De Verenigde Naties door de ogen van zijn topmensen

Vrijdag 26 juni vieren de Verenigde Naties hun zeventigste verjaardag in San Fransisco, de stad waar de VN in 1945 boven de doopvont gehouden werden. Gie Goris haalt enkele opmerkelijke passages boven uit de vele interviews met VN-topmensen die hij de voorbije jaren voor MO* deed.

  • Kai Schreiber (CC BY-SA 2.0) Het Engelstalig Charter van de VN verwerkt in het logo. Kai Schreiber (CC BY-SA 2.0)
  • © Brecht Goris Helen Clark staat sinds 2009 aan het hoofd van het VN-ontwikkelingsprogramma UNDP. © Brecht Goris
  • © Gie Goris Asha Rose Migiro is momenteel Speciaal Rapporteur voor Aids. © Gie Goris
  • CC World Travel&Tourism Organisation Mark Malloch-Brown leidde van 1999 tot 2005 UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de VN. Daarna werd hij kabinetschef van Kofi Annan en in 2006 was hij plaatsvervangend secretaris-generaal. CC World Travel&Tourism Organisation
  • © Gie Goris Miguel d’Escoto was Voorzitter van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 2009-2010. © Gie Goris
  • CC UN Photo/Jean-Marc Ferre Navanathem Pillay was van 2008 tot 2014 VN Hoog Commissaris voor de Mensenrechten. CC UN Photo/Jean-Marc Ferre

‘Om boeren in staat te stellen hun oogst op de markt te krijgen, zijn er wegen en vervoersinfrastructuur nodig. En veiligheid en rechtszekerheid.

Maar anderzijds dienen wegen en havens nergens toe, als er geen producten zijn die vervoerd moeten worden.

In een gesprek met Europees Commissaris voor Handel, Karel De Gucht, merkte die terecht op dat sommige landen zo weinig handel kennen, dat ze nauwelijks gemerkt hebben dat er een wereldwijde crisis is.

Dat lijkt een voordeel, maar het betekent dat ze vandaag te arm zijn om de internationale schokgolven te merken, maar ook om te ontwikkelen.

‘Een adviseur van UNDP kan een veel groter impact hebben dan wat waterputten en lagere scholen.’

De versterking van de overheidscapaciteit is dan ook de grote prioriteit voor UNDP, al blijft dat vaak een onzichtbare investering.

Waterputten en lagere scholen zijn voor communicatiemensen en media veel leuker om te tonen dan een adviseur van UNDP die ter beschikking gesteld wordt van de eerste minister of het ministerie van Landbouw of Planning.

Ook al kan zo’n expert een veel grotere impact hebben door de capaciteit van het overheidsapparaat duurzaam te versterken.’

Helen Clark maakte naam als eerste minister van Nieuw-Zeeland (1999-2008). Sinds 2009 staat ze aan het hoofd van het VN-ontwikkelingsprogramma UNDP.

 

‘De diverse organisaties en takken van de VN moeten beter samenwerken om onze rol in de ontwikkeling van landen met veel meer efficiëntie en effectiviteit te kunnen spelen. Dat is een heel dringende opdracht. Voedselzekerheid, klimaatverandering, vrede en veiligheid: het zijn telkens uitdagingen die een gezamenlijke en overkoepelende aanpak vragen.

‘Het kind dat naar school moet kunnen, heeft ook recht op gezondheidszorg.’

Als de VN in de toekomst dus relevant willen zijn, mogen de verschillende takken en onderdelen niet langer gezien worden als afzonderlijke entiteiten, waarbij elk zijn eigen programma realiseert of doelstellingen nastreeft.

Het kind dat naar school moet kunnen, heeft immers ook recht op gezondheidszorg, en dat heeft met inkomen en armoedebestrijding te maken. In acht landen hebben we een pilootprogramma lopen om die delivering-as-one aanpak uit te proberen, onder andere in Tanzania, Mozambique, Rwanda en Kaapverdië.

De ervaringen zijn bijzonder positief en tonen aan dat het niet zo moeilijk is -als de wil maar bestaat om stappen vooruit te zetten.’

Asha Rose Migiro was Tanzaniaans minister van Gemeenschapsontwikkeling (2000-2006) en daarna van Buitenlandse Zaken en Ontwikkeling (2006-2007). Ze was de eerste vrouwelijke en eerste Afrikaanse ondersecretaris-generaal van de Verenigde Naties (2007-2012). Momenteel is ze Speciaal Rapporteur voor Aids.

 

Mark Malloch Brown beseft dat de VN qua bestuur niet aangepast zijn aan de reële machtsverhoudingen van vandaag. ‘De Veiligheidsraad weerspiegelt de wereld op het einde van de Tweede Wereldoorlog. Staten als India, Brazilië, Japan, Duitsland hebben er geen vaste stem. Er zit geen enkel Afrikaans land in. De Verenigde Naties bieden het meest voor rijkere kleine landen als België, die dankzij de instelling méér stem krijgen dan zelfs hun ruime economische bijdrage zou verantwoorden.

‘Grote, machtige landen hebben het gevoel dat ze hun macht moeten delen zonder er altijd iets voor terug te krijgen.’

Grote, machtige landen hebben het gevoel dat ze hun macht moeten delen zonder er altijd iets voor terug te krijgen, terwijl arme, kleinere landen gewoon niet aan de bak komen.’ Ook de veiligheidsdoctrine van de VN is uit de tijd, vindt de topman. ‘Wij werken nog te veel vanuit het schema dat nationale staten met elkaar in conflict komen en stap voor stap tot een oorlog overgaan. Vandaag doen de meeste conflicten zich echter niet tussen, maar binnen staten voor. Bovendien is er nu de asymmetrische oorlog van het internationale terrorisme.

We hebben vandaag behoefte aan een gezamenlijke definitie van terrorisme die aan de basis kan liggen van een gezamenlijke strategie om het te bestrijden. Er moet ook een nieuwe aanpak komen van falende en mislukte staten, die meestal niet enkel een probleem vormen voor hun eigen inwoners maar ook een tijdbom zijn die in het gezicht van buurlanden en de hele wereld kan afgaan.’

Mark Malloch Brown was van 1994 tot 1999 verbonden aan de Wereldbank, de laatste drie jaar als vice-president. Van 1999 tot 2005 leidde hij UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de VN. Daarna werd hij kabinetschef van Kofi Annan en in 2006 was hij plaatsvervangend secretaris-generaal. Van 2007 tot 2009 was hij minister in de Britse regering.

 

De vertegenwoordiger van een van de machtigste landen binnen de VN vroeg me wat er nog democratischer kon zijn dan de regel dat elk soeverein land één stem heeft. Mijn antwoord was: zo een regel dient nergens toe als die stemmen niet tellen.

De Algemene Vergadering stemt elk jaar, nu al zeventien jaar, een resolutie over het handelsembargo van de Verenigde Staten tegen Cuba. Drie landen stemden dit jaar voor het behoud van dat embargo: de VS zelf, Israël en Palau. Met andere woorden: de hele wereld is tegen dat embargo, en toch blijft het bestaan.

De wil van de meerderheid wordt genegeerd en de dictatuur van de machtigste blijft gehandhaafd. Ook de financiële crisis bewijst dat rijke en machtige naties hun zin doen zonder rekening te houden met de verwachtingen van de rest van de mensheid, ook al betaalt die meerderheid wel mee voor de vergissingen. De dictatuur van de minderheid steunt onder andere op de werking van de Veiligheidsraad.

‘We zijn hier niet om elkaar gerust te stellen.’

Is de Veiligheidsraad dan een nutteloos orgaan?

Miguel d’Escoto: Neen, zeker niet. We hebben een Veiligheidsraad nodig. Maar de manier waarop daarbinnen omgesprongen wordt met democratie en afspraken, is verantwoordelijk voor het feit dat het respect en aanzien van de VN op het laagste niveau ooit staan. Je zou kunnen zeggen dat de Verenigde Staten de VN meegesleurd hebben in hun eigen val.

Dat kon gebeuren omdat er binnen de diplomatieke wereld een heilig principe geldt: ‘Gij zult nooit iets zeggen waarvan de machtigen ongemakkelijk worden.’ Nochtans zijn wij hier niet om elkaar gerust te stellen, maar om de basisopdracht van de VN te realiseren en dus alle volkeren te dienen waarnaar verwezen wordt in ‘We the peoples’ van het oprichtingscharter van de VN.

Miguel d’Escoto is een priester in de missionaire orde van Maryknoll. Van 1979 tot 1990 was hij minister van Buitenlandse Zaken van Nicaragua (onder het Sandinistische bewind). In het werkjaar 2009-2010 was hij Voorzitter van de Algemene Vergadering  van de Verenigde Naties.

 

Er zijn sinds 1974 al VN-richtlijnen voor verantwoordelijke omgang met het gebruik van land, visserij en woud in de context van nationale voedselzekerheid. Daarin wordt heel duidelijk gemaakt hoe de omgang met bezit en gebruik van land een impact heeft op de mensenrechten van mensen, gemeenschappen en volkeren.

Er is ook de verklaring over de rechten van inheemse volkeren, waarin niet alleen gevraagd wordt dat mensen geïnformeerd worden, maar ook dat ze vooraf hun geïnformeerde instemming geven met elk project dat hun grondgebied betreft.

Het is goed dat die internationale verklaringen en overeenkomsten bestaan. Maar waarom voeren regeringen de verplichtingen, die ze zelf formuleerden en ondertekenden, niet beter uit?

Navanethem Pillay: Dat is een terechte vraag. Overheden hebben de prioritaire verantwoordelijkheid om de mensenrechten van hun burgers te beschermen, maar vaak zijn zij net degenen die de meeste schendingen begaan. Daarom werden instellingen opgericht zoals het Inter-Amerikaans Hof, waar veel gevallen van onteigening of verdrijving van inheemse gemeenschappen, bijvoorbeeld voor de bouw van grote dammen terechtkomen.

‘We krijgen geen inzicht in de redenen waarom mensen van hun grond verjaagd worden.’

Er is ook een Speciaal Rapporteur voor land, water en sanitaire voorzieningen. Al die zaken kwamen tot stand op vraag van en onder druk van mensen en groepen die vaststelden dat hun eigen regeringen eerder een deel van het probleem dan van de oplossing waren.

Een van de zaken waarover ik me bijzondere zorgen maak, is over het feit dat veel overheden niet transparant zijn over de contracten die ze ondertekenen, bijvoorbeeld voor de ontginning van natuurlijke rijkdommen. In sommige landen vallen die contracten onder een officiële geheimhoudingswetgeving.

Het gevolg van die georganiseerde onduidelijkheid is dat we niet weten hoeveel geld er binnenkomt of waar het naartoe gaat. We weten niet wiens zakken gevuld worden of op welke basis het ene bedrijf verkozen wordt boven het andere.

We krijgen geen inzicht in de redenen waarom mensen van hun grond verjaagd worden. We weten alleen dat de rijkdommen van het land niet gebruikt worden voor de ontwikkeling van de mensen. Het is essentieel mijn taak als VN Hoog Commissaris voor de Mensenrechten om overheden aan hun verplichtingen te herinneren, hen op te roepen om op een transparante manier te doen waartoe ze zich verbonden heben.

U kunt pleiten en oproepen, maar niet sanctioneren. Wanneer krijgt een VN Mensenrechtenorganisatie evenveel macht als de Wereldhandelsorganisatie of het Internationaal Monetair Fonds?

‘We weten niet wiens zakken gevuld worden of op welke basis het ene bedrijf verkozen wordt boven het andere.’

Navanethem Pillay: Als je me die vraag vijf jaar geleden gesteld had, zou ik behoorlijk pessimistisch gereageerd hebben. Maar nu stel ik toch een beetje beweging in de juiste richting vast. De VN Mensenrechtenraad organiseert een “universal periodic review”, waarbij alle landen van de wereld zich buigen over de mensenrechtensituatie in elk van de lidstaten. Ook niet-gouvernementele organisaties worden hierbij betrokken.

Wat vroeger moeilijk voor te stellen was, gebeurt nu: landen krijgen van andere landen de aanbeveling om de bevolking te consulteren bij het opzetten van mijnbouwprojecten of het afsluiten van mijncontracten, ze krijgen de boodschap dat ze de fabrieken veilig moeten maken voor de werkers.

De voorbije vijf jaar onderwierpen 193 landen zich vrijwillig aan dit evualuatiemechanisme. Is dat de afdwingbaarheid die je zou hopen? Neen, maar je mag de kracht van deze aanpak ook niet onderschatten. Regeringen willen absoluut vermijden dat ze door andere landen te kijk gezet worden als systematische schenders van de mensenrechten, uitbuiters of corrupte bestuurders.

Navi Pillay was de eerste niet-blanke rechter bij het Opperste Gerechtshof van Zuid-Afrika. Niet lang daarna werd ze benoemd tot rechter bij het Rwanda-Tribunaal in Arusha, waar ze onder meer aan de basis lag van een uitspraak die verkrachting in bepaalde gevallen erkende als genocide, en acht jaar later werd ze gekozen tot een van de eerste rechters bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Van 2008 tot 2014 was Navi Pillay VN Hoog Commissaris voor de Mensenrechten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.