Ahlam Ait El Maati: ‘Ik woon liever in Molenbeek dan in Vlaanderen’

Molenbeek werd de laatste maanden wereldwijd neergezet als een nest van jihadisten, een kweekbodem voor terroristen, een hellegat in meerdere opzichten… De wereldpers berichtte over de sociale problemen, de segregatie, het wantrouwen tegenover de politie… Beelden van Salah Abdeslam die op een paar straten van zijn ouderlijk huis wordt opgepakt, nadat hij eerst klungelig probeerde weg te lopen, staan op menig netvlies gebrand. En toch, deze oude arbeidersgemeente waar eerst de “werkmensen” uit het Pajottenland kwamen wonen, en later die uit heel de wereld, is veel meer dan alleen maar dat negatieve verhaal. Dat is het diepe aanvoelen van Ahlam Ait El Maati en dat verhaal wil ze graag overal vertellen. Gedreven maar genuanceerd.

Hoelang woon jij al in Molenbeek?

Ahlam Ait El Maati: Ik ben er geboren en woon er al mijn hele leven. Mijn ouders trouwden en kochten een huis in de Menenstraat.

‘Molenbeek is blijkbaar geen prioriteit voor Vlaanderen.’

Wat vind je van je gemeente?

Ahlam Ait El Maati: Ik voel me thuis in mijn gemeente. En vooral: er is hier zoveel te doen, zowel overdag als ’s avonds zijn er allerlei activiteiten, bijvoorbeeld in de verschillende buurthuizen. Ik snap niet dat jongeren zich hier kunnen vervelen. In Het Huis van Culturen en Sociale Samenhang kan je lessen fotografie volgen, talen leren, muziekvoorstellingen bijwonen.

Onlangs raakte wel bekend dat het Vlaamse Gemeenschapscentrum De Vaartkapoen zijn Vlaamse kunstsubsidies dreigt te verliezen…

Ahlam Ait El Maati: De Vaartkapoen brengt al jaren mensen samen. Het is een initiatief van de Vlaamse overheid. Ik begrijp niet dat de artistieke werking - VK Concerts met meer dan vijftig concerten per jaar - nu zou worden stopgezet. In Vlaanderen leven er zoveel misvattingen over Molenbeek en net nu onze gemeente constant negatief in beeld komt, zouden de Vlaamse kunstensubsidies van 260 000 euro geschrapt worden. Molenbeek zal geen prioriteit zijn voor Vlaanderen zeker. We hebben nochtans plaatsen nodig waar mensen elkaar ontmoeten, enkel zo kunnen we problemen terugdringen.

Er worden wel stappen gezet op dat gebied. Zo organiseerde schepen Sarah Turine (Ecolo) eind vorig jaar een intercultureel kerstdiner – de jeugdraad heeft op het diner zelf mee geholpen. Christenen, moslims en joden bij elkaar, dat was een mooi gebaar naar elkaar toe.

Niet veel mensen weten dat er ook een joodse gemeenschap is in Molenbeek.

Ahlam Ait El Maati: Natuurlijk is die er. Ze vallen gewoon minder op dan in Antwerpen. Een moslima met hoofddoek zal sneller herkend worden. In april wordt er een tweede intercultureel feest gehouden, dit keer ter ere van het Joodse paasfeest. Molenbeekse jongeren zullen daar massaal heen trekken. Jammer dat zo’n evenement dan niet door de media wordt opgepikt. Ik woon heel graag in Molenbeek. Dat heb ik ook gevoeld toen ik een jaar in Vlaanderen ging wonen. Dat was de minste mooie periode in mijn leven.

‘We vieren binnenkort allemaal samen het Joodse paasfeest. Jammer dat de media daar niet aanwezig zijn.’

Waarom?

Ahlam Ait El Maati: Brussel ruilen voor een boerengat kan een cultuurshock teweeg brengen. Er viel letterlijk niets te beleven in Veltem-Beisem. We verhuisden omdat we ons huis in Molenbeek aan het verbouwen waren. Ik zat toen in mijn derde jaar rechten aan de universiteit van Leuven(KUL). We werden wel snel aanvaard door de mensen omdat we gauw toenadering tot de buren gezocht hadden. We waren een gewoon gezin omdat we Nederlands praatten. Tijdens mijn studies in Leuven heb ik wel ondervonden dat een vreemde naam soms voor wat gemengde reacties kan zorgen. Soms vroegen medestudenten waarom ik als Brusselse niet aan de VUB ging studeren.

Voelde je racisme tegenover jou?

Ahlam Ait El Maati: Op school niet echt. Bij het zoeken naar een huurhuis lag dat heel anders. Het was echt heel moeilijk. Daardoor zijn we uiteindelijk in Veltem beland. Mijn ouders werken nochtans en konden elke waarborg meteen betalen. Zelfs de werkgever van mijn moeder heeft zich op een gegeven ogenblik borg willen stellen voor ons.

Ik ken ook enkele voorbeelden van discriminatie tijdens sollicitaties. Autochtone leerkrachten hebben soms een streepje voor in een gesprek met de schooldirectie. Da’s erg. Waarom zou een allochtoon nog moeite doen om te studeren als een diploma niets oplevert? Die fouten in ons systeem zouden weggewerkt moeten worden.

Je zegt dat je meer van Brussel dan van Vlaanderen houdt. Waarom koos je dan voor de KUL?

Ahlam Ait El Maati: De KUL is voor mij de beste universiteit van België, het was een droom om daar te gaan studeren. Later ging ik ook naar Gent, een toffe, open stad. Mijn middelbaar onderwijs heb ik wel in Brussel afgerond, al was dat niet in Molenbeek. Ook dat was een bewuste keuze. Het Sint-Pieters-College in Jette waar ik naar school ging, is in vele opzichten een topschool. Als puber leek de school strenge regeltjes toe te passen. Naarmate ik ouder werd, merkte ik evenwel dat de leerkrachten je voorbereiden op het leven. Ze maken geen onderscheid op basis van afkomst, maar stimuleren je net om te presteren. Jaren later heb ik nog steeds contact met enkele leerkrachten. Door hen sta ik sterk in mijn schoenen.

Toch maken heel wat jongeren in Brussel hun studies niet af.

Ahlam Ait El Maati: In het Sint-Pieters-College haakten er eigenlijk zeer weinig jongeren af. Hoe dat in Molenbeekse scholen zit, daar heb ik daar eigenlijk niet zo’n zicht op. Nu ik actief ben in de jeugdraad, merk ik dat vooral jongens op een bepaalde leeftijd hun studies verwaarlozen door een hele reeks van omstandigheden. De weg die een mens volgt, wordt grotendeels bepaald door zijn omgeving. Buitenschoolse activiteiten helpen het leven te structureren. Als een jongere na school thuis komt en niets om handen heeft, is de kans dat het fout loopt, groter.

Ik stel tevens vast dat allochtone jongeren nogal snel worden doorverwezen naar het beroeps- of technisch onderwijs terwijl zij ASO zouden aankunnen als ze begeleid werden. Er is niets mis met een praktische opleiding, maar het onderwijs mag mensen niet in een bepaalde richting duwen op basis van hun afkomst.

‘Brussel ruilen voor een Vlaams boerengat kan een cultuurshock teweegbrengen. Het was de minste periode van mijn leven.’

Tot slot is de steun van de familie enorm belangrijk. Ook zij pushen je om een diploma te behalen. Dat geldt trouwens niet enkel voor allochtone jongeren, maar voor elk van ons. Als puber mag je rebelleren, maar moet je kunnen terugvallen op een familie die achter je staat. Wie zijn hele jeugd met dezelfde vrienden op straat rondhangt, verliest zichzelf vroeg of laat.

Je werd goed omkaderd door je familie. Is dat bij vele jongeren in Molenbeek anders?

Ahlam Ait El Maati: Bij ons thuis werd het me soms wat te veel. Op straat spelen, bestond niet. Ofwel maakten we huiswerk, ofwel planden we een uitstapje met de familie, ofwel was er iets anders. Ik groeide op met een beschermende moeder en vader. Door hen leerde ik ook de wereld buiten Molenbeek kennen: mijn school was in Jette, we gingen in Vlaanderen wonen, ik studeerde in Leuven en Gent…. Da’s belangrijk. Hoe graag ik ook naar Molenbeek terugkeer, het is goed de wereld daarbuiten te kennen.

Toen ik net voor de aanslagen in Parijs campagne voerde in jeugdhuizen, zag ik jongeren die volledig afgesloten zijn van de buitenwereld. Ze wonen in Molenbeek, gaan er naar school, lopen er door de straten en weten niet beter. In Molenbeek voelen ze zich Belg, en veilig. Als ze Molenbeek verlaten, worden ze een vreemdeling, voelen ze zich bekeken. Da’s geen gezonde situatie. Op die manier ontstaat er een soort van gettovorming eigenlijk. Ik vind dat enorm jammer.

Toont dat ook hun kwetsbaarheid niet?

Ahlam Ait El Maati: Niet naar buiten durven komen wanneer het kan, maakt hen kwetsbaar op de dag dat ze die stap wel moeten zetten. Het is zeer belangrijk om met mensen om te gaan die andere ideeën hebben.

Was jij verbaasd toen bleek dat jonge mensen uit Molenbeek betrokken waren bij de terreuraanslagen in Parijs en Brussel ?

Ahlam Ait El Maati: Ik ken de daders natuurlijk niet persoonlijk, maar ik zie een constante terugkomen. Ze zijn allemaal begonnen met kleine criminele feitjes, nadien volgden grotere misdrijven en tot slot terreuraanslagen. Volgens mij voelden ze zich verworpen door de samenleving en waren ze een al te makkelijk doelwit voor ronselaars. Soms weet ik niet hoe ik naar die mensen moet kijken. Wat spookt er door hun hoofd? Hoe krijg je iemand zo ver dat hij wil sterven? Ik begrijp het nog steeds niet.

Na de aanslagen in Maalbeek en Zaventem was ik in paniek. In een eerste reactie belde ik al mijn vrienden op. Ik was boos op de terroristen, net als iedereen. Vooral Maalbeek bracht een schok teweeg omdat we er zo vaak met de metro langs komen.

Nadien dacht ik als moslima en inwoonster van Molenbeek: nu is het begonnen, de moslims zullen de schuld van alles krijgen. Er zijn na de aanslagen in Brussel al mensen in elkaar geslagen omdat ze moslim zijn. Moslims worden meer en meer geviseerd. Een gevoel dat ik voordien nog nooit zo ervaren had.

Even dreigden een aantal extreemrechtse bewegingen naar Molenbeek af te zakken om te betogen tegen de Islam. Da’s gelukkig afgeblazen maar zoiets maakt me bang. Ik zit dan met mijn vader in mijn hoofd. Die moet absoluut thuisblijven op zo’n moment. Natuurlijk blijft hij een man en als hij ziet dat mijn moeder, de buurvrouw of vrienden in de problemen zitten, in hoeverre kan je hem dan tegenhouden? Wij willen rust in de gemeente. Dat moet dan wel van twee kanten komen. 

Vind je het vreemd dat zoveel mensen terrorisme en religie met elkaar verbinden?

‘Na de aanslagen in Brussel dacht ik als moslima: nu is het begonnen.’

Ahlam Ait El Maati: Ik zal terrorisme nooit goedpraten en blijf met heel veel ongeloof achter. Wie blaast er zichzelf nu in naam van god op en gelooft dat ie door zo’n daad naar de hemel zal gaan? Het is absurd. Voor mij is dat het grootste bewijs dat terroristen niets afweten van de Islam.

Mijn verstand kan daar niet bij. Zowel terroristen als extreemrechtse figuren misbruiken de Islam om mensen tegen elkaar op te zetten. Het wij-zijdenken neemt weer toe, vrees ik. Iemand die zichzelf opblaast in een luchthaven om zoveel mogelijk mensenlevens met zich mee te pakken, heeft geen enkele kennis van de Koran. Lees gelijk welke bibliografie van de Profeet en je merkt dat hij nooit in de aanval gegaan is. Het is waar dat er oorlogsverzen geschreven zijn – die worden dan geciteerd door de jihadisten en Filip De Winter – maar die moet je wel in hun context blijven zien. De meeste moslims snappen dat. Toch lijken een aantal jongeren vatbaar voor extreem geweld. Dat is allemaal heel complex. Soms moet ik echt heel goed nadenken hoe ik met mijn gemengde achtergrond tegen al de dingen moet aankijken. Het is verwarrend.

Maar voor jou is Molenbeek dus geen nest dat terroristen voortbrengt?

Ahlam Ait El Maati: Ik denk niet dat Molenbeek meer dan andere Brusselse gemeenten een voedingsbodem voor terreur is. Wel is het duidelijk dat hier veel meer allochtone mensen wonen. Het lijkt me dus logisch dat een allochtone terrorist zich eerder hier zal verstoppen dan in Sint-Martens-Latem.

Salah Abdeslam is opgepakt in Molenbeek. Maar dat bewijst toch niet dat elke inwoner van onze gemeente een handlanger is? We worden in sommige media allemaal als medeplichtigen afgeschilderd die de staatsvijand nummer een verborgen hielden. Ik garandeer je dat als ik of mijn vrienden wisten dat hij zich hier schuilhield, hij binnen enkele uren opgepakt zou geweest zijn.

‘Indien we geweten hadden waar Salah zich schuilhield, was hij snel opgepakt.’

De voorbije week had iedereen het vooral over veiligheid, meer geld voor inlichtingendiensten. Is dat genoeg?

Ahlam Ait El Maati: Nee, dat is nodig. Maar er is meer nodig. Werk. Dat is eigenlijk het belangrijkste. Er zijn veel te veel jonge mensen die geen werk vinden. En ook discriminatie ondervinden als ze werk zoeken. Zelfs als ze een diploma hebben. Da’s erg ontgoochelend. Verder is er de vraag naar ruimte om elkaar te ontmoeten, te sporten…

Welke functie kan de Molenbeekse jeugdraad vervullen?

Ahlam Ait El Maati: Wij moeten een brug vormen tussen gemeenschappen. Communicatie is daarbij heel belangrijk. Ik heb het gevoel dat de mensen die vandaag het hardst roepen over de ander, net de minste kennis hebben over die andere.

De jeugdraad zou graag Vlaamse jongeren naar Molenbeek halen. Want ook in onze gemeente leven vooroordelen: alle Vlamingen zijn racisten en alle migranten zijn jihadi’s. Dat is heel ongenuanceerd en gewoon fout. Door gebrek aan contact ontstaan die beelden. Ik heb de twee werelden geproefd en zie dat we eigenlijk heel veel gemeenschappelijk hebben. We houden allemaal van muziek en maken graag plezier.

We zouden ook graag een contactpunt organiseren, waar jongeren met vragen of problemen allerhande zich kunnen melden.

Moet zo’n contactpunt niet vertrouwd worden om te kunnen werken? Wordt de jeugdraad wel voldoende vertrouwd door alle jongeren om die functie te kunnen waarnemen?

‘Ook in Molenbeek leven veel vooroordelen zoals ‘alle Vlamingen zijn racisten’.’

Ahlam Ait El Maati: De jeugdraad is bij ons verkozen. Die bestaat in de meeste Vlaamse gemeenten al lang, maar in Molenbeek nog maar twee jaar. Anders dan in Vlaanderen is hij bij ons wel gestemd: elke wijk mocht mensen afvaardigen. Van de 17.000 jongeren tussen 12 en 25 jaar oud, zijn er 900 komen stemmen. Op zich lijkt dat niet veel, maar dat is een enorme opkomst in vergelijking met andere gemeenten. Dat op zich is een positief signaal vanuit Molenbeek.

Die raad is samengesteld is uit jongeren van verschillende afkomst. Door omstandigheden zullen de onderwerpen in de jeugdraad nu even niet over sport enzovoort gaan. We hebben als jongere de eerste taak om het beeld van Molenbeek op te poetsen. Stilaan begint de jeugd dat te beseffen. Als zij het niet doen, wie doet het dan voor hen?

Er zijn jongeren die er niet langer voor durven uitkomen dat ze van Molenbeek zijn. Ze schrijven of zeggen 1080 Brussel omdat ze geen werk denken te vinden als blijkt dat ze uit Molenbeek komen. Zelf durfde ik dat vroeger ook niet. Wat zouden mensen van me denken? Waarschijnlijk allemaal dingen die niet kloppen. Naarmate je ouder en meer zelfzeker wordt, kan je de vooroordelen die bestaan makkelijker weerleggen.

Ik groeide op met het idee dat Molenbeek altijd en overal een negatieve bijklank had. Toch dacht ik: ‘ik ben van 1080 en daar ben ik fier op’. Ik ben dat nog steeds. De gebeurtenissen van het voorbije jaar waren op dat vlak natuurlijk dramatisch. En toch, ondanks alles blijf ik, samen met alle leden van de jeugdraad, hoopvol voor de toekomst. We blijven ervoor gaan.