Congolese mensenrechtenactivist Charis Basoko: ‘Ik ben bereid de prijs te betalen’

Interview

Congolese mensenrechtenactivist Charis Basoko: ‘Ik ben bereid de prijs te betalen’

Congolese mensenrechtenactivist Charis Basoko: ‘Ik ben bereid de prijs te betalen’
Congolese mensenrechtenactivist Charis Basoko: ‘Ik ben bereid de prijs te betalen’

Robbe Latré

17 oktober 2017

MO* sprak met mensenrechtenactivist Charis Basoko over zijn visie, zijn passie, zijn liefde voor zijn Congo. Vanavond gaat hij met u in gesprek in De Markten in Brussel, als laatste Kleine Held in de gelijknamige reeks van Broederlijk Delen en Pax Christi Vlaanderen. Een voorsmaakje.

‘Ik ben hier als pleitbezorger van de hele Congolese jeugd.’ Charis Basoko is de kersverse beleidsmedewerker van RODHECIC, een koepelorganisatie van 70 Congolese mensenrechten-organisaties. Sinds Kabila er zich tegen de grondwet in krampachtig vastklampt aan de macht, gaat het land sterk achteruit op het vlak van mensenrechten. Charis Basoko zucht dan ook diep wanneer we tijdens ons gesprek plots te horen krijgen dat Congo net is toegelaten tot de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. ‘Dit is een zorgwekkende paradox.’

‘Het is genoeg geweest’

Want deze week nog kondigde de regering Kabila aan om de verkiezingen uit te stellen tot 2019. ‘De regering toont dat ze de bevolking niet serieus neemt. In het hele land komen jongeren op straat tegen de dictatuur, tegen een leven zonder hoop. Dat doen ze niet om het land te destabiliseren of overhoop te gooien, maar gewoon om te zeggen: “het is genoeg geweest”. Ze hebben de bodem van de misère bereikt. Ze zijn het beu om hun leven gehypothekeerd te zien. De situatie is gewoonweg onhoudbaar.’

‘Wat Congo nodig heeft is een volk dat haar rechten kent en ervoor vecht op een krachtige, verantwoordelijke manier.’

Of hij hoopvol is over die protesten? ‘Congo is niet toe aan een volgende burgeroorlog. Wat Congo nodig heeft, is een volk dat haar rechten kent en ervoor vecht op een krachtige, verantwoordelijke manier.’ Dat is net wat RODHECIC tracht te bereiken door burgerschapseducatie te organiseren in maar liefst zeven provincies. ‘We blijven hameren op een vreedzame weg naar verandering. We roepen de bevolking niet op om in opstand te komen, maar vragen simpelweg om de staat te tonen dat het geen kudde schapen regeert.’

(c) Robbe Latré

Charis Basoko is Congolees mensenrechtenactivist.

(c) Robbe Latré​

Het gulden middenveld

Nu met Kabila’s beslissing het Sylvesterakkoord tussen regering en oppositie van tafel is geveegd, lijkt de democratie voorgoed verloren in de republiek. ‘Historisch gezien waren de politieke partijen de motor van mobilisatie. Maar sinds de dood van Etienne Tshisekedi zijn er geen leiders meer die het volk in beweging kunnen zetten. De oppositie is geïnfiltreerd met mensen van het regime. Het is dus aan het middenveld om de eerste viool te spelen. Maar dat heeft het nog niet zo goed begrepen.’

Een middenveld dat met één stem spreekt, dat heeft Congo nodig. ‘We werken hier al lang aan, maar ook veel middenveldorganisaties staan onder invloed van Kabila’s verdeel-en-heerspolitiek. De meesten onder ons zijn gevoelig voor geld, want ze leven zelf in vreselijke armoede. Ze vergeten hun belangrijkste taak: de rechten van de burgers verdedigen.’

Meer valt te verwachten van recente burgerbewegingen als la Lucha, die vooral gedragen worden door jongeren. En de kerken, natuurlijk. Het was immers door toedoen van de bisschoppenconferentie CENCO dat het Sylvesterakkoord werd gesloten en de situatie niet escaleerde toen Kabila’s ambtstermijn verliep eind 2016. ‘RODHECIC is een organisatie met christelijke inslag. We proberen de brug te leggen tussen de verschillende kerken: katholiek, protestants, kimbanguistisch, noem maar op. Want geloof mag ons niet verdelen. Het moet, vanuit ons christelijk rechtvaardigheidsgevoel, net dienen om samen voor onze gemeenschappelijke zaak te ijveren: een rechtvaardig Congo.’

De prijs

Het leven van een mensenrechtenactivist in Congo is er een van opoffering. Charis Basoko studeerde en leefde tien jaar lang in België. Toch keerde hij terug. ‘Mijn familie, mijn vrienden zeiden me: “je bent gek”. Waarop ik steevast antwoordde: “Ja, gek van Congo”. Mijn hart klopt voor Congo, ik voel het in mijn huid, mijn haar, mijn bloed, mijn geest. Ik kan dat niet rationeel uitleggen. Voor mij is er niks nobeler dan vechten voor mijn geboortegrond. Vechten voor mijn waarden.’

‘De situatie in Congo is vandaag zo geëvolueerd dat je bereid moet zijn om je leven te geven.’

‘Ik ben opgegroeid in een gezin dat me het belang van rechtvaardigheid, respect en liefde heeft bijgebracht. Buitenshuis zag ik echter dat amoreel handelen de regel was. Toen kwam ik in België tot de vaststelling dat Europa ook gebouwd is door mensen die gestorven zijn voor hun waarden. Ik neem dan ook graag een voorbeeld aan Patrice Lumumba, aan zijn opoffering. Ik wil Congo groot maken, daar hebben we alle kansen toe. Maar zonder het cement van onze waarden kunnen we niks opbouwen.’

Mensenrechtenactivisten zijn metselaars in Congo. ‘Maar het is een moeilijke, gevaarlijke taak. Ik neem mijn voorzorgen, probeer niet te veel op te vallen, zo min mogelijk de confrontatie aan te gaan. Ik werk met zoveel mensen die een clandestien bestaan moeten leiden. Ik stel hen vaak de vraag: “kun je de prijs betalen?” De situatie in Congo is vandaag zo geëvolueerd dat je bereid moet zijn om je leven te geven.’ Of hij daartoe bereid is? ‘Ja, ik denk het wel.’

(c) MONUSCO Photos, CC BY-SA 2.0

De Congolese jeugd kijkt uit naar betere toekomst.

(c) MONUSCO Photos, CC BY-SA 2.0​

Charis Basoko gaat vanavond in gesprek met Wies De Graeve (Amnesty International Vlaanderen), Nadia Nsayi (Broederlijk Delen/Pax Christi Vlaanderen) en journalist Guy Poppe in De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel.