Belgische onderwereld klant bij HSBC

De Tijd, MO* en Le Soir hebben de 3002 namen van het Belgische HSBC-klantenbestand vergeleken met open bronnen en informatie afkomstig van parketten.

Dat monnikenwerk levert een opmerkelijk resultaat op. Minstens 32 voormalige HSBC-klanten kregen last met de Belgische justitie.

Ter herinnering: de gelekte HSBC-data, die het International Consortium of Investigative Journalists via krant Le Monde bemachtigde, slaan op de periode 1998-2007. De meeste veroordelingen en lopende strafonderzoeken zijn van recentere datum. Een overzicht van de voornaamste cases.

Delict: witwassen

Diamantair S. en zijn kompaan G. hadden een scherm van buitenlandse firma’s en offshores opgezet om hun illegale geldstromen te verhullen.

Volgens de Antwerpse strafrechtbank werd het Radisson SAS Parklane-hotel aan de Van Eycklei in de jaren negentig deels gefinancieerd met misdaadgeld. Diamantair S. en zijn kompaan G. hadden een scherm van buitenlandse firma’s en offshores opgezet om hun illegale geldstromen te verhullen. Via het hotel konden ze hun geld blijven witwassen. Beide heren gaven toe dat het hotel met zwart geld was gebouwd, afkomstig uit de diamanthandel van de vader en grootvader van S..

In juni 2012 werd S. veroordeeld tot twee jaar voorwaardelijk. Kompaan G. en twee geldschieters die op de achtergrond bleven – K. en B. – kregen voorwaardelijke celstraffen tot 18 maanden. K. zou de nalatenschap van zijn vader in het project hebben gestoken: circa 2 miljoen dollar. Niets ervan was ooit aangegeven, hoewel het werd omschreven als winst uit het bedrijf van vader K.

Uit de gelekte bankdata blijkt nu dat de vier personen in kwestie allen verbonden waren aan Zwitserse bankrekeningen bij HSBC Private Bank. In het klantendossier van K., een Antwerpse diamantair die al jaren op de Interpol-lijst met gezochte personen prijkt, is zelfs sprake van 17 rekeningen bij HSBC Private Bank. Op twee daarvan stond 38 miljoen respectievelijk 80 miljoen dollar in 2006/2007 en de man was voor beide rekeningen de uiteindelijke begunstigde. Een aantal van zijn rekeningen leidden overigens naar bedrijven op de notoire belastingparadijzen Panama en de Britse Maagdeneilanden. Ook B. – die eerder al opdook in het ICIJ-onderzoek Offshore Leaks – was verbonden aan de rekening van 80 miljoen dollar.

Rusland vraagt de uitlevering van K. op verdenking van de illegale handel in edelmetalen, fraude en het misbruik van vertrouwen. Geen van de vier personen kon door ICIJ bereikt worden voor wederhoor.

Delict: valse facturen

Diamantfirma S. werd in een VN-rapport van 10 maart 2000, over de Angolese rebellengroep Unita, omschreven als een van Unita’s belangrijkste handelspartners in Antwerpen. In april 2012 sprak de Antwerpse strafrechter diamantfirma S. en zijn verantwoordelijken echter vrij voor het vormen van een criminele organisatie, witwaspraktijken en de handel in bloeddiamanten. Ze kregen wel boetes en celstraffen met uitstel opgelegd voor boekhoudkundige inbreuken en inbreuken op de douanewetgeving.

De beklaagden werden enkel veroordeeld omdat hun boekhouding ondoorzichtig was en omdat ze bij de invoer van diamanten ter waarde van 7,8 miljoen euro valse facturen hadden voorgelegd.

Het openbaar ministerie maakte zich sterk dat de firma S. tussen 1999 en 2003 voor 110 miljoen euro gefraudeerd had én zich ook bezondigd had aan de aankoop van bloeddiamanten van de Angolese rebellengroepering Unita. Zo zou S. het VN-embargo voor Angola geschonden hebben en alles gecamoufleerd hebben met valse facturen; op papier kwamen de diamanten uit Congo-Brazzaville. Maar de rechtbank achtte het niet bewezen dat het effectief om bloeddiamanten ging.

De beklaagden werden enkel veroordeeld omdat hun boekhouding ondoorzichtig was en omdat ze bij de invoer van diamanten ter waarde van 7,8 miljoen euro valse facturen hadden voorgelegd. Zaakvoerder S. kreeg één jaar cel met uitstel en 5000 euro boete. Momenteel is de zaak nog in behandeling voor het hof van Beroep in Antwerpen.

In het HSBC-dossier van de heer S. is sprake van vijf rekeningen, die onder meer geregistreerd stonden op naam van bedrijven in Singapore, de Britse Maagdeneilanden en de Seychellen. Het hoogste saldo op die rekeningen was 6 miljoen dollar in 2006/2007. De precieze relatie tussen S. en de rekening in kwestie staat in de data niet gespecificeerd.

Van S. zijn in publieke bronnen geen telefoongegevens voorhanden, waardoor het niet gelukt is om een reactie te vragen.  

Delict: witwassen en valsheid in geschrifte

B. werd onder meer het brein genoemd achter de operatie die fortuinen van gewezen Sovjet-leiders en de geheime dienst naar het Westen smokkelde.

In verschillende persartikels uit de jaren negentig werd B., een man van Litouws-Canadese komaf die destijds drie bedrijven had opgericht in Antwerpen, herhaaldelijk aan de Russische maffia gelinkt. Hij werd onder meer het brein genoemd achter de operatie die fortuinen van gewezen Sovjet-leiders en de geheime dienst naar het Westen smokkelde. Journalist Freddy De Pauw schreef in 1999 dat B. bedrijvig was ‘in het witwassen van smeer- en misdaadgeld via zijn firma’s’. Wijlen onderzoeksjournalist Walter De Bock schreef in 2002: ‘Waar B. opduikt, zit de internationale misdaad aan tafel.’

Het Antwerpse hof van Beroep verklaarde B. in zijn arrest van 15 november 2007 schuldig aan witwassen en valsheid in geschrifte. Het sprak ook een verbeurdverklaring uit ten belope van bijna 400.000 euro en ruim 700.000 dollar.

Behalve zijn klantnummer bij HSBC is in de gelekte data geen gedetailleerde info voorhanden over B’s Zwitserse rekeningen. De contactgegevens van B. zijn niet traceerbaar in publieke bronnen, waardoor een reactie vragen niet mogelijk was.

Delict: handel in bloeddiamanten

In februari 2010 veroordeelde het Antwerpse hof van Beroep de Britse diamanthandelaar S. tot zes jaar cel en tien jaar beroepsverbod. Het hof verklaarde ook bijna 59 miljoen dollar aan vermogensvoordelen verbeurd, waaronder diamanten en woningen. Die verbeurdverklaring werd in december 2010 door het Hof van Cassatie echter vernietigd wegens een slechte motivering van het arrest.

Om de diamanten een legale oorsprong te geven, werden valse documenten gebruikt.

De Antwerpse firma S. Diamonds had volgens Interpol Luanda verdachte geldtransfers verricht naar Angola, hoewel het officieel geen diamanten uitvoerde vanuit dat land. S. en zijn medebeklaagden bleken via hun diamantfirma’s gedurende drie jaar illegale diamanten uit Angolees conflictgebied te hebben geïmporteerd, terwijl er tot 2002 een handelsverbond met Angola gold. Daarbij werden valse documenten gebruikt om de diamanten een legale oorsprong te geven. De firma’s zelf werden door het hof van Beroep vrijgesproken.

Uit de gelekte HSBC-data blijkt dat S. 2 Zwitserse rekeningen had bij het bankfiliaal. Eén ervan stond geregistreerd op een bedrijf op Tortola (Britse Maagdeneilanden) en vertoonde een saldo van 2,8 miljoen euro in 2006/2007.

‘We geven hier geen commentaar op’, aldus de advocaat van S. in een reactie aan ICIJ. ‘Mijn cliënt wil niet dat zijn naam wordt vernoemd in persartikels omwille van privacyredenen.’

Delict: handel in bloeddiamanten (bis)

Ivoriaanse conflictdiamanten werden naar Antwerpen gesmokkeld ondanks een embargo op Ivoriaanse diamant.

De heren P en M, zaakvoerders van het bedrijf P. Diamonds, werden in 2011 in beroep veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Ook enkele bezittingen en huizen werden in beslag genomen. De aanklacht luidde valsheid in geschrifte, witwassen en lidmaatschap van een criminele organisatie. In 2007 had het gerecht bij P. Diamonds een handel in bloeddiamanten blootgelegd: Ivoriaanse conflictdiamanten werden naar Antwerpen gesmokkeld ondanks een embargo op Ivoriaanse diamant opgelegd door de VN in 2003.

P. was verbonden aan zeven Zwitserse rekeningen; het hoogste saldo daarop bedroeg 1,1 miljoen euro. De telefoonnummers van P. uit zijn dossier bij HSBC zijn niet langer actief. De contactgegevens van M. waren niet traceerbaar in publieke bronnen. Daardoor was wederhoor niet mogelijk.

Delict: handel in bloeddiamanten (tris)

Het bedrijf had volgens de rechter Angolese bloeddiamanten uit het Unita-rebellengebied geïmporteerd via Zambia.

De heer F, de zaakvoerder van L. Diamonds is in 2011 door het hof van Beroep in Gent veroordeeld tot vier jaar cel. Het bedrijf had volgens de rechter Angolese bloeddiamanten uit het Unita-rebellengebied geïmporteerd via Zambia.

Daarbij waren Zambiaanse ambtenaren omgekocht om de illegale herkomst van de diamanten te maskeren. De zaak ging aan het rollen nadat in de bagage van een overleden piloot diamanten uit Angola werden gevonden. In 2002 werd L. Diamonds ook al vernoemd in een rapport van de VN-Veiligheidsraad over Angolese bloeddiamant.

Van F. is in de gelekte HSBC-databank enkel het klantennummer voorhanden, géén gedetailleerde info over zijn Zwitserse rekeningen. Ook de whereabouts van F. bleken niet traceerbaar in publieke bronnen; daardoor kon hij niet om een reactie worden gevraagd.

Delict: diamantsmokkel

Z. en zijn kompaan zetten koeriers in om diamanten de wereld rond te smokkelen. Dat gebeurde o.m. in een holle tampon.

De Antwerpse diamantair Z. werd in 2008 door het hof van Beroep veroordeeld tot vijf jaar cel waarvan twee jaar effectief. Hij kreeg ook een boete van 27.500 euro en een beroepsverbod van vijf jaar. Als leider van een criminele organisatie werd Z. vervolgd voor schriftvervalsing, fiscale fraude en witwassen. In de periode 2001-2004 hadden Z. en zijn kompaan koeriers ingezet om diamanten de wereld rond te smokkelen. Dat gebeurde onder meer in een holle tampon. 

MO* kon de contactgegevens van Z., die verbonden was aan twee Zwitserse HSBC-rekeningen met veeleer kleinere bedragen op, niet traceren in publieke bronnen.

Onderzoek: valsheid in geschrifte, inbreuken op de belastingwet en witwassen

Begin 2015 berichtte De Tijd dat ruim honderd topdiamantairs, diamantbedrijven en koeriers in één monsterfraudezaak definitief zijn doorverwezen naar de strafrechter. Het grootste proces uit de diamantwereld ooit start op 19 maart 2015 in het Antwerpse Justitiepaleis. Op de beklaagdenbank moet ook B. plaatsnemen, een topfiguur uit de Antwerpse diamantsector. Zijn naam dook ook reeds op tijdens het ICIJ-onderzoek Offshore Leaks.

Als klant van de diamantvervoerder Monstrey Worldwide Services wordt B. door het Antwerpse parket beticht van valsheid in geschrifte, inbreuken op de belastingwet en witwassen. Op basis van telefoontaps en huiszoekingen verwees de Antwerpse raadkamer hem op 7 maart 2013 door naar de correctionele rechtbank.

In de smokkelroutes fungeerde de vrijhandelszone rond de luchthaven van Genève als draaischijf.

Waarover gaat het precies? In 2005 vielen speurders binnen bij de Antwerpse diamantkoerier Monstrey. Aanleiding was de vondst van grote hoeveelheden contant in de bagage van de vriendin van de topman van het koerierbedrijf. Zij was betrapt op de luchthaven van Madrid en kon geen uitleg geven voor de grote sommen cash geld. Het daarop volgende onderzoek bracht een gigantische smokkel van diamanten en juwelen aan het licht. In de smokkelroutes fungeerde de vrijhandelszone rond de luchthaven van Genève als draaischijf. ‘Geslepen diamanten vertrokken via de luchthavens van Deurne en Zaventem naar Zwitserland.

Daar had Monstrey spookbedrijven opgericht die de steentjes zogezegd doorvoerden naar Mauritius en Dubai. In werkelijkheid kwamen de diamanten terug naar Antwerpen om ze hier in het zwart te verkopen’, zo stond het systeem beschreven in De Tijd.

B. was verbonden aan twee Zwitserse rekeningen bij HSBC-bank. Op eentje stond zo’n 40.000 euro in de periode 2006/2007. Toen MO* hem contacteerde, liet de dame die de telefoon opnam weten dat ‘u mijnheer B niet zult kunnen spreken’.

Onderzoek: witwassen van drugsgeld uit Zuid-Amerika

Uit de gelekte data blijkt dat M. verbonden was aan liefst 18 rekeningen, een aantal op namen van bedrijven in de Britse Maagdeneilanden en Panama.

De Antwerpse diamantair M., geboren in Frankrijk, werd op 30 september 2014 in het kader van een reeks huiszoekingen rond het Antwerpse diamantkwartier aangehouden op verdenking van deelname aan een criminele organisatie. Volgens de Gazet van Antwerpen volgden de huiszoekingen na een gemeenschappelijk onderzoek van de federale gerechtelijke politie in Antwerpen en de Israëlische autoriteiten. ‘Er zijn ernstige aanwijzingen dat de leden van de organisatie zich inlieten met het mondiaal witwassen van vermogen afkomstig van de Zuid-Amerikaanse drugskartels’, citeerde de krant een woordvoerder van het Antwerpse parket.

Uit de gelekte HSBC-data blijkt dat M. verbonden was aan liefst 18 rekeningen, een aantal op namen van bedrijven in de Britse Maagdeneilanden en Panama, andere geregistreerd onder geanonimiseerde codes zoals ABC 42, 27287TK, 6000XT, 14030 SS, 1414, 7377AB, 15474XT, 2127MS, NOVA11, 1100REX, DOXA17, SCALA17 en TOSCA17. Het saldo in 2006/2007 op de meeste rekeningen was nul dollar. Enkel op vier rekeningen stond een bedrag – het hoogste was 2,3 miljoen dollar.

Gevraagd om een reactie zei de dame aan de telefoon op M.’s thuisadres dat de man niet aanwezig was.

Onderzoek: schijnconstructie

In september 2013 werd bekend dat de douane 4,6 miljard euro vordert van het diamantbedrijf Omega Diamonds, dat in 2000 het exclusieve verkooprecht voor diamanten uit Angola verkreeg. In zijn rechtszaak voor de correctionele rechtbank van Antwerpen viseert de douane twaalf partijen: naast Omega Diamonds en een topfiguur van het bedrijf ook nog een ander bedrijf in Dubai en negen medeverdachten.

Omega Diamonds zou voor miljarden euro’s diamanten gekocht hebben van spookbedrijven in Zwitserland en Dubai waarachter het zelf schuilging.

Het onderzoek kwam op gang na een tip van een klokkenluider. De douane had een schijnconstructie ontdekt: Omega Diamonds zou voor miljarden euro’s diamanten gekocht hebben van spookbedrijven in Zwitserland en Dubai waarachter het zelf schuilging. In realiteit kwamen de diamanten uit Angola en Congo. Door de constructie zou de waarde van de diamanten zijn opgeklopt, en kon de oorsprong van de diamanten verborgen blijven.

Eerder had het parket van Antwerpen de vervolging voor het vormen van een criminele organisatie laten vallen nadat Omega Diamonds een dading van 150 miljoen euro met de belastinginspectie had gesloten (voor ontdoken belastingen) én van 10 miljoen euro met het parket.

‘Hierin werd toegepaste verruimde minnelijke schikking aanvaard door de Kamer van Inbeschuldigingstelling’, reageert een woordvoerder van het Antwerpse parket. ‘Ik weet wel dat de situatie nog onder voorbehoud is aangezien er door de burgerlijke partij cassatie-beroep werd aangetekend.’

Uit de gelekte HSBC-gegevens blijkt dat verschillende verdachten in dit onderzoek rekeningen hadden bij de Zwitserse bank. Een advocatenbureau dat een aantal verdachten uit de zaak vertegenwoordigt, liet in een schrijven aan ICIJ weten dat de beschuldigingen van de klokkenluider ongegrond zouden zijn.

Onderzoek: import van bloeddiamanten

In augustus 2014 berichtte De Tijd dat het Antwerpse gerecht een onderzoek voert tegen het diamantbedrijf van de heer A. om na te gaan of het conflictdiamanten uit de Centraal-Afrikaanse Republiek naar Antwerpen heeft gesmokkeld. De invoer van diamanten uit de Centraal-Afrikaanse Republiek is illegaal omdat er een conflict woedt tussen de christelijke meerderheid in het zuiden en de islamitische bevolking. In maart 2013 verdreef de moslimrebellencoalitie Seleka de christelijke president François Bozizé. Sinds 23 mei 2013 krijgen diamanten uit de CAR geen Kimberley-certificaat meer.

In het rapport ontkent A. elke betrokkenheid bij de illegale trafiek van Centraal-Afrikaanse diamanten.

‘De feiten vormen thans nog het onderwerp van een lopend gerechtelijk onderzoek’, laat het Antwerpse parket aan MO* weten. ‘Verder geven we geen commentaar.’

A. werd – net als zijn bedrijf – ook vermeld in een VN-rapport van oktober 2014 over de Centraal Afrikaanse Republiek (Final report of the Panel of Experts on the Central African Republic established pursuant to Security Council resolution 2127 (2013). In het rapport ontkent hij echter elke betrokkenheid bij de illegale trafiek van Centraal-Afrikaanse diamanten.

In het gelekte HBSC-dossier van A. staat dat hij verbonden was aan twee Zwitserse rekeningen die in de periode van 2006/2007 een saldo van enkele honderdduizenden euro’s optekenden. A. kon door ICIJ niet bereikt worden voor commentaar.

Onderzoek: witwassen, valsheid in geschrifte, criminele organisatie

Een Braziliaanse ambtenaar zou zijn omgekocht om de herkomstgegevens op het officiële certificaat te vervalsen.

In 2011 startte in Antwerpen het proces tegen A., een Belg van Libanese afkomst, die beticht werd van witwassen, valsheid in geschrifte en het vormen van een criminele organisatie. Een van zijn broers was eerder al veroordeeld voor de handel in bloeddiamanten.

A. zou volgens de openbare aanklager tussen 2003 en 2006 diamanten met valse Kimberley-certificaten hebben gesmokkeld vanuit Brazilië naar Antwerpen, al dan niet met een tussenstop in Dubai. Daarbij zou een Braziliaanse ambtenaar zijn omgekocht om de herkomstgegevens op het officiële certificaat te vervalsen. De Antwerpse rechtbank besloot haar uitspraak uit te stellen tot eerst een Braziliaanse rechter zich over de zaak heeft gebogen.

In de gelekte HSBC-gegevens is van A. enkel een klantennummer voorhanden, géén gedetailleerd persoonsdossier met meer informatie over Zwitserse bankrekeningen. De contactgegevens die nodig zijn om A. om een reactie te kunnen vragen, waren niet traceerbaar in publieke bronnen. Volgens journalisten Raf Sauviller en Salvatore Di Rosa, auteurs van het boek Zwarte diamant, zou de man ‘vermoedelijk’ in Dubai verblijven.

Onderzoek: witwaspraktijken

In april 2011 berichtte Knack over een grootschalig onderzoek van het Antwerps parket naar witwaspraktijken door Antwerpse diamantairs. Een van de geviseerde personen, aldus Knack, was de Israëlische diamantair D.

Het HSBC-dossier van D. toont dat de man verbonden was aan zeven Zwitserse rekeningen. Op de rekening die het hoogste saldo vertoonde in 2006/2007, met name 28 miljoen dollar, had hij enkel power of administration. D. ging niet in op de vraag van ICIJ om commentaar.

Wanted: beschuldigd door Moskou

Diamanthandelaar L. uit Wilrijk staat al jaren op de Interpol-lijst van gezochte personen.

Diamanthandelaar L. uit Wilrijk, geboren in België en houder van een Belgisch en Amerikaans paspoort, staat al jaren op de Interpol-lijst van gezochte personen. Rusland legt hem verschillende delicten ten laste: de onwettige handel in edelstenen, onwettig ondernemerschap, namaak, en het ontwijken van belastingen.

Volgens het parket van Antwerpen – in 2007 geciteerd in Het Laatste Nieuws – had Rusland echter geen officieel verzoek overgemaakt om een onderzoek te starten naar de diamanthandelaar.

In L.’s gelekte HSBC-dossier is sprake van negen Zwitserse rekeningen; het hoogste saldo op die rekeningen bedroeg 2,5 miljoen dollar in de periode 2006/2007. MO* liet een ingesproken bericht achter op de gsm van L., met de vraag om commentaar, maar kreeg daarop geen reactie.

Research en input: dit artikel kwam tot stand met de medewerking van Ryan Chittum, Will Fitzgibbon, Mar Cabra, Rigoberto Carvajal en Lars Bové (ICIJ).

Bronnen: diverse krantenartikels geraadpleegd in mediadatabank GoPress; parket van Antwerpen; parket-generaal van Antwerpen.

Leestip: ‘Zwarte Diamant’ door Raf Sauviller en Salvatore Di Rosa is uitgegeven bij Van Halewyck.