Van 8 tot 11 april strijken muzikanten uit de hele Balkan in Brussel neer voor het festival Balkan Trafik. MO* sprak met programmator Tony Van der Eecken van Bozar.
Balkanbeats zijn populairder dan ooit. Hoe is die hype ontstaan?
Van der Eecken: Vooral door DJ’s en een aantal Europese en Amerikaanse groepen die de Balkanmuziek in een meer dansbaar, commercieel kleedje hebben gestoken. Denk aan groepen als Balkan Beatbox, aan Bregovic natuurlijk, of aan de beroemde DJ Shantel. Die hebben het heel toegankelijk gemaakt, maar het zijn juist degenen die niét op ons festival komen. Wij willen de muzikanten van de Balkan, en van de Balkangemeenschappen in België, erkennen in hun eigenheid. We gaan ter plaatse kijken om te zien wat er leeft. Voor deze editie van Balkan Trafik hebben we bijvoorbeeld een folklorefestival in Albanië bezocht.
Balkan Trafik bestaat intussen vier jaar. Wat zijn de roots van het festival?
Van der Eecken: In april 2007 had Bozar een concert gepland van de bekende componist Goran Bregovic. In Balkankringen werd over Bregovic echter gezegd: ‘Hij heeft onze muziek gestolen. Hij wordt er rijk van, terwijl wij niets hebben.’ Daarom wilde ik tegengewicht bieden met een zogenaamd “off” festival. Net in die periode was de vzw 1001 Valises op zoek naar een locatie om een Balkanfestival te organiseren. En zo is de samenwerking ontstaan. Uiteindelijk vond de eerste editie van Balkan Trafik twee weken voor het concert van Bregovic plaats. Meteen vonden we de matrix uit voor het succes van Balkan Trafik: een mengeling van muzikanten van ginder en van hier –van internationale en lokale artiesten én van artiesten in de gemeenschappen hier.
Vaak wordt de Balkanregio in één adem genoemd met gewapende conflicten of georganiseerde misdaad. Is dat negatieve beeld terecht?
Van der Eecken: Je kunt ook een negatief beeld van Brussel ophangen. De motivatie van Nicolas Wieers van 1001 Valises om een Balkanfestival op poten te zetten, gaat terug op zijn ervaring als reporter in de Balkan. Ter plekke viel hem op hoeveel positieve energie er onder de Balkanjongeren was. Zij wisten bijvoorbeeld meer over Europa dan de jongeren in België. Onze bedoeling is de jongeren van hier en die van de Balkan met mekaar in contact te brengen. Veel conflicten worden door politici gemaakt. Maar in onze projecten zien we net het omgekeerde: samenwerking, tussen Grieken, Hongaren, Macedoniërs, Roemenen, Bulgaren, enzovoort.
Is dat de politieke dimensie van het festival?
Van der Eecken: Neen, eigenlijk is er niet echt een politieke dimensie. Het festival is een poging om de jonge energie van daar in contact te brengen met de jonge energie van hier.
Wel leggen we in het festival accenten rond de bijdragen die de roma aan Europa geven. Dit jaar zal er een caravan op het festival staan die fungeert als mini-tentoonstellingsruimte: we gaan een aantal interieurs van Roma-huizen nabouwen. In die interieurs zit er telkens een roma, die met het publiek communiceert, die op alles kan antwoorden. Wanneer roma-groepen optreden, is er steeds een inleiding door roma’s die vertellen over het zigeuner-zijn. Op die manier proberen we een moeilijk onderwerp op een festivalvriendelijke wijze aan te pakken.
Muziek vormt de hoofdmoot van het festival. Wat is typisch voor Balkanmuziek?
Van der Eecken: In de Balkan is er ongeveer duizend jaar Ottomaanse overheersing geweest. Daardoor zijn er heel wat invloeden aanwezig: van Egypte tot India, Arabische invloeden, westerse invloeden, militaire invloeden –fanfares gaan terug op dat militaire element. Maar er is ook heel veel lokale muziek. Dit jaar hebben we bijvoorbeeld muziek uit Zuid-Albanië, heel speciaal polyfoon gezongen, met gitaar, viool en accordeon. Naast dat universele van liedjes die je in elk land in een andere versie terugvindt, heb je dus heel lokale, eigen culturen die gekoesterd worden. Denk aan de sevdah, de fado van de Balkan, Servische muziek. Of denk aan de miroloï, heel trage, bijna klaagmuziek.
Dit jaar brengt Balkan Trafik voor de eerste keer ook religieuze muziek: soefi-muziek uit Bosnië, maar ook sefardische muziek, joods-Spaans geïnspireerde muziek uit Servië.
En natuurlijk zijn de blazers er opnieuw bij. Dat is een traditie geworden op Balkan Trafik: we nodigen de winnaar uit van de grootste fanfarecompetitie van de Balkan, die jaarlijks plaatsvindt in het Zuid-Servische stadje Guca.
Welke groepen kan u als programmator aanraden?
Van der Eecken: Het zijn bijna allemaal toppers, er is dan ook een jaar gewerkt aan de samenstelling van het programma. Maar om er toch een paar te noemen: donderdagavond, na de openingsfilm, speelt Oana Catalina Chitu –de Roemeense Edith Piaf– tango uit Boekarest.
Vrijdag is er het optreden van Stelios Vamvakaris, de belangrijkste telg van een Griekse dynastie van rembetiko-spelers (rembetiko is de blues van Griekenland). En zaterdag treedt Nadejda aan, een uitzonderlijke ontmoeting tussen muzikanten uit Hongarije, Griek,enland, Roemenië en Bulgarije, en musici uit de diaspora in België.
Op welk publiek mikt Balkan Trafik?
Van der Eecken: We hebben een publiek tussen 6 en 82 jaar. Als je naar BalkanTrafik komt, dan zie je migranten uit de Balkan van de eerste generatie, die samen met hun kleinkinderen komen kijken naar de nationale folkoregroep van hun land van oorsporng. Maar je ziet net zo goed Turkse of Griekse jongeren van de derde generatie die komen dansen op de DJ’s. Of Eurocraten die professioneel met de Balkan bezig zijn. Op ons festival doen ze soms meer inspiratie op dan binnen hun werkomgeving.
BALKAN TRAFIK
Organisatie: Balkan Trafik is een samenwerking tussen Bozar en de vzw 1001Valises
Wanneer: van donderdag 8 tot zondag 11 april
Waar: Paleis voor Schone Kunsten in Brussel
Info: www.balkantrafik.com