Bill Clinton laat optimisme herleven op Haïti

De namen reflecteren de hoop van de Haïtianen dat er nu eindelijk iemand gevonden is die nieuwe kansen creëert voor het zwaar geteisterde land. De grote meerderheid van de bevolking van negen miljoen mensen moet leven van minder dan een dollar per dag.
De oud-president brengt zijn bekendheid en grote netwerk in de Amerikaanse regering mee, en multilaterale donoren en investeerders. Maar kan hij ook het grootste probleem van het land oplossen, namelijk een niet-functionerende regering?

Meer veiligheid

Op 30 oktober ontsloeg de regering premier Michèle Pierre-Louis. Ze zou sinds haar aanstelling vorig jaar te weinig hebben gedaan om de problemen in Haïti aan te pakken. Pierre-Louis, die voorheen een niet-gouvernementele organisatie op het gebied van onderwijs bestuurde, werd alom gezien als eerlijk en capabel. Maar het ontbrak haar aan politieke steun en ze lag constant onder vuur in het Congres.
Dat Clinton de klus in Haïti moet klaren, betekent tevens een erkenning door de VN dat de zevenduizend militairen en duizend politiemensen die sinds 2004 in Haïti zijn, niet in staat bleken het land weer op het juiste spoor te krijgen.
De missie, bekend onder het Franse acroniem Minustah, kreeg kritiek vanuit vrijwel elke hoek op Haïti, omdat zij er niet in slaagde het geweld in te dammen. Toch bleek het werk van Minustah ook een katalysator voor het hernieuwde optimisme in Haïti en daarbuiten.
Minustah hielp bijvoorbeeld bij de transformatie van de Haïtiaanse Nationale Politie tot een instituut dat door een groot deel van de bevolking wordt gerespecteerd. Rondom het grootstedelijke gebied van de hoofdstad Port-au-Prince is de politie zichtbaar aanwezig en mensen voelen zich veiliger dan in het verleden. Ze blijven langer op straat en het nachtleven komt weer voorzichtig tot bloei, al noemt de VN de situatie “extreem breekbaar”.

Zwakke regering

Clinton heeft zijn missie beperkt tot een paar belangrijke basisdoelen: rampenmanagement en -preventie, ervoor zorgen dat donoren hun beloften houden, herstelprogramma’s ondersteunen en meer investeerders naar Haïti halen.
 
De problemen van Haïti – snelle bevolkingsgroei, acute tekorten aan voedsel en basisbenodigdheden en milieuproblemen – lijken echter onoverkomelijk zolang het land het moet doen met een zwakke en niet-functionerende regering. Desondanks heerst in het land optimisme, niet in de laatste plaats omdat een schuld van 1,2 miljard dollar kwijtgescholden is door internationale kredietverstrekkers. Dat bespaart het land jaarlijks vijftig miljoen dollar aan rente en aflossing.
 
De VS en Canada hebben hun eerdere reiswaarschuwingen – die veel toeristen weghielden uit het land – aangepast. Er werd een reeks hulpprogramma’s in gang gezet en de Amerikaanse handelswetgeving werd veranderd. Dat laatste betekent dat Haïti gedurende negen jaar belastingvrij en onbeperkt toegang heeft tot de Amerikaanse markt.
Daarnaast is er een partnerschap van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en de International Finance Corporation, dat economische vooruitgang moet brengen in Haïti. Afgevaardigden van het Open Society Institute vertelden tijdens een recent forum over plannen voor een partnerschap met de Haïtiaanse exporteur Gregory Mevs om een vrijhandelszone voor kledingfabrieken op te zetten.
Clinton schatte tijdens het forum dat de kledingindustrie honderdduizend banen kan creëren, zij het dat het vooral om slecht betaald werk gaat – werk voor ongeveer twee dollar per dag.

Aristide

Kan Clinton alle verwachtingen die de Haïtianen – en andere partijen – van hem hebben, waarmaken? Volgens Robert Maguire, politiek wetenschapper aan het Trinity College in Washington en Haïti-deskundige, is de president goed toegerust voor zijn taak.
“Ik denk dat Clinton veel nuttige ervaring heeft opgedaan in de twee jaar dat hij speciaal VN-gezant voor wederopbouw in Azië was, na de tsunami”, zegt Maguire. Clinton heeft ook een persoonlijke agenda, zegt hij: het herstellen van een fout die hij maakte tijdens zijn eerste termijn als president in 1994. Het Witte Huis schaarde zich toen achter een poging om president Jean Bertrand Aristide, die in 1991 was afgezet na een bloedige coup geleid door legergeneraal Raoul Cédras, weer aan de macht te helpen. 
Het bewind van Aristide kon Haïti niet uit de ellende helpen. In 2004 stuurden de VS, Frankrijk en Canada troepen om Aristide uit het land te escorteren, nadat de president te maken kreeg met een gewapend opstand die tot vlakbij het Nationale Paleis genaderd was.
Voor veel Haïtianen, vooral de armen, heeft Clinton succes geboekt als Aristide weer aan de macht komt. Onder de arme bevolking is de charismatische voormalige priester en oud-president nog steeds erg populair. Voor buitenstaanders is dat een raadsel, aangezien zijn presidentschap, naar gebruikelijke maatstaven gemeten, een fiasco was.
Voorlopig zullen de Haïtianen het dus met Bill Clinton moeten doen, die overigens ook de kunst van charismatisch leiderschap verstaat.