Thomas de Groote van River Cleanup: ‘Minder plastic én hergebruik kunnen de plasticcrisis bedwingen’

Waarom is World Cleanup Day nodig?

Thomas de Groote: ‘Hoewel we River Cleanup heten, zien we enkel opruimen al lang niet meer als de enige oplossing zolang er volop plastic geproduceerd wordt. Maar een dag zoals World Cleanup Day creëert wel bewustzijn bij veel mensen en vergroot de druk op overheden en producenten om er iets aan te doen.’

‘Tijdens de opruimacties vragen we ook aan onze vrijwilligers om foto’s te nemen van het zwerfvuil dat ze vinden. Die kunnen ze vervolgens uploaden naar onze website. Zo brengen we het probleem in kaart en kunnen structurele maatregelen volgen.’

‘Vergeet niet: elke dag komt nog altijd 10 miljoen kilogram plastic in de natuur terecht, en iets meer dan een tiende daarvan eindigt in de oceanen. Al dat plastic verdwijnt eigenlijk nooit: het breekt gewoon af tot steeds kleinere deeltjes die we niet meer kunnen zien: microplastics en nanoplastics.’

‘En die deeltjes komen in het water, de bodem en de lucht terecht, en uiteindelijk ook in ons lichaam. De laatste maanden zien we de ene na de andere studie die de aanwezigheid van microplastics aantoont in ons bloed en ons lichaam. Zelfs in meconium, de allereerste stoelgang van pasgeboren baby’s, blijken al microplastics te zitten.’

Waarom is er dan nog geen internationaal akkoord om die vervuiling aan banden te leggen? 

Thomas de Groote: ‘De wereld is verdeeld in twee blokken die tegenover elkaar staan. Enerzijds is er de zogenaamde high ambition coalition: landen die zich bewust zijn van het probleem en pleiten voor maatregelen - met onder meer de Europese Unie. Lijnrecht daartegenover staan grote olieproducerende landen zoals de VS en Saoedi-Arabië. Zij kijken naar de plasticproductie als een cruciale afzetmarkt voor hun olie. En die hebben ze hard nodig om de dalende vraag op te vangen nu de wereld steeds meer overschakelt op hernieuwbare energie en elektrische auto’s.’

‘Vorige maand zijn internationale onderhandelingen daardoor opnieuw op een sisser afgelopen. Maar die mislukking heeft de coalitie wel dichter bij elkaar gebracht.’

‘Het is nu wachten op de volgende top om een wereldwijd compromis te vinden - eind dit jaar zijn er al gesprekken in Nairobi. Voor ons is het cruciaal dat de focus van een nieuw verdrag op hergebruik ligt en niet op recyclage, want dat is niet de oplossing. De verantwoordelijkheid voor het afval moet bij de producenten liggen. En tot slot moet de gezondheidsimpact van plastic erkend worden, en moeten gemeenschappen langs rivieren beter beschermd worden.’

Wat kunnen wij als consument doen in afwachting van zo’n verdrag?

Thomas de Groote: ‘Er zijn heel makkelijke ingrepen die iedereen al kent. Een herbruikbare drinkfles gebruiken is stap één, en we moeten plastic verpakkingen zoveel mogelijk vermijden. Ook zeep en shampoo kun je steeds vaker in vaste vorm vinden, zodat er geen plastic meer nodig is. Bovendien bespaar je heel wat energie op het transport van flessen, die eigenlijk voor een groot stuk uit water bestaan.’

‘Andere ingrepen zijn minder gekend, zoals kiezen voor kledij en cosmetica zonder plastics. Synthetische vezels in je kledij breken onvermijdelijk af - je moet maar naar de filter van je droogkast kijken - zo komen plastics vrij in de lucht en het water. En ook heel wat cosmetica bevat minuscule stukjes plastic. Een app als Beat the Microbead vertelt je meteen of dat het geval is.’

‘Eigenlijk moeten we gewoon meer stilstaan bij ons gebruik van plastic. Ik ga bijvoorbeeld steevast om boodschappen met potjes die ik telkens opnieuw afwas en hergebruik. Dat levert soms rare blikken op bij de slager. Maar het zou eigenlijk net vreemd moeten zijn om elke keer een nieuw potje te vragen, dat helemaal geproduceerd wordt om slechts even te gebruiken en nadien weg te werpen. Je ziet dat nu ook wel veranderen: fastfoodketens in sommige van onze buurlanden gebruiken nu al vaste, herbruikbare bakjes voor frietjes onder druk van de wetgeving.’

‘En tot slot kan iedereen natuurlijk ook mee komen doen dit weekend. We beginnen op vrijdag 19 september in Gent, op zaterdag 20 september in Brussel, Antwerpen en Luik, en op zondag 21 september volgen Namen en Temse. We ruimen samen rivieren op en zamelen afval in, maar even belangrijk: er is achteraf zeker ook tijd voor een glaasje.’