België leidt datarevolutie rond vluchtelingen en migratie

In de zijlijn van de Algemene Vergadering van de VN organiseerde België samen met Mali een event over gegevensverzameling over vluchtelingen en migratie. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo kondigde aan dat België toetreedt tot het Global Partnership for Sustainable Development Data (GPSDD).

Dat partnerschap bestaat nu precies één jaar. Het is een wereldwijd netwerk van regeringen, stichtingen, universiteiten, NGO’s en bedrijven die samenwerken om de gegevensverzameling rond de duurzame ontwikkelingsdoelen te versterken.

GPSDD-voorzitter Sanjeev Khagram sprak een zaal vol CEO’s toe van grote technologiebedrijven zoals IBM en Facebook die investeren in gegevensverzameling rond migratie en de duurzame ontwikkelingsdoelen. ‘België heeft hier mee zijn schouders onder gezet en was op wereldniveau een trekker’, zei hij.

‘Een betere digitalisering van gegevens helpt om adequater te reageren op crisissen.’ Alexander De Croo

‘Vandaag zien we enkel een anonieme vluchtelingenstroom’, zegt minister De Croo. ‘Cijfers geven vooral de totale aantallen weer, niet de feiten over alle individuen in die anonieme massa. Statistieken over migratie zijn gefragmenteerd en worden onvoldoende geanalyseerd. Dan wordt het moeilijk om de oorzaken en gevolgen van migratie aan te pakken.’

Welk traject leggen de migranten en vluchtelingen af? Welke noden hebben ze onderweg? Waar komen ze vandaan? Hoe lang doen ze over hun reis?

‘Een betere verzameling en digitalisering van gegevens zouden kunnen helpen om sneller en adequater te reageren op crisissen’, zegt minister De Croo. ‘Het maakt ook voortdurende bijsturing van het beleid mogelijk door beleidsmakers en hulporganisaties.’

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) verzamelt nu al in veertig landen gegevens voor de Global Displacement Tracking Matrix, een database waarop hulporganisaties hun hulpprogramma’s afstemmen.

Grensbewaking

Investeren in gegevensverzameling over de noden van vluchtelingen is uiteraard belangrijk. Maar wat als er een gebrek aan investering is om aan de noden zelf tegemoet te komen? De VN-lidstaten hebben de regional refugee response plans voor Jemen en Syrië respectievelijk slechts voor 1/5e en de helft gefinancierd, en dat heeft geleid tot ware humanitaire rampen.

Gegevensverzameling biedt ook mogelijkheden om in te grijpen in de beweging van vluchtelingen en migranten. De begeleidende nota bij het side event van België en Mali stelt dat “velen het er de afgelopen jaren over eens werden dat we gegevens over irreguliere migratiestromen moeten verzamelen om het beleidsantwoord effectiever te maken”.

Dat beleidsantwoord was vaak: hogere investeringen in een bewaking of sluiting van grenzen. Het is daarom mogelijk dat de beschikbaarheid van nieuwe data kan leiden tot nieuwe investeringen in grensbewaking, wat vooral de bedrijven goed zou uitkomen die bewakingsinfrastructuur maken.

Die bedrijven zouden de data kunnen gebruiken om te lobbyen bij overheden om publieke aanbestedingen binnen te halen.

Kan een huwelijk ontstaan tussen grensbewaking en Silicon Valley, de grootste technologie- en databedrijven in California?

De Kroatische filosoof Srećko Horvat, die de ontwikkelingen in de technologische wereld van nabij volgt, zei: ‘De technologie van Google, Facebook en Apple maakt burgers – en vluchtelingen en migranten – transparant voor overheden en bedrijven, terwijl ze de macht onzichtbaar maakt. We zien een steeds dieper huwelijk tussen veiligheidsdiensten en Silicon Valley, de verzamelnaam voor de grootste technologie- en databedrijven ter wereld gevestigd in California.’

Kan zo’n huwelijk ontstaan tussen grensbewakingsdiensten en Silicon Valley? Behoort een soort super migratie-inlichtingendienst waarbij mobiele telefoons van vluchtelingen en migranten worden gevolgd om grensbewaking te informeren, tot de mogelijkheden?

Ook zou volgende situatie kunnen ontstaan: we verzamelen gegevens om grenzen strikter te bewaken, waardoor humanitaire crisissen ontstaan – dat is bijvoorbeeld in Griekenland gebeurd – waarna we gegevens verzamelen om aan die crisis tegemoet te komen.

Vaak staan cijfers immers ten dienste van een vooraf beslist beleid.

Marktgericht integratiebeleid

Toch biedt een betere gegevensverzameling ook nieuwe kansen voor een evidence based policy, een beleid dat de cijfers volgt en niet andersom.

‘We staan voor een datarevolutie’, zegt minister De Croo. ‘Vaak worden beleidsbeslissingen genomen op basis van een buikgevoel of natte vingerwerk. Dat zou langzaam aan tot het verleden moeten gaan behoren.’ Het is erg optimistisch, maar als alle betrokken diensten de cijfers op een rationele manier gebruiken, zou het kunnen kloppen.

Er zijn veel mogelijkheden. Gegevens verzamelen om een betere integratie van vluchtelingen in het gastland mogelijk te maken, bijvoorbeeld: op maat van elke vluchteling een psychologische begeleiding en een toeleiding naar werk voorzien.

‘Niet alle vluchtelingen zijn dezelfde, het zijn individuen. Data maken een integratie op maat mogelijk.’ Alexander De Croo

‘Niet alle vluchtelingen zijn dezelfde, het zijn individuen’, zegt minister De Croo. ‘Sommigen hebben traumatische ervaringen doorstaan. Vandaag weten we dat vaak niet. Ze beginnen aan hun integratie zonder dat we iets over hen weten. Dat maakt de integratie moeilijker, en zadelt verschillende diensten op met problemen waarop ze geen antwoord weten of waarvoor ze niet uitgerust zijn.’

Voor de toeleiding naar werk denkt minister De Croo aan databases waarin de capaciteiten en werkervaring van vluchtelingen en migranten opgenomen zijn. Hij geeft het voorbeeld van het Amerikaanse bedrijf Lynke, dat nieuwkomers in de VS gerichte trainingen voor specifieke jobs biedt.

‘De Amerikanen werken zeer marktgericht in hun integratiebeleid’, zegt minister De Croo. ‘Vluchtelingen komen toe, ze volgen bijvoorbeeld een horeca opleiding, maar leren meteen ook zelfstandig ondernemer te worden. Bij ons zie je in het integratiebeleid nog een paternalistische insteek: hulp bieden. Hier versterken ze de vluchtelingen om snel zelfredzaam te worden.’

De data verzamelen is één zaak, ermee aan de slag gaan is een andere. Zovele diensten betrokken bij de integratie van vluchtelingen zouden de data moeten gebruiken en integreren in hun werk.

‘Als je wil dat we goed gaan samenleven, dan moeten we meer weten. Het probleem is niet de migrant of de vluchteling, wel de organisatie van de samenleving.’ Alexander De Croo

‘Als je wil dat we goed gaan samenleven, dan moeten we meer weten. Want het probleem is niet de migrant of de vluchteling, wel de organisatie van de samenleving. Data kunnen integratie beter afstemmen op de noden van de betrokkene én van de samenleving, in plaats van de gestandaardiseerde manier van werken vandaag.’

Een rustig en efficiënt beheer van de integratie van vluchtelingen is belangrijk om problemen met vluchtelingen uit de media te houden. Een slecht management van integratie leidt tot zichtbare problemen met vluchtelingen en dat leidt vaak tot vooroordelen en xenofobie.

‘Data zijn geen overbodige luxe voor een gevoelig thema als migratie en vluchtelingen’, zegt minister De Croo. ‘We kunnen de samenleving stabiliseren en de sociale cohesie beschermen.’

‘Onze bedoeling is dat publieke debatten over migratie voortaan gevoerd worden op basis van droge cijfers, data en feiten’, zegt ook IOM directeur-generaal William Lacy Swing. ‘Al te vaak spreken mensen over migratie zonder bezorgd te zijn om de feiten.’

Het is een mooie ambitie.

Evidence based policymaking vs post-waarheid politiek

Maar wat zijn feiten waard in het tijdperk van post-truth politics? ‘Post-waarheid politiek doet een beroep op beweringen die waar aanvoelen, maar geen basis hebben in de feiten. Het is bedoeld om vooroordelen te versterken. Gevoelens, niet feiten zijn van belang in dit soort campagnes’, schrijft het toonaangevende Britse blad The Economist.

Noch sommige media, noch sommige politici vinden data relevant en baseren hun berichtgeving en beleid liever op emotie, en soms zelfs op leugens.

The Economist verwees naar de vele leugens en “halfwaarheden” van de Amerikaanse presidentskandidaat Trump, en van de Hongaarse en Poolse regeringen. De VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten Zied al-Hussein sprak de “leugenaars in de zaal” rechtstreeks aan tijdens zijn toespraak voor de Algemene Vergadering van de VN.

Iedereen interpreteert de feiten op zijn eigen manier, maar post-waarheid politici gaan een stap verder: ze geven niet meer om de feiten. Waarom zouden zij deze data dan gebruiken?

Iedereen interpreteert de feiten op zijn eigen manier, maar post-waarheid politici gaan een stap verder: ze geven niet meer om de feiten. Waarom zouden zij deze data dan gebruiken?

Minister De Croo gelooft dat data net een wapen zijn tegen populisten: ‘Over migranten en vluchtelingen bestaat bitter weinig kennis, maar veel vooroordelen. Harde kennis, indien goed gebruikt, is een wapen om hét belangrijkste machtsinstrument van populisten af te nemen: onwetendheid.’

‘De meeste vluchtelingen komen niet om te profiteren, ze waren niet arm of afhankelijk van hulp. Ze hebben capaciteiten. Meer kennis over die capaciteiten zal ons helpen om die beter in te zetten. We leven in een tijdperk waarin de toegang tot informatie groter is dan ooit. Het komt erop aan om die op een heldere manier te analyseren en over te brengen.’

‘Ook onderzoeksjournalisten en NGO’s kunnen ermee aan de slag om overheden ter verantwoording te roepen. In de VS groeit de beweging van de datajournalistiek. Dat kan uitgroeien tot een echte vierde macht. Feiten zullen het winnen van de retoriek, als je ze goed brengt.’

Giftige cocktail

Toch moet evidence based politics het vaak afleggen tegen post-truth politics dat beleid baseert op foutieve en angstwekkende berichten.

‘Onderzoeksjournalisten en NGO’s kunnen met data aan de slag om overheden ter verantwoording te roepen. Feiten zullen het winnen van retoriek.’ Alexander De Croo 

De versnippering van nieuwsbronnen heeft ertoe geleid dat elk individu vandaag nieuws kan fabriceren en verspreiden. Geruchten en roddels raken verspreid met een alarmerende snelheid, en in tijden van angst kunnen de traditionele media soms niet weerstaan aan de verleiding om mee te gaan in deze trend.

Er bestaan bijvoorbeeld al data die bewijzen dat er vele gezinnen en geen overgrote meerderheid alleenstaande mannen naar Europa kwam. Toch raakten de berichten breed verspreid dat het vooral alleenstaande mannen waren, dankzij de angst die was geïnstalleerd na de aanrandingen tijdens oudejaarsnacht in Keulen. Dat is slechts één van de vele voorbeelden.

Er zouden ook data verzameld worden over de manier waarop de geschreven en audiovisuele media berichten over migratie en vluchtelingen, ‘om de patronen van polarisering en framing bloot te leggen’. Om vervolgens het beleid te baseren op de buikgevoelens die via deze data worden verzameld? Dat zou een contradictie zijn.

Lees ook de andere verslagen vanuit New York
* Obama-top belooft vluchtelingen jobs, jobs, jobs
* Na de politieke rituelen op VN-top: vluchtelingen en migranten willen meer daden
* De nalatenschap van onze generatie: een New Deal voor vluchtelingen?Het is in ieder geval ambitieus om een wereldwijde mentaliteitsverandering teweeg te brengen in een tijdperk waarin leiders de vluchtelingenstromen hebben toegevoegd aan een giftige angstcocktail van volgehouden terrorisme en economische crisis. In alle uithoeken van de wereld, van Australië tot Europa en de Verenigde Staten, bouwen ze muren rond het eigen land en scoren ze met een agressieve anti-vluchtelingenretoriek. 

Kan deze internationale ontwikkeling van een meer feiten-gebaseerd beleid, aangestuurd door IOM, de VN, en een wereldwijd partnerschap van bedrijven en politici een tegenmacht vormen in het post-waarheid tijdperk?