Een roman hoeft niet dik te zijn om zwaar te wegen. En het gewicht van een roman hangt niet af van zijn ernst of zelfingenomenheid –een fout die in academische kringen weleens gemaakt wordt– maar van zijn artistieke niveau en de relevantie van het thema.
Met die criteria is De handelaar in verledens een zéér gewichtig boek. José Eduardo Agualusa, een Angolees-Portugese auteur, slaagt erin op amper 125 bladzijden een volwaardige roman neer te zetten in een schijnbaar eenvoudig taal. Zijn hoofdpersonage –Felix Ventura– is volkomen opgetrokken uit boeken en literaire traditie, en stelt zijn kennis en kunde ter beschikking van de nieuwe rijken in Angola die behoefte hebben aan een ander verleden dan de werkelijkheid hun gegeven heeft.
Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een gekko, die via zijn dromen ook menselijke ontmoetingen heeft met enkele personages die in het huis van Ventura passeren. Het boek is een commentaar op de behoefte van individuen om zich een verleden te herinneren dat volop de aanspraken op een gelukkige toekomst kan verantwoorden. Maar het is ook een vlijmscherpe aanklacht tegen de manier waarop de nieuwe elite in Angola omgaat met haar macht en welvaart.
De moeder van de verteller zegt (op blz. 66): ‘De werkelijkheid doet zeer, zelfs waznneer ze, heel even maar, een droom lijkt. In boeken kun je alles vinden wat er bestaat, heel vaak in veel authentiekere kleuren dan wat echt bestaat en zonder de waarachtige pijn daarvan.’ Beter kan ik de kracht van deze handelaar in verledens niet samenvatten.
De handelaar in verledens door José Eduardo Agualusa is uitgegeven door Meulenhoff. (nawoord door Harrie Lemmens) 144 blzn. ISBN 978 90 2908 034 7