Leerkrachten zijn helden, ook in het Zuiden

Ongelijkheid heeft vele gezichten, toch is onderwijs vrijwel altijd een doeltreffend wapen in de strijd voor meer gelijkheid. Net als in eigen land zetten leraren in het Zuiden zich in voor de kinderen van hun gemeenschap.

Kleuterleidster Phorn Savan staat in de Tbaing Koeurt Relay  voor Plan Cambodja voor een klas van dertig kinderen. Basisschoolleraar Adjatawi Massilé in Kusuntu (Plan Togo) geeft les aan veertig  twaalfjarigen.

Een doorsnee schooldag begint voor hen rond zeven uur ’s ochtends, ze hijsen de vlag en heffen het volkslied aan vooraleer ze aan hun ambitieuze eindtermen beginnen. Phorn Savan heeft namelijk een holistische benadering van kleuteronderwijs.

Naast de cognitieve ontwikkeling ligt de nadruk op emotionele, maatschappelijke, lichamelijke en taalkundige vaardigheden. Adjawati Massilé integreert op zijn beurt het bestrijden van genderongelijkheid in zijn lessen.

Samen werpen ze een licht op de uitdagingen waarmee zij te kampen hebben en de drijfveren die hen motiveren.

Waarom heb je voor het onderwijs gekozen?

Savan: Ik wil de kinderen in mijn gemeenschap helpen. Aanvankelijk werkte ik op vrijwillige basis als kinderanimatrice. Toen de gemeente een lerares rekruteerde, heb ik mij meteen kandidaat gesteld.

Mijn ambitie is de strijd tegen genderongelijkheid nationaal op de agenda te zetten

Massilé: Naast mijn gemeenschap wil ik ook mijn land vooruit helpen. Als de opgroeiende generatie een gedegen opleiding geniet, kan ze de ontwikkeling van de hele samenleving voortzetten. Onderwijs speelt een cruciale rol in het bestrijden van ongelijkheid.

Ongelijkheid neemt vele vormen aan, waar richt jij je specifiek op en welke instrumenten gebruik je daarbij?

Massilé: Mijn focus ligt op de genderongelijkheid, niet alleen op school, maar in de hele Togolese maatschappij. Daarom stopt mijn werk niet bij de schoolpoort, het is immers vooral daarbuiten dat het gros van het werk moet gebeuren.

Naast mijn functie leraar voor Plan Togo train ik jonge meisjes van de lokale voetbalploeg. Het is een empowerend project waarbij de meisjesploegen tonen wat ze in hun mars hebben. Ik ben er trots op dat onze ploeg al meermaals kampioen is geweest.

Savan: Bij ons is gender niet zozeer het grote probleem, in mijn klas is overigens een meerderheid van meisjes. Door de precaire situatie van de meeste gezinnen, boksen we echter op tegen heel andere struikelblokken. Zo zien ouders niet altijd het nut in van kleuteronderwijs en komen de kinderen niet regelmatig naar school.

Na de schooluren ga ik op bezoek bij gezinnen die hun kind thuis hebben gehouden 

Op welke manier kan je de visie van ouders veranderen?

Savan: Dat doe ik op verschillende manieren en ook stapsgewijs. Om te beginnen ontmoet ik de ouders van jonge kinderen om de holistische benadering van onderwijs uiteen te zetten en hen te overtuigen hun kinderen in te schrijven.

Dan nodig ik ouders uit om samen met hun kind speelgoed te komen fabriceren, de school stelt het knutselgerief ter beschikking.

Na de schooluren ga ik op bezoek bij gezinnen die hun kind thuis hebben gehouden om hen op het hart te drukken dat de duurzaamheid en de regelmaat een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van hun kind. Komt het een tweede keer voor, dan gaat een lid van de gemeenschapsraad bij het gezin langs, niet zozeer om druk uit te oefenen als wel om hun engagement te tonen.

Massilé: Ouders en, bij uitbreiding, de gemeenschap zijn ook voor mij een grote uitdaging, al is het geen kwestie van regelmatig naar school sturen. Tijdens de lessen leg ik sterk de nadruk op de gendergelijkheid en dat lijkt ook tot mijn leerlingen door te dringen.

Helaas leven we in een zeer behoudsgezinde gemeenschap en geven sommige ouders discriminerende boodschappen aan hun kinderen. Hierdoor doen ze de openheid die ik mijn studentjes probeer aan te leren een beetje teniet.

Maar met de voetbalploeg ziet de hele gemeenschap dat meisjes het minstens even goed doen als jongens. Dat neemt niemand deze meisjes af.

Wat zijn de grootste uitdagingen die de ongelijkheid in je gemeenschap tegenhouden?

Massilé: In onze gemeenschap weegt het openlijke verzet tegen pakweg de vrouwelijke voetbalploeg zwaar door. Deze conservatieve stemmen beroepen zich immers op de Koran en zetten de ouders van mijn leerlingen en voetbalsters onder druk.

Ze beweren onder meer dat het geloof vrouwen niet toestaat een broek te dragen. Gelukkig laten de een heleboel gezinnen zich niet intimideren.

Wanneer ouders geloven dat onderwijs hun kinderen een betere toekomst kan bieden, vermindert de schooluitval

Savan: In onze gemeenschap is de laaggeschooldheid (lees: het volkomen gebrek aan scholing) van vele ouders een hindernis. Het valt op dat deze ouders vaak het nut van onderwijs onderschatten.

Sinds ik lesgeef, probeer ik ouders zo veel mogelijk te betrekken bij het leerproces niet alleen opdat ze hun kinderen zouden helpen, maar ook om henzelf kennis bij te brengen.

Wanneer ouders geloven dat onderwijs hun kinderen een betere toekomst kan bieden, vermindert de schooluitval.

Toch komt het vaak voor dat ouders hun kinderen meenemen wanneer ze in een ander district op de rijstvelden gaan werken of verhuizen naar regio’s waar werkgelegenheid is en dan zien we de kinderen niet terug.

Welke strategie hanteer je wanneer zulke externe factoren de vooruitgang tegenhouden?

Massilé: Voor mij komt het erop aan nooit op te geven, keep calm and teach. Blijven lesgeven is de boodschap, zowel binnen de schoolmuren als daarbuiten. Vooral daarbuiten. Mijn ambitie is bovendien de strijd tegen genderongelijkheid nationaal op de agenda te krijgen.

Tot nog toe is het enkel op zeer lokaal niveau een aandachtspunt, elders staan andere, even belangrijke, waarden centraal.

Savan: Verandering is enkel mogelijk wanneer een bewustwording heeft plaatsgevonden. Daarom trek ik ook naar andere gemeenschappen om tijdens diverse vergaderingen over het belang van onderwijs te spreken. Vooral de gemeenschapsraad voor vrouwen en kinderen (CCWC) probeer ik te sensibiliseren.

En het spreekt voor zich dat de verwachtingen hoog gespannen zijn voor mijn kleuters. Zij die hun lagere schooldiploma behalen, zullen in de toekomst het verschil maken.

Het komt er dus op aan zowel ouders als kinderen te vormen.