Lees later

Afscheid van MO*journalist Kris Berwouts

MO* . 27 april 2023

Met grote droefheid vernam de redactie van MO* het overlijden van journalist en Congokenner Kris Berwouts. De afgelopen 20 jaar bouwde Kris op verschillende manieren mee aan MO*. Het grootste deel van 2022 maakte hij deel uit van de vaste kern. We gaan hem ontzettend missen.

De Belgische journalistiek verliest een sterke pen en Afrika-analist. Congo, waar zijn hart vooral lag, verliest iemand wiens aandacht voor het land nooit verslapte en wiens werk altijd de belangen van de ‘gewone’ Congolees diende.

De MO*redactie verliest een warme en zeer gewaardeerde collega. Maar het grootst is het verlies voor zijn familie en vrienden. We wensen hen alle sterkte toe.

Voor iedereen die niet het geluk had Kris persoonlijk te mogen ontmoeten, delen we de brief die Kris in oktober 2022 aan onze proMO*’s schreef. Het geeft, al is het maar een beetje, weer wat voor iemand Kris was en hoe hij in het leven en zijn werk stond.

***

Dag proMO*’s,

Ik ken MO* al van voor het bestond. Begin deze eeuw vond de Vlaamse ngo-wereld dat ze komaf moest maken met het hokjesdenken. We zochten naar manieren om efficiënter samen te werken, parallelle structuren één te maken, dubbel werk te vermijden.

De twee enige plekken waar er concrete resultaten werden bereikt: twee Europese lobbynetwerken rond Centraal-Afrika die samensmolten tot EurAc, en de bladen Wereldwijd en het toenmalige De Wereld Morgen die MO* werden. In beide gevallen waren de belangrijkste protagonisten Broederlijk Delen en 11.11.11.

Ik keek op naar Gie Goris, tot juli 2020 hoofdredacteur van MO*. Man en tijdschrift namen in het Vlaamse medialandschap snel een bijzondere plaats in door het varen van een unieke en onafhankelijke koers.

Na een tijdje vroeg Gie me af en toe om een artikel te schrijven. De eerste keer gebeurde dat in januari 2007. Toen bleek dat ik naar het World Social Forum in Nairobi ging, wou hij dat ik daarover schreef.

Ik wimpelde hem af: ‘Maat, zo’n hoogmis, dat is echt niet mijn kopje thee. De kans dat ik na twee dagen gillend afgevoerd moet worden met acute vergaderitis en een overdosis slogans is erg groot.’ Dat vond hij blijkbaar een goeie instelling, hij drong aan en dus stond ik in de volgende editie van MO*.

Toen ik in 2012 als consultant voor verschillende opdrachtgevers in Centraal-Afrika rondliep, kon ik in de marge daarvan artikels schrijven. Eigenlijk wou ik Wereldblogs schrijven, zoals die van Ivan Godfroid, maar ik kwam terecht in het oosten van Congo tijdens de rebellie van M23.

De wisselwerking tussen mijn werk voor MO* en African Arguments maakten dat ik sleutelmomenten van de geschiedenis bijna live, op het terrein kon coveren, zodat ik me niet alleen een Nederlandstalig publiek kon opbouwen maar ook voet aan de grond kreeg in het Verenigd Koninkrijk.

De Nederlandse tekst was vaak een drempelverlagend opstapje naar een Engels artikel. Zonder de samenwerking met Gie en het vertrouwen en de ruimte die MO* me gaf, zou het voor mij een stuk moeilijker geweest zijn om me, naast mijn strikte beroepsactiviteiten als eenmansstudiebureautje voor internationale donoren, als opiniemaker en schrijvende mens te handhaven.

Ik kom uit de klassieke Noord-Zuidbeweging. In 1983 besloot ik om Afrikaanse taalkunde en geschiedenis te studeren in Gent. In de voorafgaande maanden waren we met wat vrienden een wereldwinkel gestart. Kwestie van iets permanenter te werken rond wat toen nog de ‘derde wereld’ heette. Ik vond toen dat, als het ons menens was met die solidariteit en die nieuwe wereldorde, we de culturele empathie moesten opbrengen om echt in dialoog te treden met de mensen in het Zuiden. Dat we in staat moesten zijn om hun prioriteiten op basis van hun normen en waarden te kennen. En hen te helpen die normen en waarden bij ons op tafel te leggen. Dus ging ik Afrikaanse taalkunde en geschiedenis studeren. Dat viel nog beter mee dan ik verwacht had.

In de jaren na mijn afstuderen worstelde ik met de vraag: hoe kan ik me rond Afrika engageren op een niet-betuttelende manier? Met Afrikanen werken als gelijken, me moeiteloos inschuiven in een Afrikaanse structuur zonder mezelf en mijn witte wereld aan de top daarvan te zien? Hoe kan ik bijdragen aan échte verandering zonder de eigen visie en waarden tot norm te verheffen? Veel rolmodellen liepen er niet rond in het nog niet geëmancipeerde en onder de kerktoren weggezakte Vlaanderen van de jaren ’80.

Ik werkte bij verschillende ngo’s. Twintig jaar later ben ik daarmee gestopt omwille van een paar gezondheidsklachten. Ik kreeg een permanente kramp in mijn handen omdat we constant met het wijzende vingertje klaarstonden. En ik was voortdurend verkouden: door de hele tijd open deuren in te trappen, stond ik te vaak in de tocht.

In de tien jaar dat ik niet meer voor ngo’s werk is er veel veranderd. Men probeerde oude schema’s open te breken, horizonten werden verlegd, en uiteindelijk — rijkelijk laat — begon men de sector klaar te maken voor de helemaal gedekoloniseerde tijden die hopelijk op komst zijn. MO* heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld.

Het blad evolueerde van een Noord-Zuidpublicatie naar een mondiaal magazine dat uitgaat van een intens verbonden wereld. Waar lokale realiteiten niet los staan van mondiale en regionale ontwikkelingen. Thema’s als migratie en diversiteit of klimaat en duurzame ontwikkeling nemen steeds meer ruimte in. Dat is een belangrijke evolutie.

Toen MO*journalist Arne Gillis voor een tijdje andere horizonten opzocht, werd begin dit jaar een vacature uitgeschreven voor een journalist die zuidelijk en westelijk Afrika zes maand zou coveren. Dat klonk interessant voor een Congodeskundige die zich na een paar arrestaties, uitwijzingen en vermoorde vrienden behoorlijk kwetsbaar begon te voelen. Dit leek de ideale manier om wat profiel en zichtbaarheid op te bouwen over andere thema’s en regio’s.

Ik stak mijn vinger op en werd in aanmerking genomen. De maanden op de redactie zijn leuk en leerrijk. Het team is aanstekelijk en de gretigheid waarop ik me kon gooien op onderwerpen als de Angolese verkiezingen, het risico op jihadisme in Senegal, de impact van het Russisch-Oekraïense conflict en — stel je voor! — Antwerpen was heilzaam voor iemand die worstelt met opkomende Congo-fatigue.

Die zes maanden lopen eind oktober af. Nu wordt er gezocht naar een manier en een formule om me op een structurele manier bij de redactie te blijven betrekken. Ik kijk ernaar uit.

In elk geval blijf ik de artikels van de collega’s gretig lezen en via mijn sociale media delen. Ik blijf genieten van de teksten van Gie Goris en Ivan Godfroid. Ik lees natuurlijk graag de journalisten van wie de thema’s dicht bij de mijne liggen, zoals Elien Spillebeen en John Vandaele. Maar misschien nog liever lees ik het werk van mensen die helder en empathisch schrijven over onderwerpen die me zeer interesseren maar waarvan ik niet zoveel afweet. Ik ben al jaren een Tine Danckaers-fan. Pieter Stockmans leerde ik hier pas kennen. Ik haal veel uit hun artikels.

Een van de meest opvallende zaken op deze redactie vind ik de manier waarop hier omgegaan wordt met stagiairs. Jonge mensen die goesting hebben om ervoor te gaan, krijgen de ruimte om voorstellen te doen en initiatieven te ontplooien met soms onverwachte resultaten. Ook de maandelijkse gastcolumnisten brengen heel diverse achtergronden en perspectieven in de kijker.

Ik weet niet hoe schitterend of somber de toekomst eruitziet, en of je er klaar voor kunt zijn. Maar bij MO* doet iedereen zijn best om het tijdscharnier in al z’n complexiteit te overzien, blijven we onderbelichte verbanden in de kijker zetten en brengen we stemmen in het debat die elders niet aan bod komen.

Mondiale groeten,
Kris Berwouts