Mhamed El Ouali: ‘Terreurdreiging niveau 4 is in de Rif dagelijkse kost’

Al maanden zijn er protesten aan de gang in Marokko. Niet alleen in de meest getroffen gebieden in de Rif, ondertussen zijn ze overgewaaid naar heel het land. Wat is er aan de hand? Is de aanleiding werkelijk de dood van Mouhcine Fikri, de visverkoper die in oktober vorig jaar op gruwelijke wijze het leven verloor? MO* sprak hierover met Mhamed El Ouali.

Bron: Twitter (Souhail Karam)

Manifestatie in Rabat

‘Eigenlijk zit ik meer in Marokko dan in België.’ Zo begint het gesprek met de Belgische Marokkaan Mhamed El Ouali in Mechelen. Hij is bestuurslid van Movement X en al jarenlang actief betrokken bij wat er gebeurt in zijn geboorteland. De escalaties van afgelopen weken wakkeren zijn hoop voor een beter toekomst in het Rifgebied aan. ‘De situatie heeft een hoogtepunt bereikt. Eindelijk staat het volk op voor zijn rechten.’ Een gesprek over de oorsprong van de protesten en wat ze teweeg kunnen brengen.

De opstanden begonnen in Marokko na de moord op visverkoper Mouhcine Fikri eind oktober vorig jaar. Maar wat is werkelijk de aanleiding van deze opstanden?

Mhamed El Ouali: De media investeren niet voldoende tijd in het onderzoeken van achterliggende oorzaken van de protesten. Natuurlijk gaat dit veel dieper. Het is een regio die al eeuwenlang stiefmoederlijk wordt behandeld of onderdrukt door het centrale gezag. Begin twintigste eeuw werd Marokko een protectoraat van Frankrijk en Spanje: de noordelijke gebieden, de Rif, vielen onder Spaans protectoraat en het midden van Marokko was Frans.

‘We moeten het zeggen zoals het is: de machthebber van toen, de Sultan, heeft de bevrijdingsstrijd tegengewerkt in plaats van aangemoedigd door aan de kant te gaan staan van de broodheren.’

In die periode zag je al dat er een verschil was in de manier waarop het Rifgebied reageerde tegenover de kolonialisten: daar zijn verschillende vrijheidsstrijders opgekomen die het gebied en heel Marokko wilden bevrijden. Van 1921 tot 1926 was er zelfs sprake van een Riffijnse Volksrepubliek onder leiding van Mohammed Abdelkrim El Khattabi.

We moeten het zeggen zoals het is: de machthebber van toen, de Sultan, heeft de bevrijdingsstrijd tegengewerkt in plaats van aangemoedigd door aan de kant te gaan staan van zijn koloniale broodheren. Hij heeft eigenlijk mee gedaan aan de onderdrukking van het verzet. Overal ter wereld begonnen in die periode mensen uit gekoloniseerde gebieden op te staan met het idee; als het in Marokko kan, dan kunnen wij het ook. De machthebbers moesten zo rap mogelijk intreden. Abdelkrim moest in 1926 noodgedwongen de wapens neerleggen nadat er massaal mosterdgas werd gebruikt door de coalitie onder leiding van Frankrijk en Spanje, maar de beweging bleef verder leven. Uiteindelijk werd Marokko onafhankelijk in 1956.

De machthebbers toen, het koningshuis en de Partij voor Onafhankelijkheid, begonnen in het noorden nieuwe wetten te implementeren. Ze voelden zich opnieuw achtergesteld, de officiële taal werd ineens veranderd naar het Arabisch, terwijl in die noordelijke gebieden het Berbers gesproken werd, en in sommige gevallen zelf het Spaans. Er werd een juridisch en schoolsysteem ingesteld dat alles aan het nationaliseren was. In 1958 en 1959 kwam daar heel veel verzet tegen dat opnieuw helemaal werd kapotgeslagen, deze keer door het Marokkaanse leger.

Rol van België

© Mhamed El Ouali

Mhamed El Ouali

Mhamed El Ouali: Tegelijkertijd had je de grote ramp in de mijnen van Marcinelle, waar vooral Italianen het leven lieten door een gebrek aan veiligheid. De Italiaanse vakbonden, die toen al redelijk machtig waren, wilden niet meer samenwerken met België. Op hetzelfde moment had Marokko een groot aanbod van jonge, gemotiveerde werkers uit het noorden waar men eigenlijk van af moest, want die waren te turbulent, en België en andere landen in West-Europa hadden gastarbeiders nodig. Er is heel snel een deal gesloten. Dat is de periode dat onze ouders naar hier gestuurd zijn.

In het noorden kregen mensen paspoorten om het land te verlaten, in de rest van Marokko niet of veel minder. De belangrijkste reden was dat de staat de regio wou ontvolken. Dat is ook de reden dat het leeuwendeel van de Marokkanen in België en andere Europese landen uit het Rifgebied komen. In diezelfde periode is het gebied ook uitgeroepen tot militaire zone. Dat betekent dat je er altijd alert moet zijn, dat je constant gevolgd kan worden, mensen kunnen er aangehouden worden op basis van vermoedens.

‘Als ik, als Riffijn, het gebied verlaat en ik wordt gecontroleerd in pakweg Casablanca of Rabat, dan ben ik nog steeds onderhevig aan de belachelijke wetten die in de Rif gelden.’

Het is eigenlijk vergelijkbaar met terreurniveau 4 dat in België van kracht was na de aanslagen in Parijs en Brussel. In de Rif is het constant niveau 4, althans, zo ervaren we het. Als ik, als Riffijn, het gebied verlaat en ik word gecontroleerd in pakweg Casablanca of Rabat, dan ben ik nog steeds onderhevig aan de belachelijke wetten die in de Rif gelden.

Is de beweging niet eerder gericht op separatisme?

Mhamed El Ouali: De beweging is momenteel heel breed, en dat maakt het makkelijker voor verschillende groeperingen om zich achter de beweging te scharen. Het zijn allemaal sociaal-economische eisen:

  1. Afbouwen van het militair decreet.
  2. Een deftig oncologisch ziekenhuis, zodat zieken niet half Marokko moeten doorkruisen om zich te laten verzorgen.
  3. Een degelijke universiteit. De regio is heel arm, en indien je als student wil verder studeren moeten de ouders te vaak gigantische sommen geld ophoesten.
  4. Aanleg van (betere) wegen en een beter infrastructuur die al zo lang wordt aangekondigd. Er zijn reeds veel plannen en begrotingen gemaakt om er werk van te maken, maar steeds verdwijnt het geld in de zakken.
  5. Betere, efficiëntere investeringen in heel Marokko.

Kan de actuele situatie niet juist zorgen voor blijvende frustraties bij de Riffijnen, gepaard met een gevoel van desillusie?

Mhamed El Ouali: Dat klopt, het gevaar is er. Zoals ik daarstraks zei, op dit moment is de beweging heel breed. Communisten, moslimbroeders of separatisten, je vindt ze er allemaal terug, maar het zijn marginale groepen die amper iets voorstellen in vergelijking met de omvang die de beweging heeft aangenomen.

Het is belangrijk om te weten dat deze beweging in de geest werkt van Abdelkrim. En hij was absoluut geen separatist. Hij had in de bevrijdde regio een Riffijnse Republiek opgericht, maar zijn uiteindelijke doel was het bevrijden van heel Noord-Afrika, en zelfs van alle Afrikaanse volkeren die onder kolonisatie moesten leven. Het was duidelijk een internationale denker. Ook al zijn er nu mensen bij die separatistisch denken, ze hebben niet voldoende gewicht om de beweging te beïnvloeden.

Averechts effecht

De dood van visverkoper Mouhcine Fikri op 28 oktober vorig jaar heeft de woede en de frustraties duidelijk weer aangewakkerd.

‘Na de aardbeving in 2004 is er vanuit het buitenland heel veel steun gekomen voor de heropbouw van de regio. Mensen vragen zich nog steeds af; waar is dat geld in godsnaam naartoe? ’

Mhamed El Ouali: Ja, dat heeft de mensen inderdaad opnieuw op straat gebracht, maar er waren nog momenten die voor veel ophef zorgden. Na de aardbeving in 2004 bijvoorbeeld, waarbij meer dan duizend doden vielen, waren er ook dergelijke protesten. Vanuit het buitenland is er toen heel veel steun gekomen voor de heropbouw van de regio. Mensen vragen zich nog steeds af: waar is dat geld in godsnaam naartoe? Op hetzelfde moment werden in het binnenland toevallig heel wat projecten gestart. Dat is uiteraard in het verkeerde keelgat geschoten bij veel mensen tot op de dag van vandaag.

De februaribeweging in 2011 was ook zo’n moment. Toen zijn er ook een aantal activisten vermoord en gemarteld, en dat is nog steeds niet opgehelderd. Het is dus duidelijk een opstapeling van allerlei gebeurtenissen die geleid hebben tot de protesten. Nu is het opnieuw een hoogtepunt.

Nasser Zafzafi was een van de leiders van de beweging. Hij is maandag opgepakt, terwijl hij streeft naar vreedzame protesten. Is dat geen gevaarlijke zet van de regering die net voor een averechts effect zou kunnen zorgen?

Mhamed El Ouali: De Marokkaanse overheid zag met lede ogen hoe Zafzafi met de dag machtiger werd. Die man wordt gedragen door het volk. Hij heeft in zijn laatste videostreams veel in het Arabisch gesproken, en dat is toch wel opmerkelijk: op die manier reikt zijn boodschap veel verder dan enkel de Berberse gemeenschap.

‘De techniek van verdeeldheid zaaien die de overheid traditioneel toepast door Berbers af te schilderen als minderwaardig, lukt niet meer.’

De mensen in de rest van Marokko hebben de boodschap van Zafzafi gehoord, en herkennen zich daarin. Het is misschien niet even erg gesteld als in de Rif, toch is de situatie verre van goed in heel veel delen van het land. Ze kunnen zich dus heel makkelijk identificeren met de volksbeweging in de Rif. De invloed van Zafzafi werd te groot, de overheid moest ingrijpen. De techniek van verdeeldheid zaaien die de overheid traditioneel toepast door Berbers af te schilderen als minderwaardig, lukt niet meer.

Er is solidariteit, en de overheid weet als geen ander hoe krachtig solidariteit kan zijn als ze goed benut wordt. Daarom werd Zafzafi opgepakt.

Wat zijn uw verwachtingen voor de komende maanden, zeker met de zomer op komst, een periode waar veel Marokkanen uit het buitenland weer in het land zijn.

Mhamed El Ouali: Deze week werd over de vrijlating van Mohammed Jelloul gespeculeerd, een ander kopstuk van de beweging. Hij zit al jaren in de gevangenis door zijn betrokkenheid bij de opstanden. Als hij wordt vrijgelaten, kan dat een krachtig, symbolisch signaal zijn, een aanwijzing dat de overheid aan het plooien is.

De laatste berichten luiden als volgt: de koning gaat zich eindelijk uitspreken over wat er gebeurt in de Rif. De protesten zijn al maanden bezig, nooit heeft hij zich uitgesproken over de toestand in het land. Maar nu moet hij wel reageren. Iedereen zit te wachten op wat hij gaat ondernemen.

(CC BY 2.0)

 

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.