Als bedreigde dieren uitsterven, dan ook hun parasieten (en dat is een probleem)

Als apen, mensapen of hun verwanten uitsterven, verdwijnen samen met hen ook de parasieten die zich in hun pels en lijven hebben genesteld. Omdat we deze beestjes onderwaarderen, hechten we weinig belang aan dit feit. Maar wat als die parasieten trachten te overleven op een andere gastheer?

Een boodschap als ‘Red de Chimpansee’ zetten we prima op T-shirts of posters, maar bij het opschrift ‘Red de Chimpanseeluis’ kijken we al wat bedenkelijker. Mensen zijn meer begaan met het lot van de gorilla dan met dat van de wormen in zijn darmen, zo stellen wetenschappers van de Amerikaanse Duke University. Maar, zo waarschuwen zij, we kunnen maar beter meer ter harte nemen hoe het de luizen, wormen en andere parasieten vergaat als hun gastheer uitsterft.

Helft primaten bedreigd

Vandaag is de helft van de primaten – de soort die het dichtst tegen de mens aanleunt – met uitsterven bedreigd door menselijke activiteiten als jacht, stroperij en ontbossing.

‘Als alle primaten die vandaag bedreigd zijn effectief uitsterven, gaan er minstens dubbel zoveel parasieten mee dood’, zegt hoofdauteur James Herrera van het Duke Lemur Center. ‘Dat is een hele waaier aan biodiversiteit die zou kunnen uitsterven zonder dat we het zelfs maar merken’, vertelt Herrera. ‘Er is zo weinig dat we weten over wat ze in een lichaam doen, dat we niet eens zouden beseffen wat we verliezen.’

Volgens een eerdere studie zou 85 tot 95 procent van de parasitaire wormen in dieren nog niet gekend zijn door de wetenschap. Begrijpelijk, vindt Herrera. ‘De meeste mensen zien parasieten als iets waar jij of je huisdier vanaf moet.’ Maar parasieten maken hun gastheer niet enkel ziek, legt Herrera uit. Ze kunnen zelfs enkele verrassende voordelen hebben, zoals sommige wormen die in de darm het lichaam helpen andere infecties af te weren of auto-immuunziekten onder controle te houden.

Op zoek naar een nieuwe gastheer

Voor deze studie wilden de wetenschappers het verlies aan biodiversiteit berekenen in het geval dat primaten uitsterven. Wanneer een gastheer verdwijnt, kunnen de parasieten die ermee verbonden zijn immers vaak niet overleven. Het verdwijnen van een primaat veroorzaakt op die manier een dodelijke waterval waarbij de ene uitsterving een andere veroorzaakt, zeggen de onderzoekers.

Op basis van hun analyses kwamen ze tot een ruwe inschatting: als 108 van de ernstig bedreigde primaten uitsterven, zouden ongeveer 250 parasieten mee ten onder gaan. Van die 250 soorten weten ze met zekerheid dat 176 soorten niet kunnen overleven zonder hun eigen gastheer. Maar hoe zit het met de rest van de parasieten?

Daarvan zeggen de onderzoekers dat ze op basis van hun analyses niet kunnen voorspellen welke mogelijk ook zullen uitsterven. Ze waarschuwen wel dat het zeer goed mogelijk is dat een deel van de parasieten overspringt of zich aanpast om te kunnen overleven op een nieuwe gastheer. Van sommige van de meest beruchte ziekten bij mensen, zoals malaria of aids, weten we dat ze ooit begonnen bij andere primaten voordat ze oversloegen op de mens.

‘Het is niet zo moeilijk om je voor te stellen dat dit opnieuw gebeurt’, zegt Herrera.