Het dak van de wereld smelt weg onder onze ogen

Extra

Het dak van de wereld smelt weg onder onze ogen

Het dak van de wereld smelt weg onder onze ogen
Het dak van de wereld smelt weg onder onze ogen

Wij zijn de laatste generatie die de toppen van de Andes en de Himalaya met eeuwige sneeuw bedekt zien. De documentaire "Samuel in the Clouds" probeert de impact van die metamorfose te vatten in het verhaal van de Aymara Samuel en de Boliviaanse Chacaltaya-gletsjer.

De globale temperatuur op aarde is nu al 1°C hoger dan in het pre-industriële tijdperk en de zeespiegel steeg gemiddeld met 76 mm. Hoewel sommige plaatsen op deze aardbol, zoals in de hooggelegen Andes, zich nog in het pre-industriële tijdperk bevinden, voelen zij nu al als geen ander de impact van de opwarming en betalen zij er de prijs voor. Klimaatverandering verandert vandaag al hun levenspatroon, hun economie, hun cultuur.

Samuel in the Clouds ©Clind'Oeil films

Samuel in the Clouds ©Clind’Oeil films

Gedaan met skieën

Chacaltaya is zo’n plek waar de opwarming volop is ingezet, gelegen op 5395 meter hoog in de Boliviaanse Andes, op zo’n 30 km van de Boliviaanse hoofdstad La Paz. De Chacaltaya-gletsjer was het hoogst gelegen ski-resort op deze planeet maar dat skiën behoort vandaag tot het verleden. De 18.000 jaar oude gletsjer hield op te bestaan. In 1940 bedekte die nog een oppervlakte van 0,22 km², in 2007 was dat nog 0,01 km². Sinds 2009 is de Chacaltaya ijsmassa volledig opgedroogd, weggesmolten.

© Clin d'oeil films

© Clin d’oeil films

Wij zijn de laatste generatie die geweten hebben dat de toppen van de Andes, net als die van de Himalaya, ooit bedekt lagen onder dikke lagen eeuwige sneeuw.

Wij zijn de laatste generatie die geweten hebben dat de toppen van de Andes, net als die van de Himalaya, ooit bedekt lagen onder dikke lagen eeuwige sneeuw.

Samuel in the Clouds is doordrongen van dit nostalgische besef. Pieter Van Eecke is klimaatactivist en regisseur van de film. Twee jaar lang leefde hij zich in in het monotone leven van Samuel en zijn vrouw, een leven dat samenviel met de gletsjer, zijn toeristen, zijn feesten en zijn goden. Dertig jaar lang bediende Samuel de skilift. Dag in dag uit trok hij vanuit El Alto in La Paz te voet naar de berg, waarmee hij een intense relatie onderhield.

De film opent met een indrukwekkend beeld van het traditionele muziekfestival van carnaval, de Morenada van Chacaltaya. Een prachtige setting in een uniek decor. Pieter Van Eecke had de berggoden mee voor zijn opname want het was de eerste keer in 8 jaar dat het enkele dagen gesneeuwd had, wat het landschap in een uitzonderlijk decor omtoverde.

Die sneeuw valt er vandaag nauwelijks nog, en ook de morenada’s sterven uit op Chacaltaya. Toch kan Samuel het niet laten elke dag weer naar boven te gaan en de sporadische toeristen te ontvangen in het instortende gebouw aan de skilift. Onweerstaanbaar aangezogen door de wind die om de rotsen waait en door de kreunende berggoden, de achachilas.

Sinds enkele jaren herbergt de berg het hoogste klimaatslaboratorium ter wereld waar wetenschappers de veranderingen bestuderen. Toch brengen al die metingen maar een fractie van de impact in beeld want samen met de klimaatverandering verandert alles: cultuur, traditie, het landschap, de seizoenen, de watercyclus. Alles wat zin en inhoud gaf aan deze bewoners.

Een allegorie

Samuel in the Clouds is een impressionistische film over een tijdperk dat voorgoed voorbij is. Meer dan een reportage over klimaatverandering, is het een allegorie voor ons huis, ons ecosysteem, dat in elkaar stort. Pieter Van Eecke: ‘Er zijn talloze wetenschappelijke rapporten over de klimaatopwarming maar sommige mensen hebben echt genoeg van de apocalyptische cijfers. Er is een tekort aan verhalen. Het verdwijnen van een skipiste op die berg, een klimaatlabo dat de lucht komt opmeten en de figuur van Samuel gaven me voldoende elementen om een concreet verhaal te maken.’

© Clin d'oeil films

© Clin d’oeil films

Voor heel wat Aymara-indianen is het smelten van de gletsjer een veruitwendiging van het ziek worden van de berg.

‘Voor heel wat Aymara-indianen is het smelten van de gletsjer een veruitwendiging van het ziek worden van de berg. Ze hebben een spirituele band met die berg. Ze vragen hem ook om allerlei gunsten, het is hun grootvader.’

Dat is ook zo voor Samuel, een introverte figuur die alles heel sterk van binnenuit beleeft. Pieter Van Eecke: ‘Samuel, een man van 52, is nooit weg geweest van de berg. Zijn wereld ligt tussen El Alto en Chacaltaya. In een tijdspanne van twintig jaar heeft hij alles zien wegsmelten. Samuel zelf begrijpt wel dat klimaatopwarming de oorzaak was van het verdwijnen van de gletsjer, omdat anderen het hem hebben verteld.

Samuel is geen activist, je ziet eerder de gelatenheid van de gewone mens die tijd nodig heeft om te beseffen welke ingrijpende processen zich voltrekken. De plaats is magisch en heeft daardoor ook de kracht om ons te laten zien hoe ingrijpend het proces is dat zich aan het voltrekken is. Het heeft iets absurd: het weten dat het allemaal voorbij is, maar kunnen het tegelijk toch niet aanvaarden. Het is een alegorie voor ons allemaal, voor hoe we met het probleem omgaan. We doen alsof het er niet is.’

De film gaat in première op vrijdag 22 april om 20u in Utopolis, Turnhout. Een volledige lijst van alle vertoningen vind je hier.