Bijen in het museum geven na meer dan honderd jaar geheimen prijs

Bijen en hommels hebben behoorlijk wat stress ondervonden in de veranderende wereld van de afgelopen honderd jaar. Dat blijkt uit onderzoek van de soorten in museumcollecties. Vooral hete en natte jaren in het verleden brachten in die mate stress dat hun vleugels zich ongelijk ontwikkelden.

Wetenschappers van Imperial College London en het Natuurhistorisch Museum publiceerden afgelopen week twee gelijktijdige artikelen waarin Britse hommel- en bijenpopulaties worden geanalyseerd.

Het eerste onderzoek, gepubliceerd in het Journal of Animal Ecology, keek naar de morfologie (lichaamsvormen) van bijen sinds het jaar 1900. Het was met name de asymmetrie in hommelvleugels die de wetenschappers boeide om er uit af te leiden in welke mate de hommels door de jaren heen blootgesteld werden aan stress.

Een hoge asymmetrie (met andere woorden: veel verschillen in de vorm van de rechter- en linkervleugel) duidt er namelijk op dat de bijen tijdens hun ontwikkeling stress hebben ervaren.

Leren van het verleden

Voor vier Britse hommelsoorten werd bewijs gevonden dat hun stressgehalte toenam sinds het laagste niveau rond 1925. De analyse toont dat ook de onderzochte bijen een hogere mate van stress vertoonden in de tweede helft van de eeuw.

Vervolgens keken de wetenschappers naar de klimaatomstandigheden - de jaargemiddelde temperatuur en de jaarlijkse regenval – en ontdekten dat hommels in warmere en nattere jaren een grotere vleugelasymmetrie vertoonden.

‘Ze gaan moeilijke tijden ondervinden in de 21e eeuw’

‘Ons doel is om reacties op specifieke omgevingsfactoren beter te begrijpen en van het verleden te leren om de toekomst te voorspellen’, zegt Andres Arce van de Universiteit van Suffolk. ‘We hopen om te kunnen voorspellen wanneer hommels het meeste risico lopen op stress zodat we daar rekening mee kunnen houden in acties rond het behoud van deze soort.’

‘Nu met de klimaatverandering warmere en nattere omstandigheden meer zullen voorkomen, zullen hommels onder hogere stress staan. Ze gaan moeilijke tijden ondervinden in de 21e eeuw’, zegt Richard Gill, van Imperial College London.

Waarde van museumcollecties

Naast het meten van de vleugelvormen heeft het team in een tweede parallelle studie de genetische samenstelling van meer dan honderd soorten (gedroogde) hommels en bijen in musea, soms al meer dan 130 jaar oud, bestudeerd.

‘Insectencollecties in musea bieden een ongeëvenaarde mogelijkheid om direct te bestuderen hoe het genoom van populaties en soorten is beïnvloed door veranderingen in het milieu’, zegt Victoria Mullin, medeauteur van de studie en verbonden aan het Natuurhistorisch Museum.

Uit slechts een enkele bijenpoot konden wetenschappers van het Natuurhistorisch Museum Londen en het Earlham Instituut DNA kwantificeren. In Methods in Ecology & Evolution beschrijven de onderzoekers hoe stress kon leiden tot verlies van genetische diversiteit.

De bedoeling van dit onderzoek is meer inzicht te krijgen in hoe hele populaties zich aan veranderende milieuomstandigheden hebben aangepast – of niet.