Zülfü Livaneli: 'Turkije scheurt'
gg
29 juni 2007
Livaneli is een Turks monument. Hij nam tientallen langspeelplaten en cd’s op –waarvan niet weinig samen met muzikanten uit Griekenla nd toen dat land nog gezien werd als de Erfvijand. In 2002 werd hij op de lijst van de kemalistische sociaaldemocraten (CHP) tot volksvertegenwoordiger gekozen, maar hij deed het grootste deel van dat mandaat uit als onafhankelijke.
Intussen maakte Livaneli enkele films en begon hij vooral aan een vruchtbare carrière als auteur van non-fictie (onder andere Gesprekken met Gorbatchov over revolutie) en fictie. Deze maand verscheen de Nederlandse vertaling van Bevrijding, een roman waarin eergeweld centraal staat.
Geen eenvoudig thema om over te schrijven in een samenleving die erg gepolariseerd is rond culturele en religieuze breuklijnen?
Zülfü Livaneli: ‘Het is juist de polarisering die ik centraal wil stellen in mijn artistiek werk, en dat probeer ik al jaren. De voorbije maanden hebben trouwens aangetoond dat Turkije inderdaad dreigt te scheuren langs alle randen: de religieuze, de etnische en de ideologische. Ik wil er alles aan doen om die oplopende spanning tussen groepen en de radicalisering die ermee samenhangt te ontmijnen of te voorkomen.’
In Bevrijding komen nog andere tegenstellingen tot uiting, met name tussen stad en platteland, tussen oost en west.
Zülfü Livaneli: Turkije is inderdaad veel landen tegelijk. Er is het bergachtige Noordoosten waar met name de Koerden wonen, er is het uitgestrekte Anatolië en er is de grootstad –Istanbul, Ankara, Izmir… Het thema van het eergeweld is vooral gebonden aan de landelijke gebieden in het oosten, maar door de interne migratie is het platteland ook deel geworden van de grootstad en is de hang naar traditie en een grotere rol van religie ook deel geworden van de nationale politiek.
U verdedigt de seculiere traditie van Turkije, maar de AKP van premier Erdogan is wel democratisch verkozen?
Zülfü Livaneli: Om te beginnen heeft de AKP maar een derde van de Turkse stemmen gehaald, alleen vertaalde zich dat door het Turkse kiessysteem in tweederde van de parlementszetels. Bovendien hebben de demonstraties van de voorbije maanden getoond dat het seculiere, kemalistische Turkije ook hele diepe wortels heeft in de Turkse samenleving –wat lang betwijfeld werd door waarnemers en politici in het Westen, vooral in de VS. Het is ook echt belangrijk dat het gelaat van het seculiere Turkije getoond wordt, omdat heel veel vrouwen angst hebben van de toekomst als de islamisering van staat en samenleving zich doorzet.
Toch resulteert die massale steun voor de seculiere republiek niet in het verwerpen van de islam zelf.
Zülfü Livaneli: Neen, je kan nog altijd zeggen dat 95 procent van de Turkse burgers moslims zijn, alleen willen ze niet dat hun staat geregeerd wordt door historische wetten. Wat mij altijd verbaast, is het feit dat Europa zo eenzijdig luistert naar de soennitische Turken en zo weinig aandacht heeft voor de miljoenen alevieten. Zij combineren nochtans een sterke religieuze overtuiging met een uitgesproken democratische praktijk en progressieve sociale standpunten. Er worden alevitische academici of activisten vermoord, maar dat haalt nauwelijks de westerse media.
Bevrijding door Zülfü Livaneli is uitgegeven door Prometheus. 326 blzn. ISBN 978-90-446-0981-3