Teodora Ana Mihai : 'Kinderen hebben recht op een beschermde jeugd'

In het ontroerende ‘Waiting for August’ schetst Teodora Ana Mihai een intiem portret van het vijftienjarige Roemeense meisje Georgiana Halmac, die zich moet ontfermen over haar zes broers en zussen. Hun moeder Liliana verblijft in Italië om geld te verdienen voor haar gezin. Georgiana is verantwoordelijk voor het huishouden en balanceert tussen haar rol als zus en halve moeder, en haar puberteit. ‘Waiting for August’ is bekroond met de prijs voor Beste Internationale Documentaire op het ‘Hot Springs Documentary Film Festival’ in Arkansas, en viel ook elders in de prijzen. De documentaire is ook genomineerd voor de European Film Awards.

Hoe kwam je op het idee om een film te maken over de achtergebleven kinderen van arbeidsmigranten?

Teodora Ana Mihai: ‘Kinderen van arbeidsmigranten hebben een verhaal dat voor ons onbekend is, terwijl het in een land als Roemenië een maatschappelijk fenomeen is. Ik ben zelf van Roemeense afkomst en ken geen enkele familie die hier niet mee te maken krijgt. In iedere familie is er wel iemand die in het buitenland werkt. Met de film heb ik kinderen van arbeidsmigranten een platform willen geven.’

Je hebt eerst ook heel wat andere gezinnen bezocht vooraleer je besloot om je documentaire te maken over de familie Halmac.

Teodora Ana Mihai: ‘De moeder van het gezin Halmac was eerder al in het buitenland gaan werken, maar niet voor zo’n lange periode. De kinderen bleven toen bij een ver familielid. Dat verliep niet zo goed omdat de vrouw bij wie ze verbleven geld verwachtte. Uiteindelijk hebben ze samen besloten dat ze dan maar voor zichzelf zouden zorgen.

Ik wou mij vooral focussen op de veerkracht van de kinderen Halmac, op hun sterkte en op hun fantastische houding tegenover de situatie. De kinderen zijn echte overlevers. Het zijn sterke persoonlijkheden, de manier waarop ze omgaan met de situatie, de relatie tussen de kinderen onderling.

‘Ik wou mij vooral focussen op de veerkracht van de kinderen Halmac, op hun sterkte en op hun fantastische houding tegenover de situatie.’

Het was ook bijzonder interessant om te zien hoe men in hetzelfde gezin omgaat met de ouderlijke afwezigheid. Een kind van vijf en een puber van vijftien reageren daar zeer verschillend op.

Ik heb inderdaad ook enkele andere gezinnen bezocht maar toen ik Georgiana en haar broers en zussen ontmoette was er meteen die klik. Ik was bijzonder gecharmeerd door hen, ze zijn zo expressief.

Ik wist dat ze dit verhaal op een positieve manier zouden kunnen dragen. Dat was voor mij cruciaal.’

Om de kinderen te mogen filmen had je eerst toestemming nodig van de (afwezige) moeder. Hoe reageerde zij?

Teodora Ana Mihai: ‘Liliana was in Italië toen ik haar kinderen ontmoette, en ik was heel bang voor haar reactie. Het is moeilijk om je goede bedoelingen telefonisch over te brengen. Ik had eerst met de kinderen gepraat en hen ook mijn eigen verhaal verteld. Ik had hen gezegd dat wat ze meemaken belangrijk is en dat de rest van de wereld dat zou moeten weten. Zij waren onmiddellijk enthousiast. Uiteindelijk heb ik hetzelfde gedaan met de moeder. Voor haar was het een geruststelling dat mijn focus op de sterkte van haar kinderen lag, en dat ik het verhaal vanuit hun standpunt zou vertellen.’

Heb je het gevoel dat de situatie waarin de kinderen zich bevinden, werkt ? Ook al is dit een zware taak voor een meisje van vijftien?

Teodora Ana Mihai: ‘De vraag is eerder, is het juist dat kinderen op deze manier opgroeien ? Ongeacht of de situatie werkt of niet. Volgens mij hebben kinderen recht op een beschermde jeugd en hebben ouders het recht om hun kinderen te zien opgroeien. Er wordt niet genoeg gedaan om dit patroon te doorbreken.

‘Georgiana was zoals ieder jong meisje vooral bezig met haar uiterlijk, ze vroeg zich af of ze er wel goed uitzag in de film.’

Dit is overigens niet alleen een Roemeens probleem, het gebeurt in veel landen. De bedoeling zou moeten zijn om mensen opportuniteiten te bieden in hun eigen land. Die opportuniteiten zijn er momenteel niet. Het gaat heel slecht met de economische perspectieven in Roemenië, in Oost-Europa in het algemeen. Ook in mijn eigen familie zijn mensen vertrokken naar het buitenland om er te werken.

Ik ben destijds zelf achtergebleven omdat mijn ouders omwille van politieke redenen emigreerden. 25 jaar later merk ik dat de geschiedenis zich herhaalt, al vertrekken mensen nu vooral omwille van economische redenen.. Voor Liliana, de moeder van het gezin, is de situatie nog moeilijker omdat ze niet hooggeschoold is. Bovendien is ze ook gescheiden, en eenoudergezinnen hebben het overal altijd moeilijker. Ze had geen andere keuze.’

Hoe reageerde het gezin zelf op de film?

Teodora Ana Mihai: ‘Heel goed eigenlijk, de kleinsten vonden het hilarisch om zichzelf bezig te zien op het scherm. Georgiana was zoals ieder jong meisje vooral bezig met haar uiterlijk, ze vroeg zich af of ze er wel goed uitzag in de film. Soms reageerde ze op een bepaalde scène door te zeggen dat ze daar strenger had moeten optreden tegen de kinderen. De moeder besefte tijdens het bekijken van de film dat ze veel dingen moet missen. Ik denk ook dat ze een grote bewondering heeft voor haar kinderen. Ze gaan zeer goed om met de situatie.’

Is de film in Roemenië goed ontvangen?

Teodora Ana Mihai: ‘Ik vreesde voor de reacties. Ik dacht dat de Roemenen zich misschien bekritiseerd zouden voelen, maar tot mijn verassing en opluchting was dat niet zo.Waiting for August heeft de Roemeense competitie gewonnen, op het Astra Film Festival in Sibiu. Dat betekent toch dat men de film goed heeft ontvangen. Ik denk dat men vooral de aanpak kon waarderen, subtiel en gedetailleerd, zonder de nadruk te leggen op het tragische aspect.’

Je benadert migratie op een zeer neutrale manier in je documentaire. Heb je dat bewust gedaan?

Teodora Ana Mihai: Ik heb geen standpunt willen innemen bij het maken van deze film. Wat ik vooral wou tonen, is de realiteit. Het verhaal dat we nooit te zien krijgen, het verhaal van de kinderen. Ik vind dat we kinderen veel meer aan het woord zouden moeten laten. Ze zijn boeiend en slim, ze zien de wereld op een heel andere manier dan wij. De film is niet pro- of anti-migratie. Ik hamer vooral op de nuances. We komen allemaal in aanraking met arbeidsmigranten, maar kennen zelden het verhaal dat achter deze mensen schuilt.’

Hoe ziet de toekomst er volgens jou uit voor Georgiana?

Teodora Ana Mihai: ‘Met die vraag ben ik begonnen aan de film. En die vraag stel ik mezelf nog steeds. Kinderen zouden niet moeten opgroeien in deze situatie. Wat gebeurt er hierna? Georgiana studeert verder, hoewel ze niet is binnengeraakt in de opleiding die ze graag wilde doen.’

‘Waiting for August’ speelt op 16 november in de Utopolis Turnhout, en op 8 en 9 december in Studio Geel. Voor meer informatie : www.waitingforaugust.be