“‘#Metoo. Vrouwen kunnen nogal eens een potje zagen’

Er circuleert een compilatiefilmpje van Oscarwinnaars die Harvey Weinstein bedanken. De Hollywoodmogul krijgt zijn films bijna altijd in het vizier van de leden van de Academy die de geliefde awards uitdeelt. Wie zo’n beeldje bemachtigt, weet dan ook aan wie hij het, naast zijn eigen talent, te danken heeft. Wie in de Miramax- of Weinsteinstal terechtkwam, die zat gebeiteld.

Weinstein is verantwoordelijk voor eindeloos veel goeie, grappige en geëngageerde films. Maak een top tien van uw lievelingsfilms en kijk wie ze geproducet heeft. Kans is groot dat zijn naam er meer dan een keer tussen staat. Het is, met de huidige onthullingen in het achterhoofd, een bevreemdend filmpje.

Hij speelt de hoofdrol, gehuld in een strategisch openvallende badjas.

Het relaas van elke vrouw die haar beklag doet over Weinstein is steeds hetzelfde. Hij speelt de hoofdrol, gehuld in een strategisch openvallende badjas. In steeds hetzelfde decor en met een steeds weerkerende plot, tegenover telkens jonge actrices als tegenspeelster.

Maar de namen van de vrouwelijke sterren uit datzelfde compilatiefilmpje stonden ook al jaren op de whiteboards van een aantal journalisten die andere onfrisse exploten van Weinstein aan het documenteren waren. Die waren al even lang aan het wachten tot het moment kwam dat hun artikel niet zou worden tegengehouden door de erg lange arm van Weinstein.

Hardop wordt de vraag gesteld hoe het komt dat iedereen het wist en er niets aan gedaan werd. Overbodig, want we kennen het antwoord op die vraag. Het is een gekend mechanisme. Er is een old boys netwerk. Een verbond tussen – meestal mannelijke – leeftijdsgenoten die elkaar, vanop de machtspositie die ze hebben verworven, beschermen en elkaar de hand boven het hoofd houden. Voeg daaraan toe dat vrouwen die wel hun nek uitsteken vaak op hoongelach onthaald worden en als hysterische zeurwijven worden weggezet. Er wordt iets gefluisterd over maandstonden en emotionele instabiliteit.

Je scoort als vrouw niet echt punten met dit onderwerp. Ogen rollen en er wordt eens diep gezucht. ‘Als dat al niet meer mag, we mogen toch eens lachen?’ Vrouwen die klagen, worden overdrijvers genoemd. (‘de vrouwenbesnijdenis, dát is erg!’). En er leeft, ter rechter- en ter linkerzijde de gedachte dat je je met goede werken kan vrijkopen van seksuele intimidatie. (‘hij heeft veel goede dingen gedaan voor de beweging’, ‘hij schrijft zo mooi’). Wanhopig trachtte Weinstein daarop in te spelen door in een statement te beloven dat hij vanaf nu Trump en de NRA zou bestoken, in plaats van jonge apsirerende actrices.

De pussyhats versus de badjassen

Vrouwen kunnen nogal eens een potje zagen. Godzijdank. Ik ben blij met het aanhoudend gedram dat al eens zoden aan de dijk brengt. En die volhoudende zeurwijven hebben er in de Verenigde Staten het voorbije jaar voor gezorgd dat de patronen achter de openvallende badjassen en afgedwongen massages worden blootgelegd.

Eerst bleek Silicon Valley een probleem te hebben, met een doorgedreven “bro” cultuur. En dan Fox News waar respectievelijk grote baas en sterpresentator Roger Ailes en Bill O’Reilly moesten vertrekken na beschuldigingen van verregaande intimidatie. Nu heeft ook Hollywood een probleem.

Het is 2017, we hoeven een aantal dingen niet meer te pikken. De pussyhats hebben het gehad met de openvallende badjassen. Op maandag werd de hashtag #MeToo gelanceerd om de draagwijdte van het probleem te duiden. Die maakt duidelijk dat in alle lagen van de bevolking, in alle werkomgevingen belachelijk veel voorvallen te signaleren vallen. Op redacties, kabinetten, reclamebureaus, universiteiten of vakbondsbetogingen.

De Weinsteinsaga zorgde voor nog een verse lading verhalen van op Belgische filmsets.

Het vaktijdschrift Rekto Verso sprokkelde voor een nummer dat Rekta Versa werd gedoopt, pijnlijke anekdotes uit Vlaamse culturele huizen en podia. De Weinsteinsaga zorgde voor nog een verse lading verhalen van op Belgische filmsets. Het is niet de eerste keer dat vrouwen komen getuigen in een laatavond televisieprogramma over losse handjes en gefnuikte carrières.

De schandpaal is er echter bijna altijd een van bepaalde duur. Sommige daders slagen erin, om wat later, in de luwte, langs de achterdeur weer op te duiken in een of ander raadgevend comité of een raad van bestuur. Dat netwerk weet u wel. Anderen gaan iets later via de rode loper zelfs weer door de voordeur naar binnen om pakweg, aan het hoofd van een kieslijst te gaan staan.

Laag libido

Er zijn genoeg mannen in mijn dichte omgeving waarvan ik weet dat ze alleen maar respectvol omgaan met vrouwen, en die bewijzen dat niet alle mannen ‘nu eenmaal zo zijn’ en elke dag de stelling weerleggen dat het ‘sterker is dan henzelf’. De meeste mannen die ik ken, gaan altijd netjes om met vrouwen ook als ze (nog) geen dochters hebben.

En toch zijn we erg tolerant voor seksisme. Ik ging naar een avond met vier Vlaamse stand up comedians. Ik hoef ze niet bij naam te noemen want hun discours is zo wijdverspreid dat het quasi algemeen geldt. In de vier (!) gevallen vertelden ze over hun eigen vrouw die ze afschilderden als zeurkousen die nooit zin hebben in seks en enkel geïnteresseerd zijn in de inrichting van hun huis. De handen gingen vlotjes op elkaar voor het blik clichés dat telkens opnieuw weer werd opengetrokken.

Voor mij veranderen de dingen als iets voor een publiek wordt gezegd in de publieke of semipublieke sfeer. Want dat draagt bij tot een algemeen klimaat.

Wat in beperkt gezelschap aan een toog wordt verteld, daar kan ik wel tegen. Ik vind dat iedereen het recht heeft om daar flauwe, seksistische, ja zelfs racistische moppen te vertellen. Ik heb dan ook het recht om iemand op zijn plaats te zetten of hem of haar de vriendschap op te zeggen. Maar voor mij veranderen de dingen als iets op een podium, voor een publiek wordt gezegd in de publieke of semipublieke sfeer. Want dat draagt bij tot een algemeen klimaat.

In de bloedstollende reeks The Handmaids Tale, gebaseerd op het dystopische boek van Margaret Atwood volgen de gruwelijke scènes elkaar op. Ik wil uw kijkplezier niet vergallen, maar ik verklap niets als ik zeg dat in de reeks, die zich afspeelt in de nabije toekomst, vrouwen in Amerika tot tweederangsburgers zijn herleid.

Één van de scènes die mij het meeste heeft geraakt lijkt, naast alle gruwel, haast onschuldig. Twee vrouwen stappen na het sporten een koffiebar binnen. Ze zijn er vaste klanten en als ze vragen waar het meisje naartoe is die hen normaal koffie schenkt, antwoordt de man die nu achter de toog gaat met ‘fucking sluts’. Het luidop gebruiken van dit soort taalgebruik is in dit toekomstbeeld genormaliseerd. Waar je bij andere aspecten van de reeks jezelf in de arm kan knijpen en geruststellen dat het hier fictie betreft, komt dit fragment akelig dichtbij.

Hip feminisme

2017 kent een feministisch najaar. Je kan deze herfst elke week naar een docu, voorstelling of werkwinkel rond hedendaags feminisme. Daarover geen slecht woord, ik draag een pet met daarop het opschrift: ‘the future is feminist’ als ik daarmee reclame kan maken voor het uitstekende gelijknamige seizoen van de Beursschouwburg.

Wat ik aan moet vangen met de t-shirts met feministische slogans in de winkelstraten, bij pakweg Pimkie, is toch een ander paar mouwen. De goedkope retail laat zijn kleren maken in bedenkelijke omstandigheden en het voor een groot deel uit vrouwen bestaande verkoopsteam moet het doen met precaire twintiguurscontracten, gesplitste shiften, lange dagen en weekendwerk. De strijd voor gelijke rechten voor vrouwen mag niet zomaar een modeverschijnsel zijn. Tegen de tijd dat u dit stuk leest, zitten we misschien al in een nieuwe nieuwscyclus. Misschien hebt u het ondertussen wel gehad met Me Too en is er een andere hashtag trending.

Wel, dat is dan jammer. Want we zijn er echt nog lang niet. Tot dan gaan we zeuren en zagen.