Worthy of the Crown: 'Een goed verhaal kan je niet laten liggen'

Wanneer is het idee ontstaan om de documentaire te maken?

Gieljan: Twee jaar geleden? Dat moet zoiets geweest zijn.

Yemi: Ja, het idee is ontstaan toen m’n vader me vertelde dat mijn grootvader ziek was. Als ik hem nog wou zien, was het tijd om te gaan.

Dan ben ik beginnen nadenken en heb ik besloten naar Nigeria te trekken. Ik zag het niet zitten alleen te gaan, ik wist dat het heftig kon worden.

Mijn familie daar had me al enorm lang niet meer gezien en ze wilden vanalles voor me regelen, terwijl dit helemaal niet nodig was. Het was hierdoor ook niet altijd eenvoudig met iedereen te praten op de manier die we in gedachten hadden.

‘Je moet tijdens het maken van een documentaire altijd kijken wat je overvalt.’

Vormde dit een uitdaging tijdens het maken van de documentaire?

Roel: Het draaien daar zelf was zeker niet altijd even eenvoudig. Op voorhand hebben we nagedacht over wat we wilden zien. En dan vroegen we aan Yemi wat hij zich nog herrinnerde over Nigeria.

Dan begin je locaties af te bakenen en te graven in de geschiedenis van het land. En in de geschiedenis van de Yemi natuurlijk! Een goed verhaal kan je niet laten liggen.

Yemi: En in de geschiedenis van de wereld!

Roel: Ja, volgens de Yoruba is de wereld ontstaan op hun heilige plaats, Ifè. Dat idee heeft ons wel geïnspireerd. Maar langs de andere kant moet je tijdens het maken van een documentaire altijd kijken wat je overvalt, en openstaan voor verandering. Nigeria is een erg intens land, je moet zeker bepaalde dingen op je af laten komen.

Gecensureerde versie

‘Er wordt niemand met de vinger gewezen.’

Yemi, hoelang was het geleden dat je in Nigeria was geweest?

Yemi: Zeventien jaar geleden ondertussen. Toen was ik een maand of twee in het land. In totaal ben ik al drie keer naar Nigeria getrokken. Twee maand toen ik pas anderhalf jaar was, nog een keer toen ik ongeveer vijf was en dan toen ik tien was.

Nu, als je zo jong gaat, doe je werkelijk alles met je ouders. Je wordt gewoon meegesleurd dus je maakt weinig bewust mee. M’n vader had nu ook gevraagd om mee te gaan, maar we hebben hem vriendelijk afgewimpeld. (lacht) We wilden het bewust ervaren.

Roel: Ja, al was het nu ook niet altijd eenvoudig ons verhaal te brengen. Veel mensen proberen je in een bepaalde richting te duwen. We wilden doen waarvoor we gekomen waren.

Was het moeilijk je familie steeds in een goed daglicht te plaatsen?

Yemi: Euhm… (lacht) We maken een gecensureerde versie voor de familie in Nigeria. Als ze toch de volledige versie te zien krijgen, is het zo. Er wordt niemand met de vinger gewezen.

Roel: Ja, wat voor de familie van Yemi moeilijk zou kunnen zijn is hoe hun wereldbeeld een beetje doorprikt wordt. Wij kijken vanuit Yemi’s standpunt – een westerse bril – naar het geheel. Bijvoorbeeld, het eerste wat mensen ons vroegen toen we aankwamen in het geboortedorp van zijn grootvader was dat we Belgen zouden laten overkomen en aan de slag zouden gaan met het ontmijnen van de bergen. Erg bizar allemaal.

Enveloppekes

‘Zodra je begint te filmen blijkt de toestemming van de overheid niks waard te zijn.’

Hadden de mensen ter plaatse een agenda? Zij wisten uiteindelijk dat je kwam.

Yemi: Ja, dat is zeker. Het heeft in de lokale krant gestaan en er is op de radio over verteld. Naar onze mening leek iedereen gebrieft voor onze komst.

Roel: Nigeria is er erg goed in om chaperons mee te sturen, die niks doen, maar er zogezegd voor zorgen dat je tijdens het filmen geen problemen ondervindt.

Je moet dan iemand van het filminstituut van Aboedja naar Lagos laten overvliegen en betalen. Die geeft dan toelating om alles te doen wat je wil, maar zodra je begint te filmen, blijkt die toestemming niks waard en moet je overal onderhandelen.

Yemi: Het draait ook zo vaak om geld. We hebben uiteindelijk wel een deel van het budget aan omkooppraktijken moeten uitgeven, onze enveloppekes.

Roel: Op een bepaald moment zijn we dat ook beginnen incalculeren.

Gieljan: Het is nu ook niet echt omkopen hoor. Je moet wel betalen om iets gedaan te krijgen, maar we hebben niks illegaals gedaan.

Yemi: Zelfs familie vroeg soms om een enveloppeke. Dichte familie zou dat nooit doen, maar andere familieleden dus wel. De neef van m’n opa bijvoorbeeld. Ik had die man nog nooit gezien, maar zelfs al gaven we hem en zijn vrienden geld, hij bleef meer vragen.

Neem je hen dat kwalijk of heb je er begrip voor?

Yemi: Kijk, we zijn met een superbeperkt budget naar daar getrokken. Alles was afgemeten. Meer dan de helft was ook eigen budget. Als je in een positie komt dat je familie geld vraagt en je moet dat van de kas gaan nemen, wordt het enorm lastig.

Maar het was noodzakelijk?

Yemi: (tegen Gieljan en Roel) Ik denk dat jullie mij overtuigd hebben om het gewoon te doen? Ik kon het even niet meer aan, ik werd er enorm gefrustreerd van. Zeker niet iedereen vroeg geld, maar het stak me toch tegen op een bepaald moment. Ik denk echt wel dat het een deel van de cultuur is, die nadruk op geld.

Roel: Money talks, bullshit walks. Dat vertelden ze ons. (lacht)

Yemi: Uiteindelijk betekent dat geld daar wel niks, het gaat om enorm kleine bedragen. In zo’n enveloppeke zat vijf euro …

Amper eten om geld te sparen

‘Iedereen die is meegeweest is een beetje zot in zijne kop.’

Was het maken van de documentaire zwaar voor jou persoonlijk Yemi?

Yemi: Ja, het gaat om persoonlijke materie. Ik ben acteur, ik speel zonder probleem iemand anders. Maar als je jezelf bent en je ziet je familie terug na zeventien jaar met twee camera’s op je gericht, dat is iets helemaal anders. Roel en Gieljan hebben me toch even moeten overtuigen om dat te doen.

Roel: Het was voor iedereen zwaar. Je zit daar een maand, slaapt vier uur per nacht en eet amper om geld te sparen.

Wie heeft er nog aan de documentaire meegewerkt naast het triumviraat dat hier voor me zit?

Yemi: We zijn met vijf mensen voor een maand naar Nigeria getrokken. Roel is onze regisseur, Gieljan cameraman, Rinus De Wilde was onze klankman en Pieter Rollier deed de productie ter plaatse.

Hoe is het project verwezenlijkt kunnen worden?

Roel: We hebben eerst een voorstel uitgewerkt, hebben dan een beurs gekregen van het Fonds Pascal Decroos en zijn naar Vranckx gestapt. We hebben daarnaast achteraf ook een crowdfundingcampagne op poten gezet.

Gieljan: Als je alle tijd optelt die we in dit project hebben gestopt, kom je op een enorm aantal werkuren. Uiteindelijk hebben we gewerkt aan een hongerloon, maar je doet dit niet voor het geld.

Roel: Iedereen die is meegeweest is een beetje zot in zijne kop. (lacht)

Titelqueeste

‘Iedereen wil weten wat je ter plaatse doet en een beetje baas spelen.’

Waar ligt de klemtoon? Op het brengen van een persoonlijk verhaal of een breder werk maken rond Nigeria?

Roel: Yemi’s verhaal was zeker de rode draad en ons vertrekpunt, maar we zijn verder kunnen gaan.

Yemi: Eerst wou ik gewoon naar Nigeria gaan met Gieljan, maar aangezien hij een cameraman is, groeide al snel het idee om onze reis vast te leggen. Gaandeweg is het project zo gegroeid tot een volwaardige documentaire. We behandelen in de documentaire ook de tribale monarchieën en de interactie met het politiek regime in het land.

De titelqueeste speelt ook een rol natuurlijk. In Nigeria is er een ware titelhype. Mensen hebben de nood om een bepaalde titel te hebben. Anders vinden ze zichzelf niks waard. Chief is de meest voorkomende titel. Zo’n tribale titels die je normaal verdient door iets bijzonders te doen, worden ook gekocht door mensen in politieke kringen om meer stemmen te halen.

Roel: Er wordt wel met titels gesmeten. Veel mensen hebben een van de vele titels.

Yemi: Maar ondanks de trivialiteit, merk je toch dat mensen er waarde aan hechten en er enorm veel respect voor hebben. Al hebben we dat maar één dag kunnen testen. Ik ga nu zwijgen. (lacht)

Zijn jullie tijdens het filmen soms in moeilijkheden geraakt? Hebben jullie benarde situaties meegemaakt?

Roel: Daar mogen wij niks over zeggen! (lacht)

Yemi: Wat je wel veel meemaakt in Nigeria, omdat het een land is met een bureaucratisch systeem dat niet optimaal fungeert, is dat iedereen zijn zegje wil doen. Het komt erop neer dat je nergens mag filmen als je het niet aan vijfhonderd instanties en mensen hebt gevraagd.

Gieljan: En dan nog… Iedereen wil weten wat je ter plaatse doet en een beetje baas spelen.

Is jullie ooit op harde wijze duidelijk gemaakt dat filmen er niet inzat?

Yemi: Ja, we hebben in benarde situaties gezeten waar het redelijk hard werd. Maar daarvoor moet je naar de docu kijken.

De documentaire Worthy of The Crown wordt vanavond om 20u10 op Canvas uitgezonden tijdens het programma Vranckx.