Dit moet u weten over de NAVO-top in Wales

Sven Biscop: ‘Collectieve verdediging centraal’

Professor Sven Biscop, verbonden aan het Egmont Instituut, zegt dat de NAVO zich verplicht zal voelen een zekere assertiviteit te tonen tegenover Rusland.

Hij nuanceert echter: ‘De nieuwe “snelle interventiemacht” waar men nu over spreekt is voornamelijk symbolisch. Ze moet de Oost-Europese bondgenoten vertrouwen geven, hen verzekeren dat we hen niet vergeten zijn. Indien het echt tot een militaire escalatie zou komen stelt een troepenmacht van 4000 man niet zo erg veel voor’.

Biscop plaatst ook vraagtekens bij de directe operationele inzetbaarheid van zo’n troepenmacht, en wijst erop dat er binnen de NAVO reeds een interventiemacht bestaat.

Biscop waarschuwt voor een al te militaire benadering van het Russisch-Oekraïens conflict: ‘Uiteindelijk moet de oplossing diplomatie op het allerhoogste niveau zijn, het einddoel moet een constructief engagement zijn. Hoe kan je echter een diplomatieke doorbraak bereiken als je diplomatieke kanalen afsluit?’.

Gevraagd of het Russische voorstel tot een staakt-het-vuren louter een strategisch manoeuvre is, nuanceert Biscop: ‘Het is veeleer een tactisch manoeuvre, ik denk niet dat Poetin een groot strateeg is die een soort masterplan stap voor stap uitvoert waarbij hij op voorhand weet waar hij wil uitkomen. Hij wil op dit moment vooral niet de indruk geven aan de Russische publieke opinie dat hij toegeeft aan de militaire druk van de NAVO’.

Biscop verwacht eveneens zware Amerikaanse druk om de Europese defensiebudgetten te verhogen. Hij verwacht echter geen spectaculaire verschuivingen, maar eerder een stabilisering van de neerwaartse trend van de afgelopen jaren.

Biscop pleit voluit voor meer militaire samenwerking in EU-verband, de zogenaamde pooling en sharing. Dit is volgens hem veruit de meest kostenefficiënte aanpak.

Buitenlandse Zaken: ‘Loyale NAVO-bondgenoot’

Buitenlandse Zaken benadrukt het belang van een herbevestiging van artikel 5 van het NAVO-Charter. ‘Rusland moet duidelijk gemaakt worden dat hier concreet gevolg aan gegeven zal worden. Herinner u ook wat er in 1939 is gebeurd. De geschiedenis speelt ook mee, Oost-Europese lidstaten zijn echt bang voor een Russische aanval.’ Rusland moet een duidelijk signaal gegeven worden dat hun gedrag ‘onaanvaardbaar’ is.

België steunt dan ook voluit de idee van een nieuwe snelle interventiemacht, het houden van gezamenlijke oefeningen, en het stationeren van nieuw materiaal.

Buitenlandse Zaken benadrukt dat er enkel sprake is van een troepenontplooiing op roterende basis, en zegt dat de NAVO hiermee niet de NAVO-Rusland stichtingsakte schendt (dat permanente NAVO-troepenstationering in Oost-Europa verbiedt).

Gevraagd of dit misschien niet de letter dan wel de geest van de akte schendt, reageert men laconiek: ‘de letter is de geest, wat geschreven is is wat er is overeengekomen’.

De regering in lopende zaken zegt ook voluit het principe te steunen dat alle NAVO-lidstaten zich moeten verbinden hun defensiebudgetten te verhogen tot twee percent van hun BBP.

Ludo De Brabander: ‘Nood aan dialoog met Rusland’

Ludo De Brabander van Vrede vzw waarschuwt voor het opbod aan gespierd taalgebruik en toenemende koude oorlogsretoriek van de afgelopen weken. Dat staat niet alleen een diplomatieke oplossing voor de crisis in Oekraïne in de weg, maar geeft extra munitie aan voorstanders van bewapening en stijgende defensiebudgetten.

De Brabander plaatst vraagtekens bij de vorming van een snelle interventiemacht die wereldwijd zou tussenbeide komen. Dat is volgens hem niet alleen niet wenselijk, maar ook zeer duur.

Hij wijst er op dat zo’n geüpgrade interventiemacht niet los kan gezien worden van de discussie over nieuwe Belgische gevechtsvliegtuigen.

De Brabander wijst ook westerse politici en media terecht die volgens hem een te eenzijdig verhaal aanhangen over Oekraïne, en stelt dat ook Europa boter op het hoofd heeft in de escalatie van het conflict.

‘Wij spreken altijd over Russische agressie, en Rusland treft inderdaad schuld voor het schenden van de Oekraïense soevereiniteit, maar vanuit Russisch perspectief is het de NAVO die steeds verder oprukt richting de Russische grens’, aldus De Brabander, die ook wijst op de plannen voor een raketschild in Oost-Europa en de toename van militaire oefeningen. 

Een diplomatiek offensief waarbij elkaars gevoeligheden beter gerespecteerd worden is voor De Brabander dan ook cruciaal. NAVO-lidmaatschap van Oekraïne doet hij af als onwaarschijnlijk.

Dit zou immers betekenen dat de NAVO militair moet tussenkomen bij een eventuele Russische agressie, een vooruitzicht waar verschillende Europese NAVO-lidstaten huiverachtig tegenover zouden staan.

German Marshal Fund: ‘Interventiemacht als trofee’

Bruno Lete, een landgenoot werkzaam bij het German Marshall Fund of the United States, een Trans-Atlantische denktank, stelt dat de NAVO zich in de moeilijkste veiligheidssituatie uit haar geschiedenis bevindt. Hij benadrukt de nood aan een duidelijke politiek tegenover Rusland.

‘Het is onwaarschijnlijk dat Rusland opnieuw een gewone partner van de NAVO wordt. Vraag is of de NAVO wil dat Rusland net zo’n grote vijand als de Sovjetunie wordt?’. De NAVO heeft Rusland immers nodig in dossiers als nucleaire ontwapening, terrorismebestrijding, Iran en het Midden-Oosten. De toekomst van de NAVO kan volgens Lete dan ook niet enkel bepaald worden door haar houding tegenover Rusland. Integendeel, de organisatie heeft nood aan een duidelijke en strategische langetermijnvisie.

Lete verwacht dat de nadruk zal liggen op de creatie van een snelle interventiemacht, de ‘trofee van deze bijeenkomst’. Hoewel hij vindt dat België onvoldoende spendeert aan haar defensie, heeft hij nog een waarschuwing in petto: ‘De kwestie is niet zozeer om meer uit te geven. De kwestie draait vooral om meer efficiënt uit te geven.’

Handicap International: ‘Oorlogsresten in Afghanistan’

Anne Héry van Handicap International roept NAVO-lidstaten op meer middelen vrij te maken voor de opruiming van explosieve oorlogsresten die de NAVO-troepenmacht heeft achtergelaten in Afghanistan. Minstens 2000 vierkante kilometer Afghaanse grond ligt vandaag bezaaid met oorlogsresten, en dreigt in de toekomst nog grote aantallen burgerslachtoffers te maken.

‘Afghanistan is één van de meest vervuilde landen ter wereld op het vlak van oorlogsresten. Het zou een regelrechte schande zijn als de NAVO-troepenmacht Afghanistan achterlaat met dit probleem dat ze zelf mee gecreëerd hebben’. Héry roept de NAVO-lidstaten op onmiddellijk de nodige fondsen ter beschikking te stellen en alle nodige informatie en kaarten over de betrokken gebieden over te dragen.

Idesbald Goddeeris: ‘Gebrek aan analyse in media’

Idesbald Goddeeris, hoofddocent Imperiale Geschiedenis aan de KU Leuven, betreurt het gebrek aan democratisch debat over de rol en de richting van de NAVO. Hij benadrukt geen rabiate tegenstander te zijn van trans-Atlantische samenwerking, maar waarschuwt voor een verdere uitbreiding van de NAVO en een terugkeer naar een koudeoorlogsdenken tegenover Rusland.

‘West-Europeanen moeten zich verzetten tegen een NAVO die gedicteerd wordt door het buikgevoel van de Oost-Europese lidstaten.’ De NAVO is voor hem een instelling uit de Koude Oorlog die zich dringend grondig moet bezinnen. Goddeeris kiest ondubbelzinnig voor een nieuwe politieke dialoog met Rusland boven een verdere militarisering van de NAVO.

Hij maakt zich echter weinig illusies: ‘Er zijn veel belangen bij de NAVO gemoeid. Ik ben een academicus, het is aan politici en sociale bewegingen om actie te ondernemen’. In dat opzicht betreurt hij de ‘algemene vervlakking’ en het gebrek aan grote analyses in de media. Die algemene maatschappelijke vervlakking leidt er volgens Goddeeris toe dat internationale politiek niet meer belangrijk geacht wordt.

‘Niemand kijkt nog voorbij de waan van de dag of trekt lessen uit eerdere wapenleveringen en bepaalde militaire interventies. In Vlaanderen interesseert men zich onvoldoende voor wat er in de rest van de wereld gebeurt. Het debat hierover moet dringend opengetrokken worden.’

Paul Ivan: ‘Terug naar de kern’

Paul Ivan van het European Policy Centre, een vooraanstaande denktank in Brussel, denkt dat de voornaamste uitkomst van de top een ‘terugkeer naar de kernopdracht van de NAVO’ zal zijn, de collectieve verdediging van de Europese grenzen. De nieuwe snelle interventiemacht ziet hij als een belangrijk politiek signaal aan de Oost-Europese lidstaten, maar evengoed als een duidelijke waarschuwing aan Rusland dat artikel 5 van het NAVO-verdrag niet enkel op papier bestaat.

Ivan acht het logisch dat zo’n interventiemacht er komt: ‘Het is normaal dat een militaire alliantie een interventiemacht heeft. Ik denk dat het fout is te veronderstellen dat Poetin zich zal gedragen als we niets doen’.

Ivan verwacht geen grote nieuwe ontwikkelingen in de strijd tegen Islamitische Staat (IS). Hij verwacht geen gezamenlijke beslissing, hooguit een “coalition of the willing”. Hij tempert ook de verwachtingen aangaande cyberdefensie, en benadrukt dat er geen eensgezindheid is over een juiste definitie of over de drempel die overschreden moet worden vooraleer de NAVO artikel 5 activeert in het geval van een cyberattack.

Rik Coolsaet: ‘Geen nieuwe Koude Oorlog’

Rik Coolsaet, professor Internationale Politiek aan de Ugent, zegt niet te geloven in de stemmen die waarschuwen voor een “nieuwe Koude Oorlog”. ‘Als je kijkt naar de Koude Oorlog zag je een onderlinge permanente machtsstrijd die allesoverheersend was’.

‘Wat je nu ziet is een fase van confrontatie waarbij grote mogendheden botsen omdat ze tegengestelde belangen hebben. De impact is echter niet te vergelijken met die van de Koude Oorlog.’

Volgens Coolsaet is het bovendien goed mogelijk dat binnen afzienbare tijd de pagina is omgedraaid en er sprake is van een nieuw engagement, indien bepaalde belangen opnieuw overlappen.