Dossier: 

Met helikoptergeld naar een groene en groeiende economie

Gesprek met Paul De Grauwe en Koen Schoors

Paul De Grauwe, professor economie aan de London School of Economics, en zijn collega Koen Schoors van de UGent, zijn beiden economen die oog voor de belangen van werkende mensen maar tegelijk denken aan de stabiliteit van het systeem op lange termijn. Het soort economen, kortom, dat je contacteert in de aanloop naar 1 mei. 

Sinds de financiële crisis lijkt de economie op laag pitje te draaien: lage groei ondanks een zeer lage rente, weinig jobcreatie, prijsdalingen ofte deflatie … Om de economie te stimuleren willen sommige economen gewoon geld uitdelen aan de mensen. Dat zogenaamde “helikoptergeld” dat verwijst naar de uitspraak van de Nobelprijswinnaar economie en superliberaal Milton Friedman dat deflatie in feite onmogelijk is omdat je altijd, desnoods vanuit een helikopter, het geld kan uitstrooien over de mensen.  Een en ander doet denken aan de onzalige jaren dertig van de vorige eeuw. 

De Engelse Centrale Bank heeft de laagste rentes uit zijn driehonderd jaar lange geschiedenis? Hoe uitzonderlijk zijn deze tijden?

De Grauwe: ‘In de jaren dertig was er ook een lage rente. En de deflatie ging nog veel verder, tot prijsdalingen van vijf, tien procent per jaar. De lage rente ligt niet aan de Centrale Bank maar aan de markt. Er is een groot spaaroverschot. Er is, onder meer door de financiële crisis, weinig vertrouwen in de toekomst waardoor er relatief weinig geïnvesteerd wordt. De vraag naar geld is kleiner dan het aanbod, en dus is de prijs ervan, de rente, heel laag.’

‘Wachten op de markt, dat is de ideologie van de jaren dertig’

Schoors: ‘De lage rente ligt niet aan de Europese Centrale Bank, maar is het gevolg van de vraag naar en het aanbod van geld. De vergrijzing zorgt voor een unieke flessenhals. Er zijn nu veel meer oudere mensen die veel sparen. Omdat we almaar ouder worden, en hun tijdshorizon daardoor langer is, zijn ze bereid om nu minder rente te krijgen. Aan de andere kant is er relatief weinig vraag om investeringsmiddelen om allerlei redenen. De schaduw van de crisis hangt nog over de economie met veel gezinnen en bedrijven die kampen met schulden.’

Moeten we nog verder gaan in het stimulerende geldbeleid?

De Grauwe: Ik ben relatief tevreden over het gevoerde monetair beleid maar vind dat ook helikoptergeld best verdedigbaar is. Men doet nu alsof dat zo nieuw is. Je kan dat op twee manieren doen. Ofwel dek je de budgettaire tekorten door monetaire financiering (geld bij te maken, jvd) maar dat is verboden in de eurozone. Ofwel geef je het geld rechtstreeks aan de mensen. Als je het aan de banken kan geven, waarom dan niet aan de mensen? Natuurlijk, je moet dat niet blijven doen, het gaat om een techniek die je tijdelijk toepast om de economie te stimuleren en uit de deflatoire spiraal te geraken. Meer niet. Sommigen verbinden dat met allerlei morele overwegingen dat een mens alleen geld kan verdienen in het zweet zijns aanschijns.

‘Helikoptergeld is uiteraard een tijdelijke maatregel’

Schoors: We mogen de economie best stimuleren met zogenaamd helikoptergeld. Ik zou elk gezin in de eurozone 2000 euro  bezorgen in de vorm van waardebonnen die ze binnen het jaar moeten uitgeven. Op die manier stimuleer je zeker de economie want oppotten heeft geen zin. Je zou die bonnen heel goed de vorm van een soort ecocheques kunnen geven, waarmee mensen alleen maar groene aankopen kunnen doen. Zo heb je twee vliegen in een klap: je stimuleert de economie en je stuwt haar in een duurzame richting. 

In Japan denkt men eraan het helikoptergeld uitsluitend aan mensen met een lager inkomen te geven? 

De Grauwe: Ik ga akkoord dat de vraag in de economie ook kleiner is door de grote ongelijkheid, waardoor de laagste inkomensgroepen die veel meer van hun inkomen ook effectief uitgeven, minder te besteden hebben. Vanuit het oogpunt van het stimuleren van de economie valt de keuze om helikoptergeld alleen aan de lagere inkomensgroepen te geven, te verdedigen. Maar dan verplicht je de Centrale Bank natuurlijk om politieke keuzes te maken en te bepalen wat een laag inkomen is. Ik weet niet of we dat moeten willen. 

Kan en moet de overheid nog op andere manieren de economie stimuleren? Is er wel meer groei nodig?

Schoors: Als we deftige pensioenen willen betalen, is groei wel meegenomen. En sinds vorig jaar weten we dat groene groei mogelijk is: het was het eerste jaar dat de economie groeide terwijl de CO2-uitstoot daalde. Bovendien zijn er grote investeringsnoden: versleten tunnels, hernieuwbare energie, sociale huisvesting…

‘Met de lage rente hebben vier procent van het BNP bespaard, we hebben dat spijtig genoeg opgesoupeerd.’

Probleem is wel dat infrastructuurwerken vaak moeilijk van de grond te krijgen in een liberale samenleving waarin alle mensen over individuele rechten beschikken waarmee ze de goedkeuring van grote projecten kunnen vertragen. De ideologie van de soberheidspolitiek belet eveneens dat de overheid investeert. Persoonlijk neem ik een gematigd standpunt in: ik vind niet dat de overheid meer moet consumeren – meer mensen in dienst moet nemen, meer uitkeringen moet betalen – wel dat ze meer moet investeren. Ze kan immers gratis lenen en er zijn die grote noden. Door de lage rente hebben we vier procent van het Bruto Nationaal Inkomen bespaard aan renteafbetalingen. Wat hebben we daarmee gedaan? We hebben dat opgesoupeerd. We hadden dat moeten investeren. Men zegt altijd dat de overheid geen nieuwe schulden mag opbouwen, maar men vergeet dat er tegenover een investeringsschuld ook een actief staat: tunnels die niet versleten zijn, een slim elektriciteitsnet, sociale huisvesting, openbaar vervoer…

De Grauwe: Er zijn heel wat gelijkenissen met de jaren dertig. Onmiddellijk na het uitbreken van de crisis niet. Dan had men de lessen geleerd: er is veel geld gepompt in het systeem en de overheden maakten tekorten, ze gaven geld uit om de wegvallende private vraag goed te maken. Zo is een heuse depressie voorkomen. Maar al snel veranderde men het geweer van schouder: we moesten begrotingen in evenwicht hebben, en de rentevoeten moesten omhoog. Vooral in Europa hebben we zo een nieuwe recessie gecreëerd. Nu zitten we terug helemaal in het marktfundamentalisme van de jaren dertig: de overheid kan niks goed doen, en mag dus niet investeren ook al kan ze gratis lenen en zijn er grote investeringsnoden. Pure ideologie. Dat is de intellectuele voedingsbodem waaruit de strakke Europese begrotingsregels komen, en men gewoon, net als in de jaren dertig, zegt: we moeten wachten op de markt.  Tja, wellicht als we lang genoeg wachten op de markt, komt het ooit weer goed, maar wat zal er ondertussen niet gebeuren aan politieke ontsporingen? Mensen zijn werkloos; ze zijn dat beu en kiezen voor extreem rechts of extreem links.’

‘Voor sommigen kan de overheid niks goed doen, pure ideologie’

Overheden moeten investeren in menselijk en fysiek kapitaal. Er zijn projecten genoeg die meer dan één procent opbrengen, wat momenteel de rente is op overheidsobligaties. Men zegt altijd dat we onze kinderen niet mogen opzadelen met teveel schulden, maar moeten we hen ook geen goeie voorzieningen nalaten, een gezond milieu, een goede infrastructuur? De Europese begrotingsregels die ons verplichten om een investering volledig op de lopende begroting in te brengen, zijn daarom onbegrijpelijk. Indien bedrijven op dezelfde manier zouden moeten boekhouden, zaten we nu nog in de Middeleeuwen.  

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.