Bedrijven scheuren broek aan Kyoto-projecten

Raúl Estrada, het hoofd van de Argentijnse delegatie op de tiende klimaatconferentie, wond er woensdag geen doekjes om: het handvol projecten dat werd goedgekeurd onder het Clean Development Mechanism stelt weinig voor. Dit is niet wat we in gedachten hadden toen we het Protocol van Kyoto uittekenden, zei Estrada, in 1997 zelf betrokken bij de opstelling van het klimaatverdrag. Dat krijgt op 16 februari 2005 kracht van wet voor de 129 deelnemende landen en zal vooral gevolgen hebben voor de 30 industrielanden die meedoen. Zij moeten tegen 2012 samen een dikke vijf procent minder broeikasgassen uitstoten.

Het Clean Development Mechanism (CDM) is een soort fonds waarin industrielanden geld storten voor de financiering van schone energie in ontwikkelingslanden. De rijke landen compenseren hun overtollige uitstoot van broeikasgassen door cash te betalen voor milieuvriendelijke projecten in armere landen. Concreet kopen de regeringen in industrielanden certificaten van bedrijven die CDM-projecten lanceren in het Zuiden. De uiteindelijke bedoeling is om duurzame ontwikkeling te stimuleren door hernieuwbare energie te financieren én door schone technologie naar ontwikkelingslanden te exporteren.

Behoorlijk wat bedrijven uit industrielanden hebben projecten ingediend bij de Uitvoerende Raad van de CDM, het orgaan dat het mechanisme in de praktijk moet brengen. Maar slechts een handvol werden weerhouden, zo blijkt uit het rapport dat deze week werd voorgesteld. Volgens Estrada druisen de meeste projecten in tegen de geest van het akkoord: ze zorgen nauwelijks voor minder broeikasgassen en de technologietransfer is minimaal. Bovendien is de Uitvoerende Raad van de CDM onderbemand en niet bij machte om alle voorstellen juist te beoordelen.

Het enige project dat tot dusver volledig werd goedgekeurd is een Braziliaans om methaangas afkomstig van stortplaatsen te gebruiken om elektriciteit op te wekken. Dat NovaGerar-project, in de buurt van Rio de Janeiro, werkt met Nederlands geld en zou de Braziliaanse emissies doen dalen met 12 miljoen ton over 21 jaar. Dat is mooi, zeggen de experts op de klimaatconferentie in Buenos Aires, maar zelfs dat project beantwoordt niet helemaal aan de geest van Kyoto. Van technologietransfer is eigenlijk geen sprake, want het zijn twee Braziliaanse bedrijven die erachter zitten.

De Argentijnse afdeling van Greenpeace weet waarom het CDM-mechanisme nog niet werkt. Aan de aanbodzijde staan heel veel ontwikkelingslanden: die hebben allemaal een emissiekredieten waarvoor ze projecten zoals die in Brazilië kunnen krijgen. Maar er is te weinig vraag aan de kant van de industrielanden om emissies te reduceren, zegt Juan Carlos Villalonga van Greenpeace. De voornaamste reden is dat de Verenigde Staten zich terugtrokken uit het Protocol van Kyoto: als grootste vervuiler zouden zij het meeste certificaten kunnen opkopen.

Daarbij komt nog dat de prijzen op de emissiemarkt gekelderd zijn doordat Rusland plots wel meedoet. Dat land bracht een overaanbod van emissiekredieten mee - als gevolg van het uiteenvallen van de Sovjetunie stoot het veel minder uit dan in 1990. Dat jaar vormt het ijkpunt waarop alle deelnemers in het Kyoto-proces afgerekend worden aan het eind van de rit in 2012.

Zolang de prijs per emissie-eenheid zo laag blijft, zijn investeringen in schone energie voor ontwikkelingslanden niet winstgevend. Dit mechanisme dreigt een gevaarlijk achterpoortje te worden, waarschuwt Villalonga. Zonder echte emissiereducties wordt het compensatiesysteem ondergaven. De certificaten voor emissiereductie die bedrijven krijgen in ruil voor CDM-projecten worden dan een soort vals geld. (MM)