‘Misschien heeft Afrika antwoorden waar de hele wereld van kan leren’

Hoelang kunnen we nog rekenen op landen die samen aan tafel gaan zitten om wereldproblemen te proberen oplossen? Internationale organisaties en allianties van staten lijken snel terrein en macht te verliezen. Maar op het Afrikaanse continent blijven regeringen ervan overtuigd dat samenwerken hun enige manier is om internationaal mee te tellen. MO* sprak daarover met Ahunna Eziakonwa van het VN-Ontwikkelingsprogramma UNDP. ‘We moeten terug naar 2015, denk ik soms. Toen leek de ruimte om te werken aan een meer gelijke en duurzame wereld veel groter dan vandaag.’

Ahunna Eziakonwa is een indrukwekkend persoon. Ze is assistent-administrateur en regionaal directeur voor Afrika van het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP). In deze functie ondersteunt ze 46 Afrikaanse landen om de Agenda 2030 en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties te verwezenlijken.

‘Corona heeft allerlei vormen van ongelijkheid versterkt.’

We ontmoeten haar tijdens een passage in Brussel. Ze wil het hebben over de gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor Afrika: ‘De oorlog in Oekraïne komt net na een andere zware crisis die we nog lang niet te boven zijn gekomen. Het continent vecht nog steeds met de impact van de pandemie.’

‘Corona heeft allerlei vormen van ongelijkheid versterkt. Het onderwijs heeft in verschillende landen lang stilgelegen, maar geprivilegieerde kinderen konden daar beter mee om dan minder welgestelden. De strijd voor gendergelijkheid heeft zware klappen moeten incasseren, de strijd tegen seksueel geweld ook. Covid heeft ook zwaar doorgewogen op de gezinsinkomens. Op verschillende plaatsen in Afrika kwam er sociale onrust.’

‘En het is niet voorbij’, waarschuwt Eziakonwa. ‘We kampen nog steeds met die gevolgen.’

Ahunna Eziokonwa: Maar de pandemie bracht ons ook opportuniteiten. Afrika voelde zichzelf buitengesloten op de internationale scène. We hadden erg weinig bewegingsruimte en niet het gevoel dat we op veel externe hulp konden rekenen. Het besef vooral van onszelf af te hangen hielp ons om op elkaar te steunen.

Naast veel leed en verlies heeft corona bij ons een paar verenigende dynamieken losgemaakt. De Afrikaanse Continentale Vrijhandelszone bijvoorbeeld. Die werd opgericht in 2018 na de Afrikaanse Continentale Vrijhandelsovereenkomst die gesloten werd tussen 54 van de 55 landen van de Afrikaanse Unie. Maar de Vrijhandelszone werd pas operationeel op 1 januari 2021. Dit is zo belangrijk. Zonder succesvolle regionale integratie op verschillende niveaus en terreinen zie ik de toekomst somber in.

Gelukkig is de dynamiek vandaag: meer samenwerking. Covid heeft dat versneld en de Oekraïnecrisis gaat die tendens niet doen keren. Afrika kampt niet met verdeeldheid, integendeel. We beseffen dat we als groeiende autonome partner op het wereldgebeuren alle belang hebben bij eenheid en samenwerking. En op een moment als vandaag, als we overal snel polarisatie zien, is dit misschien wel iets wat Afrika de wereld te bieden heeft.

Oekraïne

Ahunna Eziokonwa: Ondertussen komt er allerlei onheil op ons af. In verschillende regio’s breidt het geweld uit, vredesprocessen lopen strop. Het klimaat confronteert ons met problemen die ons dreigen boven het hoofd te groeien. Afrika kiest voor multilateralisme op een moment dat die elders onder druk staat. De oorlog in Oekraïne komt er bovenop.

‘Afrika laat zich hierdoor niet verdelen’, zegt u. Maar lokaal kunnen de gevolgen toch zwaar zijn?

Ahunna Eziokonwa: We weten niet hoelang de crisis in Oekraïne gaat duren, op welke manier die nog verder kan ontsporen en wat de economische gevolgen zullen zijn. Maar ze laten zich nu al voelen.

Een aantal landen zijn sterk afhankelijk van graan uit Rusland of Oekraïne, de oorlog jaagt de prijzen naar omhoog. Niet in het minst van brandstof. Ik las net dat de prijs van meststoffen met 21% is gestegen, dat is gigantisch.

Er moeten maatregelen komen, en die gaan pijn doen en sociale onrust voeden. Regeringen zullen daarop moeten reageren, zullen geld en middelen inzetten die normaliter geïnvesteerd werden in stabiliteit en ontwikkeling, zodat de problemen zich verplaatsen. Een domino-effect zou kunnen ontstaan.

Creativiteit

Ahunna Eziokonwa: Ook nu gaan we onze creativiteit moeten aanboren en op zoek gaan naar collectieve verantwoordelijkheid. Wist u dat 60% van het ongebruikt bebouwbaar land in Afrika ligt? Om ook deze crisis door te komen moeten we versneld gaan samenzitten en nadenken hoe we de structuren van de economie kunnen veranderen? Hoe kunnen we de productiviteit verhogen?

Dit vereist nieuwe technologieën en nieuwe samenwerkingen. De wereld moet aandacht besteden aan investeringen in Afrika. Hoe kan de wereld mee zorgen voor de nodige technologie om Afrika te laten antwoorden op die nieuwe uitdagingen?

‘We moeten terug naar 2015, denk ik soms. Toen leek er meer ruimte te zijn om te werken aan een meer gelijke en duurzame wereld.’

Afrika is al een tijd actief nieuwe technologieën aan het ontwikkelen die de groei kunnen versnellen. Er zijn nu meer mogelijkheden om ontwikkelingsprojecten te financieren dan vroeger, ook in Afrika. Veel Afrikaanse leiders hebben nu een beter inzicht in het potentieel van Afrika. Maar we zullen partners nodig hebben om ons te begeleiden en te helpen. Bijvoorbeeld bij het respecteren van onze engagementen op vlak van klimaat.

Tijd om te luisteren

Ahunna Eziokonwa: Dit is geen gunstig tijdsgewricht voor multilateralisme op wereldvlak. We moeten terug naar 2015, denk ik soms. Toen leek de ruimte om te werken aan een meer gelijke en duurzame wereld veel groter dan vandaag.

Multilateralisme is terrein aan het verliezen en overal ter wereld staan de democratieën onder druk. De wereldgemeenschap moet zich afvragen: ‘Hoe winnen we het verloren terrein terug?’ Covid en nu de Oekraïnecrisis… Dit zijn oorverdovende wake-upcalls.

Afrika toont zich veerkrachtig, vandaag. Uitgerekend wij vinden elkaar in deze moeilijke tijden. Hier zit multilateralisme in de lift. Misschien heeft Afrika wel antwoorden waar de hele wereld van kan leren. Het is tijd om naar Afrika te luisteren.’