"Al Shabaab zakt als kaartenhuisje in elkaar"

Jarenlang werd Al Shabaab gezien als het sterkste blok in het zwakke Somalië. Volgens Abdiwahab Sheikh Abdisamad, hoogleraar geschiedenis en politieke wetenschappen aan de Kenyatta-universiteit in Nairobi. Hij ziet steeds meer groepjes die elkaar bekampen, “die op elkaar jagen vanwege ideologische verschillen.” De groep “staat op de rand van een interne burgeroorlog.”

Al Shabaab eiste de verantwoordelijkheid op voor de aanval op een Keniaans winkelcentrum vorige maand, waarbij meer dan zeventig doden vielen, en ook voor een bomaanslag op 13 oktober in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba, die 2 Somaliërs, wellicht de daders zelf, het leven kostte.

Maar de islamistische groep, die zich in 2012 formeel aan Al Qaeda hechtte, is in een interne machtsstrijd verwikkeld. Er zijn twee kampen ontstaan, zegt Abdisamad: de internationale jihadisten en de plaatselijke nationalisten.

Gouden kans voor regering

Volgens Abdisamad is die interne verdeeldheid een gouden kans voor de Somalische regering. Als de regering het nationalistische kamp nu niet de hand reikt, dan zullen de jihadisten het halen. “En dan wordt de toekomst van Somalië onzeker, met gevolgen voor de stabiliteit in de regio en ongetwijfeld ook in de rest van de wereld.”

De interne strijd werd duidelijk toen de twee oprichters en leiders, Ibrahim Haji Jama en Moalim Burhan, in juni gedood werden door militanten van Al Shabaab. De VS hadden 5 miljoen dollar gezet op het hoofd van Jama, alias Al Afghani, een verwijzing naar zijn opleiding bij Al Qaeda in Afghanistan. Jama hoorde tot het nationalistische kamp.

Volgens Al Shabaab-woordvoerder Abdiaziz Abu Musab is er geen sprake van interne verdeeldheid en werden de twee gedood toen ze een arrestatiebevel negeerden van een sharia-rechtbank.

Al Amriki

Al Shabaab doodde vorige maand nog twee andere jihadisten, de in de VS geboren Omar Hammami, alias Abu Mansoor Al Amriki, op wiens hoofd de FBI eveneens 5 miljoen dollar had gezet, en Osama Al Britani, een Brit van Pakistaanse afkomst.

Al Amriki was via zijn Engelse jihadistische rapvideo’s wellicht de bekendste propagandist van Al Shabaab. In 2012 was hij de eerste die iets over de verdeeldheid binnen de beweging losliet: via een korte video liet hij weten dat zijn leven in gevaar was.

Hij was op de vlucht na verscheidene aanslagen op hem door de Amniyat-eenheid, een inlichtingendienst van Al Shabaab onder leiding Ahmed Abdi Godane, alias Sheikh Mukhtar Abu Zubeyr, de leider van de organisatie.

Wereldwijde jihad

Godane gelooft in een wereldwijde jihad, waarbij Somalië aan alle moslims uit de hele wereld toebehoort, aldus Abdisamad. Het jihadistische kamp “wil de islam verspreiden van China tot Chili, van Kaapstad tot Canada.”

Een ander lid van het nationalistische kamp, Hassan Dahir Aweys, gaf zich over aan de Somalische regering na de moord op Jama en Burhan. Aweys en de groep rond hem worden als minder extremistisch beschouwd: ze willen een islamitische staat binnen Somalië, zonder daarmee de buurlanden te willen lastig vallen.

“Het religieuze nationalistische kamp is tegen de globalisering van het conflict in Somalië, tegen willekeurige moorden op religieuzen, geleerden en iedereen die de militanten niet steunt”, zegt Abdisamad. “Jarenlang hebben ze Godane proberen te vervangen, maar daarin zijn ze niet geslaagd.”

Verlies van Kismayo

De interne strijd binnen Al Shabaab wordt toegeschreven aan het verlies van strategische steden in het zuiden en centrum van Somalië, waaronder Mogadishu. In 2011 werden de rebellen uit de hoofdstad verdreven door het Somalische leger en een missie van de Afrikaanse Unie. Een jaar later verloren ze de havenstad Kismayo, hun laatste bolwerk, en ook hun belangrijkste bron van inkomsten.

“Door het verlies van financiële middelen en door de interne verdeeldheid zijn honderden Al Shabaab-strijders overgelopen naar de regering”, zegt de Somalische journalist Mohamed Abdi. Al Shabaab slaagde er niet meer in zijn militanten regelmatig te betalen.

Volgens Abdisamad Moalim Mohamud, voormalig minister van Binnenlandse Zaken, blijft Al Shabaab een bedreiging, niet alleen in Somalië maar ook voor de rest van de wereld. Ze hebben wel veel strijders verloren, “maar ze zijn nu meer dan ooit in staat om effectieve guerrilla-acties uit te voeren, zoals zelfmoordaanslagen en aanvallen zoals die op de Westgate Mall in Nairobi en op de VN-gebouwen in Mogadishu.”