Souad Massi brengt een ode aan revolutionaire dichters

Souad Massi switcht in haar repertoire naadloos tussen verschillende stijlen. Van flamenco-invloeden, raï en Franse chanson tot rock, country en nog veel meer. De muziek werd haar dan ook met de paplepel meegegeven.

‘Algerije heeft door zijn ligging vele invloeden gekend.’

‘Ik heb gebaad in de muziek’, zegt Souad Massi. ‘Mijn broers, mijn ooms, iedereen speelt wel een instrument. Toen ik jong was heb ik naar heel uiteenlopende muziek geluisterd. Algerije heeft door zijn ligging een grote openheid naar het Westen, maar tegelijk ligt het land in Afrika en reikt het tot het Midden-Oosten. Er zijn dus zowel veel oriëntaalse, maghrebijnse, Afrikaanse, westerse als mediterrane invloeden. Dat is erg verrijkend, zeker voor een artiest.’

Voor haar nieuwe album El Mutakallimûn, de meesters van het woord, liet ze zich inspireren door Arabische dichters uit heden en verleden.

‘Als je hun teksten leest, dan kan je niet anders dan nederig worden. Nederig, omdat ze zo veel talent hebben. Het zijn grote denkers en visionairen. Er zijn gedichten bij die nog steeds actueel zijn. Dat heeft me aangevuurd om er iets mee te doen. Ik dacht: de mensen moeten dat horen, want het is interessant.’

Opgepast voor de lente

Het werk van de Tunesische Kacem El Chabbi, wiens teksten aan de basis van het Tunesische volkslied liggen, is er het levende bewijs van dat de gekozen gedichten nog steeds actueel zijn. Souad Massi herwerkte onder andere zijn gedicht Aan de tirannen van de wereld op haar nieuwe album. ‘Let op! Dat de lente je niet misleidt’, spreekt de dichter de tirannen toe. Die woorden van rond 1900 kregen een bijna profetisch gehalte toen betogers ze scandeerden tijdens de opstanden van de Arabische Lente.

‘Het podium opklimmen en rocken was toen niet evident in Algerije.’

‘Ik heb een hommage gebracht aan de Tunesische, Libanese en Iraakse dichters die zich verzetten tegen dictatuur en onderdrukkers. Ik wilde hen hulde brengen omdat ze met gevaar voor eigen leven opkwamen voor hun vrijheid. Ik wilde mijn stem verlenen aan hun woorden.’

Souad Massi kan zelf ook meespreken van de onderdrukking waarover de dichters het hebben. Tijdens de Algerijnse burgeroorlog in de jaren negentig zag ze zich gedwongen te stoppen met werken met haar rockband Atakor.

‘Onze teksten waren eigenlijk niet politiek. We herwerkten bekende rock- en hardrocknummers. Maar alle Algerijnse artiesten werden in die periode geviseerd. Ik was artiest, ik was vrouw,… Het podium opklimmen en rocken was toen niet evident. Ik heb ook telefonische bedreigingen kregen, maar ik weet niet wie daarachter zat en of het met mijn werk als artieste te maken had.’

‘Het was gevaarlijk en onmogelijk om verder te werken’, zegt Souad Massi. ‘Ik was wanhopig. Ik ben dan in 1999 uitgenodigd door een Algerijnse organisatie in Frankrijk om op te treden. Daar kreeg ik een platencontract aangeboden door Universal en dus ben ik in Frankrijk gebleven.’

‘In het begin was het moeilijk. Ik was voor het eerst weg van mijn familie en ik kon maar niet wennen aan de kou. Bovendien voelde ik me schuldig omdat ik het gevoel had dat ik mijn familie, mijn vrienden en mijn land in de steek had gelaten. Maar het was burgeroorlog. Ik kon niet creatief zijn, niet werken of zingen, niet op het podium staan. Na verloop van tijd besef je dan dat je je nuttiger kan maken in het buitenland dan in je thuisland. Je zit op die trein en je moet de reis voortzetten.’

Een album dat tot stand kwam in samenwerking met fans

Voor de keuze van de gedichten deed Souad Massi beroep op haar fans. Ze sprak hen aan via Facebook om hen te betrekken bij het project.

‘Communicatie met fans is heel belangrijk. Ik heb altijd met mijn fans gepraat na mijn optredens, want ik vind het belangrijk om te weten wat ze ervan vonden. Het is door van gedachten te wisselen met hen over wat ze wel en niet goed vinden dat je kan evolueren. El Mutakallimûn was een collectief project. Zelf ben ik technisch gevormd, ik ben ingenieur. Mijn kennis op literair vlak is te beperkt, dus heb ik op Facebook een oproep gelanceerd aan fans die heel belezen zijn of literatuur studeren om mij ideeën of auteurs aan te reiken. Het is de eerste keer dat ik echt samenwerkte met mijn publiek. Het is fantastisch dat er media zijn die je toelaten je op die manier uit te drukken en van gedachten te wisselen’, zegt Souad Massi.

‘Als ik op het podium sta en ik zie dat mensen ondanks hun verschillen samen zijn, dan denk ik dat ik op dat kleine niveau ook een verschil maak.’

De keuze van de gedichten op El Mutakallimûn is gevarieerd. Van duidelijk politieke werken tot gedichten over de liefde en filosofische beschouwingen over het leven. Zelf wil Souad Massi haar engagement dan ook niet zuiver politiek noemen.

‘Ik ben een wereldburger die ontvankelijk is voor al wat er gebeurt in de wereld en daarbij hou ik de vinger aan de pols. Ik ben geïnteresseerd in het probleem van de opwarming van de aarde en zoals het merendeel van de mensen wil ik opkomen voor de mensenrechten. Doordat ik een artieste ben heb ik ook de middelen om mensen te sensibiliseren over die thema’s.’

‘Het is de rol van de artiest om mensen te responsabiliseren en te doen nadenken over belangrijke thema’s zoals oorlog, corruptie of onrecht tegen vrouwen. Er zijn zoveel zaken te verdedigen. Natuurlijk moet je als artiest mensen ook blij maken en aan het dansen brengen. Als ik op het podium sta en ik zie dat de mensen gelukkig zijn en ondanks hun verschillen samen zijn, dan denk ik dat ik op dat kleine niveau ook een verschil maak. Dat is het belangrijkste.’

Het gouden tijdperk van Andalusië als voorbeeld voor onze tijd

De inspiratie om met Arabische poëzie te werken kwam voort uit Souad Massi’s vorige project met Les Choeurs de Cordoue, een flamencoformatie die zich liet inspireren door de gouden tijd van Andalusië. Ondertussen stopte Souad Massi met dit project om zich volledig op haar eigen werk te kunnen concentreren.

‘Ik wil mensen herinneren aan de gouden tijd van de moslims.’

‘Van de twaalfde tot de dertiende eeuw kenden de moslims in Andalusië een gouden tijd. Mensen met een heel verschillende religieuze achtergrond slaagden erin samen te werken en te leven in vrede en harmonie. Ik zou graag hebben dat we dat tijdperk terug bereiken in deze tijd, maar de kaarten zijn veranderd. Staatshoofden hebben andere belangen en er spelen veel geopolitieke factoren mee.’

‘Dat gouden tijdperk van Andalusië gaf me het idee voor mijn nieuwe album, hoewel er geen enkel Andalusisch gedicht op het album voorkomt. Ik wou vooral de Arabische poëzie en kalligrafie delen met mensen die nieuwsgierig zijn naar de Arabische wereld, want er is niet enkel oorlog en negativiteit. De moslims hebben een gouden tijd gekend en daar wil ik de mensen, op mijn eigen kleine niveau, graag aan herinneren.’

Souad Massi treedt op 16 februari 2020 op in De Roma in Antwerpen. Info en tickets: www.deroma.be