Zilver of lood
In beeld: Het nooit eindigende drugsgeweld in Mexico
Teun Voeten
26 september 2012
Het drugsgeweld in Mexico heeft de afgelopen vijf jaar 50.000 mensen het leven gekost, dat is meer dan het aantal soldaten en rebellen dat in de oorlogen in Irak en Afghanistan is gesneuveld bij elkaar. Aan de spiraal van geweld lijkt geen einde te komen. Want de drugskartels zijn in een dubbele strijd verwikkeld: tegen de autoriteiten, maar ook onderling vechten ze een machtsstrijd uit, die nog veel bloediger is.
De chaos is tevens een voedingsbodem voor kleine opportunistische misdaad, die in dit klimaat van straffeloosheid kan floreren. Op een enkel dapper individu na varieert de houding van de autoriteiten van stilzwijgend gedogen tot actieve medewerking aan criminele activiteiten. Er is een grote grijze zone waar misdaad en autoriteiten naadloos in elkaar overgaan. Voor veel politieagenten is het niet eens een morele maar een praktische kwestie: betaald of vermoord worden. Plata o plomo, zilver of lood, luidt het gezegde.
Ciudad Juárez, met vier grensovergangen naar de Verenigde Staten uitermate strategisch gelegen, is het Ground Zero van de drugsoorlog. In 2010 was Juárez met 3.600 doden de gevaarlijkste stad van de wereld. Wie precies wie vermoordt is in feite onduidelijk. 98 procent van de moorden wordt nooit opgelost. De forensische politiediensten zijn overbelast en kunnen weinig meer doen dan een summier verslag maken.
Het drugsgeweld in Mexico valt niet af te doen als een geïsoleerde bendeoorlog, maar heeft enorme sociale en politiek gevolgen. Het ondergraaft de democratische rechtsstaat, zodat de georganiseerde misdaad steeds meer terrein wint en het eigenlijke geweldsmonopolie verworven heeft, het schept een nieuwe wegwerpklasse van buitengesloten mensen die een loopbaan in de misdaad verkiezen die vrijwel zeker met een gewelddadige dood eindigt, en het leidt tot de complete devaluatie van leven en waardigheid. Dit alles roept een spookachtig beeld op van wat de toekomst voor ons in petto heeft. De Amerikaans antropoloog Howard Campbell, verbonden aan de universiteit van El Paso, dat slechts door de Río Grande gescheiden is van Mexico, noemt Juárez ‘een laboratorium van een liberale toekomst, erger dan Blade Runner, onmenselijker dan 1984’. Volgens Campbell is de Narco Estado een perfect werkend systeem, waar internationale drugskarteld, drugsconsumenten wereldwijd, bankiers en Mexicaanse regeringsfunctionarissen prima samenwerken en elkaar in stand houden.
Hoe de kartels te bestrijden is de grote vraag. Het zijn meedogenloze, ultrakapitalistische organisaties die uitermate creatief en flexibel zijn om hun winsten te vergroten. Als een bedrijfstak minder winstgevend wordt, wordt er naar andere bronnen van inkomsten omgekeken. Nu door de strengere grenscontroles de winstmarges in de drugssmokkel kleiner worden, richten ze zich op mensenhandel, ontvoering en kidnapping. De markt ligt open.
De Nederlandse antropoloog en oorlogsfotograaf Teun Voeten concentreerde zich de afgelopen drie jaar op het drugsgeweld in Mexico. Hij bracht niet alleen het bloedige geweld, maar ook de ontwrichting van de samenleving, het ingrijpen van de autoriteiten en de pogingen van de bevolking om ondanks alles haar waardigheid te bewaren pregnant in beeld. Eind september 2012 verschijnt zijn fotoboek Narco Estado. Drug Violence in Mexico bij uitgeverij Lannoo.
In samenwerking met het Vlaams-Nederlandse huis deBuren wordt zijn boek en fotowerk gepresenteerd op dinsdag 2 oktober, 20u in Villanella/De Studio, Maarschalk Gérardstraat 4, 2000 Antwerpen Aansluitend is er een debat over het Belgische drugsbeleid.
Sprekers zijn Paul van Tigchelt, substituut-procureur des konings in Antwerpen en belast met drugszaken, Paul Van Deun, drijvende kracht achter De Spiegel, een organisatie van behandelingscentra voor drugsverslaafden, en politicologe An Vranckx (Ugent), gespecialiseerd in de Zuid-Amerikaanse drugsoorlog, de georganiseerde criminaliteit en de internationale drugssmokkel.
Samen met Teun Voeten zullen zij hun getuigenissen en hun wijsheid met het publiek delen. Jörgen Oosterwaal (ex-hoofdredacteur Humo) modereert het gesprek.
Inschrijven kan via de website van deBuren.