Vrij van alle westerse verwachtingen. Vrij van alle zelfhaat.

Column

Vrij van alle westerse verwachtingen. Vrij van alle zelfhaat.

Vrij van alle westerse verwachtingen. Vrij van alle zelfhaat.
Vrij van alle westerse verwachtingen. Vrij van alle zelfhaat.

Na meer dan twee decennia heeft MO*columniste Sabrine Ingabire besloten haar natuurlijke haar te laten groeien. Gedaan met ontkrullingsmiddeltjes, gedaan met het zich plooien naar de westerse schoonheidsidealen. ‘“The natural hair movement” is inspirerend en broodnodig, en toch droom ik van de dag waarop hun doel bereikt zal zijn.’

Mijn gezicht is nooit eerlijker dan na de storm. Als ik een zenuwinzinking heb, bereikt het meestal een hoogtepunt waarop ik uren aan een stuk hopeloos ween, moeite heb om te ademen, en regelmatig herhaal dat ik het niet aankan en dat ik wou dat “het” gewoon zou stoppen. “Het” is mijn leven. Dit is wat ik “de storm” noem. Wanneer het me dan lukt om terug op te staan, ga ik mijn gezicht wassen, doe ik gezichtscrème op, en kijk ik mezelf aan in de ogen.

‘Wie ben je? Wie wil je zijn?’

Sabrine. Sabrine is wie ik ben. Sabrine die zichzelf haat omdat ze niet genoeg van het leven kan houden. Sabrine die haar gezicht haat. Sabrine die haar haar haat. En die de maatschappij haat omdat die deze gevoelens heeft veroorzaakt.

Ondanks die haat… Nee, door die haat, besloot ik in juni mijn natuurlijke haar te houden.

Ondanks die haat… Nee, door die haat, besloot ik in juni mijn natuurlijke haar te houden. Vervuld van angst omdat ik zo een foto door MO* moest laten nemen voor mijn columns. Vervuld van angst omdat ik zo mondelinge examens moest afleggen. Maar toch deed ik het, omdat het van mijn rechtvaardigheidsgevoel moest. En omdat ik boos was dat het nog moest.

Dit vertelde ik op mijn Facebookpagina:

Ik heb onlangs een post gezien, geschreven door een jonge witte vrouw, waarin ze vertelde dat ze niet wist of ze droevig moest zijn dat de aanslagen op het moment in haar leven komen waarin ze om niets zou moeten geven, ze zonder angsten zou moeten leven, ze niet constant zou moeten strijden tegen vooroordelen, extremisme en domheid.

Die woorden wekten een gevoel van boosheid en jaloezie op, omdat dit een typische vorm van white privilege is. Het privilege om een periode in jouw leven te hebben waarin je om niets geeft, waarin je geen angsten hebt, wanneer je niet moet strijden tegen vooroordelen. Een privilege dat veel van ons, dat zwarte mensen, gewoon niet hebben.

Er is geen periode in je leven waar je “om niets geeft”, wanneer alleen het feit dat je bestaat, geproblematiseerd wordt door de maatschappij. Zwarte kindjes worden doodgeschoten terwijl ze gewoon op straat spelen. Zwarte vrouwen worden als exotische wezens afgestempeld en geseksualiseerd. Racisme is geïnstitutionaliseerd, en we weten al hoe het is om gediscrimineerd te worden nog voor we de lagere school verlaten. Wanneer je hele wezen een bron van discriminatie en onderdrukking kan vormen, heb je het privilege niet om “om niets te geven”.

Zoals zwarte vrouwen die niet kunnen gaan werken met hun natuurlijke haar omdat het “onprofessioneel” en “niet proper” is. Michelle Obama die pas na de mandaten van haar man vrij kon wandelen met haar mooie haar. Jonge meisjes die in Zuid-Afrika niet naar school mogen gaan met hun natuurlijke haar.

En oh, wat wil ik dat jonge meisjes hun natuurlijke haar kunnen dragen met even veel gemak als hun witte klasgenoten. De woorden van een vrouw die een commentaar achterliet op een artikel over dit onderwerp weerklinken in mijn hoofd: ‘Ce n’est pas un message politique pour tout le monde. Des fois, on veut juste garder nos cheveux.’. En ik wil vechten voor het recht op niet-politiek-natuurlijk-haar. The natural hair movement is inspirerend en broodnodig, maar ik droom toch van de dag waarop hun doel bereikt zal zijn.

Want ik, net zoals veel andere zwarte meisjes en vrouwen, heb een heel complexe relatie met mijn haar. Ik heb altijd al vlechten gedragen. Ik herinner mij nog hoe ik in Rwanda mijn nieuwe vlechten niet mooi vond. Omdat ze zo veel pijn deden – vlechten trekken namelijk heel hard aan je haar –, wou ik niet lijden voor iets dat ik niet mooi vond. Dus heb ik ze maar uitgetrokken terwijl mijn familie weg was. Ze waren zo woedend dat ik hun tijd, en vooral hun geld had verspild, dat ze mij hebben kaalgeschoren. Twee jaar lang werd ik kaalgeschoren.

Toen ik naar België kwam, had ik bijgevolg al geleerd dat ik niet meer mocht klagen over mijn vlechten. Ik heb in stilte geweend, terwijl mijn haar snel gevlochten werd door een ongeduldige kapster. Maar ik was blij: ik moest mijn natuurlijke haar niet houden, en dat op zich, vond ik een zege. Beter nog: ik was niet meer kaal. En die twee zaken waren al die moeite waard: een dag stilzitten terwijl er aan jouw haar wordt getrokken, een of twee nachten niet slapen omdat jouw vlechten nog te veel pijn doen.

Er werd aan mijn voorouders, aan mijn familie, verteld dat hun haar lelijk en onprofessioneel was. Er werd hen duidelijk gemaakt dat wit haar de standaard was

Ik was zo beschaamd om dat haar, dat niet mooi en plat was, dat niet makkelijk gekamd kon worden, dat recht kon staan, dat constant aangeraakt werd door de nieuwsgierige handjes van mijn witte vrienden, dat ik er alles om deed om nooit naar school met mijn natuurlijke haar te gaan. Dat is mij grotendeels gelukt. Dit is evenwel geen schaamte waarmee ik geboren werd. Er werd aan mijn voorouders, aan mijn familie, verteld dat hun haar lelijk en onprofessioneel was. Er werd hen duidelijk gemaakt dat wit haar de standaard was, en dat zij een beschamende afwijking waren. Slavinnen moesten headwraps dragen om hun haar niet te tonen. En dit allemaal, deze koloniale schaamte, werd aan ons, hun (over)(klein)kinderen, overgeleverd.

Zo, werden er ontkrullingsproducten in mijn haar gezet toen ik nog heel jong was. Opdat ik mooier, platter, witter haar zou hebben. Mijn tantes leerden mij dat ontkrullingsproducten mijn ogen niet mochten aanraken, omdat dat ontzettend gevaarlijk is. Dat ik hen tijdig moest verwittigen als het product mij begon te verbranden, omdat ik al mijn haar kon verliezen als het er te lang in bleef. Dat het mijn huid zou verbranden, als het toevallig te lang mijn voorhoofd zou aanraken. Maar toch werd het mij aangedaan. En toen ik oud genoeg werd, koos ik er zelf voor. Om mooi te zijn, volgens de westerse schoonheidsidealen.

De westerse maatschappij heeft ons verplicht om hun standaarden over te nemen, maar heeft daarbij niet eens de moeite gedaan om ons veilige middelen te geven om dat doel te bereiken. Die ontkrullingsproducten zijn de gevaarlijkste dingen die ik ooit op mijn lichaam heb gezet, en dat is omdat die niet gemaakt zijn voor witte mensen. Want wij zwarten zijn niet belangrijk genoeg om niet-verbrandende cosmetica te krijgen.

Die ontkrullingsproducten zijn de gevaarlijkste dingen die ik ooit op mijn lichaam heb gezet, en dat is omdat die niet gemaakt zijn voor witte mensen.

In juni verwittigde een Franse vereniging over gevaarlijke en illegale cosmetica die nog verkocht worden, waaronder veel die bestemd zijn voor zogenaamd kroeshaar. Ik wou dat ik kon zeggen dat het mij toen verbaasde. Maar dat was niet het geval. We weten al jaren dat die producten niet goed zijn voor ons. Toen dat nieuwsbericht verscheen, had ik al lang mijn eigen haarproducten gemaakt, in de wetenschap (en teleurstelling) dat het (bijna) onmogelijk was om een gezonde gebruiksklare oplossing te vinden voor mijn type haar.

‘Wie ben je?’

Sabrine. Met de ogen die ik zo lang heb gehaat omdat ze bruin waren ‘net zoals alle andere zwarte mensen’. Met de neus waarover ik complimenten heb gekregen van mijn dates omdat die ‘niet te dik is, zoals die van andere zwarten’. Met het gezicht met ‘mooie fijne trekken, in tegenstelling tot de anderen’. Met het gezicht dat blijkbaar Westers genoeg is om aanvaard te worden, zolang mijn haar maar gevlochten of ontkruld is. Sabrine, die zo lang anders wou zijn. Sabrine, die op eenentwintigjarige leeftijd met zoiets banaals als haar eigen haar moest leren leven.

‘Wie wil je zijn?’

Sabrine. Vrij van alle westerse verwachtingen. Vrij van alle zelfhaat. Vrij.

Tags