'De Palestijnse leiders voeren uit wat het Israëlische koloniaal regime dicteert'
Volgende week wordt in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties mogelijk gestemd over een eventuele toetreding van Palestina als de 194ste lidstaat van de VN. MO* interviewde Siggi Vertommen en Omar Jabary Salamanca, onderzoekers aan de Gentse universiteit over de voor- en nadelen van de erkenning van Palestina.
De Palestijnen zelf zijn niet helemaal onverdeeld over een erkenning volgende week in de Verenigde Naties. Zo zou de Palestijnse Autoriteit (PA) het zitje krijgen in de VN, in plaats van de PLO die momenteel waarnemingsstatus heeft. Nochtans vertegenwoordigt de PA niet de 5 miljoen Palestijnse vluchtelingen, terwijl de PLO dit wel doet. Is volgens u de erkenning van een Palestijnse staat wenselijk?
Vertommen: De erkenning van Palestina is inderdaad een omstreden kwestie, zowel internationaal als nationaal, en zowel tussen het Palestijnse leiderschap als bij de Palestijnse bevolking. Sommigen vinden het een zeer weloverwogen diplomatieke stap, terwijl anderen het een louter symbolische stap noemen. De tegenstanders vinden het echter een misplaatste strategie die gevaarlijke gevolgen kan hebben voor het Palestijnse zelfbeschikkingsrecht.
Het probleem is toch dat de Palestijnen in de diaspora geen enkel stemrecht hebben binnen de PA. Door deze nieuwe diplomatieke koers wordt dus het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen en het zelfbeschikkingsrecht van vele Palestijnen opnieuw op de helling gezet.
Salamanca: Het probleem is vooral dat de PA dit idee op geen enkele manier heeft gecommuniceerd naar het Palestijnse volk en een totaal ontransparante koers volgt. Hetzelfde hebben we bijvoorbeeld ook gezien met de Oslo-akkoorden in 1994. PLO-leider Yasser Arafat heeft toen een akkoord onderhandeld, zonder het Palestijnse volk ook maar één keer te consulteren. De PA heeft vandaag de dag totaal geen legitimiteit meer: Abbas kan niet de legitieme president zijn, want hij is niet verkozen. Niet alleen is de erkenning in de VN een ondemocratische stap door ondemocratische leiders, maar het is ook een stap zonder strategie.
Is de erkenning van de Palestijnse staat een puur symbolische zet of denkt u dat dit ook daadwerkelijk iets kan veranderen op het terrein?
Vertommen: De voorstanders van Palestine 194 (Palestina als 194ste lidstaat van de VN, BV) argumenteren dat de statelijke erkenning Palestina veel meer slaagkracht zal geven binnen de internationale arena. In het geval van erkenning zou Palestina immers verdragen kunnen tekenen en toetreden tot multilaterale organisaties.
Critici zeggen dan weer dat er al zoveel internationale, legale arena’s zijn geweest waarin Palestina geprobeerd heeft haar situatie te veranderen. In 2004 heeft het Internationaal Gerechtshof in Den Haag de bouw van de apartheidsmuur in adviesoordeel afgekeurd. Ze hebben gezegd dat de muur niet rechtvaardig is en afgebroken moest worden. Alleen, de muur staat er nog altijd.
In 2008 is het Goldstone-rapport uitgekomen van de VN-Mensenrechtenraad, daarin stond heel duidelijk dat Israël zich schuldig heeft gemaakt aan mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. De PA heeft niets gedaan met dat rapport. Critici vragen zich dus af waarom het gebruik van die internationale arena nu wel effectief zou zijn.
Hoe staat Hamas ten opzichte van het initiatief van Abbas?
Vertommen: Eind april hebben Fatah en Hamas het Caïro-akkoord ondertekend. Na vier jaren van verdeeldheid hebben die twee partijen dus opnieuw toenadering gezocht in een heel wankel en labiel akkoord dat niet zoveel inhoudt. Ze hebben alleszins beloofd dat ze samen terug verkiezingen gaan organiseren, dat ze het Palestijnse Parlement (PLC) terug gaan activeren en dat de PA een nieuwe leider moet krijgen. Dat zijn hun beloftes. Over de toetreding tot de VN staat er niets gestipuleerd in dat plan. Hamas vond die toetreding initieel ook redelijk waardeloos. Maar sinds de toenadering hebben ze zich min of meer akkoord verklaard.
De meeste kritische Palestijnse middenveldorganisaties hebben echter weinig geloof noch in Fatah noch in Hamas. We zien in de praktijk dat de Palestijnse bevolking moet opboksen tegen zowel het Hamas-regime als het Fatah-regime, als tegen het alomvattende Israëlische koloniale beleid.
Een jaar geleden zei de Amerikaanse president Barak Obama nog te hopen op een onafhankelijke, soevereine staat Palestina. Waarom keert de VS zich nu tegen het Palestijnse initiatief?
Salamanca: Obama is gebonden aan het Amerikaanse Congres dat Israël onvoorwaardelijk steunt. Door de stemming van volgende week in de VN, slaat de VS eigenlijk opnieuw een belachelijk figuur. Hetzelfde zien we met veel Europese landen. Ze beweren wel dat ze een Palestijnse staat steunen, maar in de realiteit zien we dat deze landen daar helemaal niet naar handelen.
Vertommen: Obama heeft vorig jaar dan misschien wel gezegd dat hij een soevereine Palestijnse staat wil, maar als daar dan unilaterale stappen toe worden genomen, dan kan dat blijkbaar niet, omdat dit het vredesproces in gevaar zou brengen. Over welk vredesproces heeft hij het? Het is totaal hypocriet. En het is helaas niet anders dan we al 30, 40, 50 jaar zien.
In de Palestine Papers die vorig jaar uitlekten, bleek dat president Abbas verregaande toegevingen wou doen aan Israël, tot verontwaardiging van veel Palestijnen. Heeft Abbas nog wel legitimiteit als president?
Vertommen: De Palestine Papers hebben zeker niet alleen Abbas koud gepakt, maar de volledige Oslo-generatie is daar verschrikkelijk uitgekomen. Volgens critici en volgens steeds meer mensen in de bezette gebieden betekent het Palestijns leiderschap nog weinig. Het Palestijnse leiderschap is voor hen steeds meer de uitvoerende macht van het Israëlisch koloniaal regime. Het enige wat ze in de bezette gebieden hebben uitgebouwd is een soort van embryonale politiestaat.
Wat we tegenwoordig zien is dat de Palestijnse middenveldorganisaties zich op een totaal andere pad bevinden dan de PA. Zo heb je enerzijds volkscomités die zijn ontstaan in een aantal dorpen die naast de apartheidsmuur liggen. Deze komen elke vrijdag na het gebed bijeen om te betogen tegen de muur.
Veel Palestijnen stelden zich de vraag waarom ze zich solidair zouden verklaren met witte rijkeluiskindjes die ‘en passant’ ook nog eens hun bezetters zijn
Anderzijds is er de BDS-campagne (BDS=Boycot, Desinvestment, Sanction) waar het Palestijns middenveld in 2005 toe heeft opgeroepen. Daarmee probeert men Israël zowel economisch, politiek, cultureel en academisch te boycotten. Deze groepen verlaten dus de staatgeoriënteerde strijd en gaan veel meer uit van een rechtsgeoriënteerde strijd waarbij men opkomt voor de rechten van alle Palestijnen, ook degenen die in de diaspora leven. Doordat steeds meer Europese organisaties en in mindere mate Amerikaanse organisaties mee op de kar springen, wint deze campagne aan kracht.
Is er een Palestijnse beweging die vergelijkbaar is met de bewegingen in Egypte, Tunesië of Syrië?
Vertommen: In vergelijking met Tunesië, Egypte of Syrie blijft het betrekkelijk rustig in Palestina. Er zijn de voorbije maanden wel een aantal betogingen geweest. Deze zijn echter onderdrukt, zowel in de Westelijke Jordaanoever als in Gaza. Desondanks hebben toch heel wat jongeren duidelijk gemaakt dat ze het niet meer pikken van Israël, of van Fatah of van Hamas. Er is veel ongenoegen en hopelijk kan zich dat verder vertalen in een jongerengeneratie die zich organiseert en een alternatieve politiek naar voor schuift.
Salamanca: Ik geloof niet in een Palestijnse “Lente”. Jammer genoeg gebeurt er niet veel, toch zeker niet via een politieke partij. Er zijn wel een aantal basisbewegingen die protesteren tegen de muur. Maar we moeten ook beseffen dat het na twee intifada’s moeilijk is om opnieuw een even sterke basisbeweging op te starten.
Bij veel van deze groepen is er ook een gebrek aan strategie. Als deze groepen bijvoorbeeld ijveren voor een democratisering van de PLO, dan moet daar ook een strategie voor uitgewerkt worden om die democratisering te bereiken. Er is geen enkele groep die zegt: ‘als het vredesproces dood is, wat moeten wij dan doen?’.
Ook bleek uit de Palestine Papers dat deze vergaande toegevingen van Abbas niet voldoende wogen om tot een vredesakkoord met Israël te komen. Denkt u dat Israël nog wel een vredesakkoord wil sluiten?
Salamanca: Het is duidelijk dat Israël geen Palestijnse staat wil. En als ze al een staat willen, dan wil Israël iets gelijkaardigs aan wat we vandaag zien. Dat is een Palestijnse Autoriteit die zich onderwerpt aan Israël en die niet klaagt over het Israëlische, koloniale project. Wat Israël wil is een bantoestan zoals in Zuid-Afrika, waarbij de Palestijnse Autoriteit het racistische beleid van Israël verder zet. Voor Israël is het belangrijk om meer land in te palmen en de oorspronkelijke bevolking te verjagen. De strategie van Israël is om Palestijnen in reservaten te steken via de bouw van de muur, via bypass-roads en via andere infrastructuurwerken.
Is het mogelijk dat de recente sociale protesten in Israël omslaan in een progressieve vredesbeweging?
Vertommen: De J-14 beweging heeft zich zuiver sociaal geprofileerd en niet politiek. Ik heb een probleem met die scheiding tussen een sociale en een politieke beweging. Ik denk dat een beweging die opkomt voor betere huisvesting en betere lonen een zuiver politieke beweging is. Het is heel jammer dat deze beweging zich zo apolitiek heeft opgesteld om toch maar niet als anti-Israëlisch te worden beschouwd. Voor elke staat die zichzelf democratisch wil noemen, is dat heel pijnlijk om te zien.
Aan de andere kant had het een mogelijk scenario kunnen zijn dat Palestijnen gebruik maakten van het “revolutionair momentum” in Israel en zich en masse aansloten bij de J-14 beweging om zo hun plaats en eisen af te dwingen. opgeëist. Maar eigenlijk is het zowel bij de Palestijnen in de bezette gebieden als bij de Palestijnen in Israël zeer stil gebleven rond de J-14 beweging. Veel Palestijnen stelden zich de vraag waarom ze zich solidair zouden verklaren met witte rijkeluiskindjes die ‘en passant’ ook nog eens hun bezetters zijn.
Salamanca: De protesten in Israël kunnen misschien voor een verandering zorgen in het economisch beleid van Israël, maar ik denk niet dat deze beweging zich gaat uitspreken over het koloniale beleid van Israël, noch hebben ze op eender welk moment laten blijken dat ze de problemen van Palestijnen in Israël willen aankaarten.
Het is ook hoofdzakelijk een protest van de Israëlische middenklasse en die heeft maar één zorg en dat is hun eigenbelang. Vanaf het moment dat Palestijnse betogers hun problemen probeerden aan te kaarten en het racisme van de Israëlische staat aanklaagden of zelfs maar het recht op terugkeer durfden te vermelden, dan werd hen onmiddellijk het zwijgen opgelegd. Ik denk dus niet dat het interessant zou zijn geweest voor Palestijnen om deel te nemen aan deze protesten.
Denkt u dat de Palestijnen meer kans hebben hun rechten op te eisen via de éénstatenoplossing?
Salamanca: Ik denk dat veel Palestijnen beseffen dat de tweestatenoplossing onmogelijk is. Daarom bekritiseren veel mensen dan ook het VN-initiatief van volgende week, het haalt opnieuw iets naar boven dat al lang geleden ontmaskerd is als een totaal nutteloos idee.
Persoonlijk denk ik dat de éénstatenoplossing de meest ideale en ethisch beste oplossing is om een eind te maken aan het Israëlische kolonialisme. De manier waarop dit idee wordt uitgevoerd is echter ook belangrijk. Voordat er sprake kan zijn van een éénstatenoplossing moet het idee van het zionisme, dat de Israëlische staat zo geïnfecteerd heeft, ontmanteld worden. Het is het idee van het zionisme dat de zee in moet worden gedreven en niet de Israëli’s. De éénstatenoplossing is de enige oplossing om de rechten van de Palestijnen te verzoenen met de verschrikkelijke gebeurtenis van de Holocaust.