zijn te denken dat wie progressief is op één vlak dat ook is op alle andere vlakken. Maar het is wat het is voor de situatie op dit moment.

Een mogelijke verklaring is dat ze weten dat ze niets kunnen veranderen aan het politiek regime, dus waarom je energie verliezen als je weet dat je toch niet kan winnen. Of misschien geloven ze op waarachtige wijze dat het beleid misschien niet ideaal is, maar tot dusver toch gezorgd heeft voor een goed leven en vooral: dat de vooruitzichten niet zo somber zijn — wat niet gezegd kan worden van jongeren in andere delen van de wereld.