Bedreigd gordeldier staat model voor mascotte WK Voetbal

Het idee om het gordeldier (Tolypeutes tricinctus, in Brazilië ook bekend als tatú-bola of bal armadillo) tot mascotte te maken, ontstond in 2012 bij de  Caatinga Associatie, een milieugroep.  De internationale voetbalbond FIFA accepteerde het voorstel en noemde de mascotte Fuleco, een samenvoeging van de woorden futebol (voetbal) en ecologia (ecologie).

Het driebangordeldier is een exclusief Braziliaanse soort die steeds zeldzamer wordt, zegt Rodrigo Castro van de Caatinga Associatie. Zijn organisatie zet zich in voor het behoud van de caatinga (steppe-achtig gebied) in het noordoosten van Brazilië. Het gordeldier leeft in dit weinig bekende en slecht beschermde gebied. De caatinga bedekt ongeveer 10 procent van het Braziliaanse nationale territorium en beslaat een gebied van 700.000 tot een miljoen vierkante kilometer.

Plastic Fuleco

Miljoenen plastic Fuleco-poppetjes, pluchebeesten en andere producten met de afbeelding van het dier, leveren de FIFA flink wat inkomsten op. Ze duiken overal in het land op, in tegenstelling tot het echte dier. De Braziliaanse regering overweegt zelfs om de status van het driebandgordeldier volgend jaar te veranderen van ‘kwetsbaar’ naar ‘met uitsterven bedreigd’.

“Dat betekent dat, als we niets doen, het dier over vijftig jaar uitgestorven kan zijn”, zegt Flávia Miranda, een bioloog en dierenarts van Projeto Tamanduá, een natuurbeschermingsproject.

De Tolypeutes tricinctus is een van de twee soorten gordeldieren die zich volledig kunnen oprollen tot een bal. De andere soort is het kogelgordeldier (Tolypeutes matacus), dat te vinden is het het noorden van Argentinië, het zuidwesten van Brazilië en in Paraguay en Bolivia.

De populatie van het driebandgordeldier nam in de afgelopen tien jaar met 30 procent af, zegt Miranda. “We schatten dat het dier 50 procent van zijn habitat is kwijtgeraakt in de afgelopen vijftien jaar.” Het krimpende leefgebied vormt de belangrijkste bedreiging voor de soort, zegt Castro. Die krimp wordt veroorzaakt door ontbossing van de caatinga en de aangrenzende cerrado (savanne), die zich kenmerkt door lage struiken en korte, kronkelige bomen. Maar ook de jacht is een factor die niet genegeerd mag worden. “De jacht op gordeldieren is een traditionele praktijk op het platteland.”

Miranda voegt eraan toe dat het vlees van het driebandgordeldier erg populair is. “Een kilo vlees wordt verkocht voor 50 real (17 euro).”

Compensatie

Aan de vooravond van het WK Voetbal heeft de Braziliaanse minister van Milieu een nationaal actieplan gelanceerd ter bescherming van de tatú-bola. Dat plan werd opgesteld in samenwerking met de Caatinga Associatie. “We werken samen met universiteiten, het publiek en private instituten om de ontbossing en jacht terug te dringen”, licht Miranda toe. Om de jacht terug te dringen, wordt een speciale task force opgericht. Ook wordt compensatie geregeld voor mensen in arme dorpen die het gordeldier als gevolg van de campagne niet meer kunnen eten.

“In arme gebieden in de staten Bahia, Pernambuco, Piauí, Ceará en Rio Grande do Norte leven mensen van verzamelen, kweken en jagen”, zegt Ugo Eichler Vercillo, coördinator van het Chico Mendes Instituut voor Biodiversiteitsbehoud, een overheidsinstantie. “Het gordeldier is voor deze mensen in afgelegen gebieden belangrijk voedsel, omdat ze geen andere bronnen van proteïnen hebben.”

Natuurbeschermers hopen dat het gordeldier, doordat het tot WK-mascotte is uitgeroepen, een symbool wordt van de bescherming van de caatinga, en van andere soorten flora en fauna die aanwezig zijn in dit ecosysteem, zegt Miranda.

De FIFA zegt met het besluit bewustwording te willen stimuleren over de met uitsterven bedreigde soort. Castro hoopt echter op iets meer. “Onze vraag aan de FIFA is simpel: de tatú-bola heeft Fuleco het leven gegeven. Maar Fuleco doet niets voor de tatú-bola. Waarom niet?”