‘Blackrockcontract onderhevig aan belangenconflict’

De Europese Ombudsman, in dezen ombudsvrouw Emily O’Reilly, formuleert ernstige kritiek op de Europese Commissie: het is geen goed idee om Blackrock – de grootste vermogensbeheerder te wereld — te vragen hoe de Europese Unie zijn financiële sector duurzamer moet maken. Dat de Commissie dit kon beslissen, bewijst dat er iets schort aan de regels.

In maart kende de Europese Commissie aan Blackrock — ’s wereld grootste vermogensbeheerder met 7.400 miljard dollar in beheer — een contract toe om een studie te maken over het integreren van ecologische, sociale en governance/bestuursregels (ESG) in het Europese bankwezen.

De studie moest instrumenten ontwikkelen om ESG-factoren te integreren in het beheer van banken, hun zakenstrategieën en investeringsbeleid. Lees: aangeven wat duurzame beleggingen zijn, en instrumenten ontwikkelen om banken in die goeie richting te laten evolueren. Concreet zou dat inhouden dat wie blijft investeren in fossiele brandstoffen meer reserves moet aanhouden – om zich in te dekken tegen het risico dat die toch in de grond blijven – en dus minder rendabel worden.

Velen stelden zich daar toen al vragen bij. Men vond dat Blackrock als grootste vermogensbeheerder ter wereld belang heeft bij welke ESG-regels de Europese Unie zou opstellen. En vermits de EU dikwijls een grootmacht in regelgeving wordt genoemd, zou wat in Brussel wordt beslist wel eens een globale standaard kunnen worden. Dat wordt het ‘Brussels effect’ genoemd.

Dat Blackrock de studie wou uitvoeren voor de helft van de prijs wekte achterdocht.

Wat ook achterdocht opwekte, was dat Blackrock bereid was de studie te verrichten voor 280.000 euro, terwijl de Commissie de waarde van het contract op 550.000 euro had geschat. Had Blackrock andere redenen dan de studie zelf om deze opdracht te willen binnenhalen?

Velen erkennen dat het onmogelijk is om de financiële sector te reguleren zonder gebruik te maken van de kennis van diegenen die erin werken. Maar dat betekent nog niet dat je de grootste belegger ter wereld een studieopdracht moet geven. Zo’n tachtig Europese parlementsleden verwierpen de beslissing. Een aantal Europese parlementsleden diende vervolgens klacht in bij de Europese Ombudsman, de instelling bevoegd om klachten in behandeling te nemen van elke burger uit de Unie, en die maakt nu heel veel kanttekeningen bij de toekenning van het contract.

Lobbygrootmacht

Intussen werd vanuit het middenveld onderzoek verricht naar het doen en laten van Blackrock op dit terrein. In hun studie ‘The Blackrock model’ (pdf) maken Corporate Europe Observatory en Change Finance alvast duidelijk dat Blackrock een actieve lobbyist is.

Volgens het EU-transparantieregister is Blackrock lid van 23 associaties, groepen en instituten. Samen besteedden die tussen de 26,3 en 29,5 miljoen euro aan lobbying in 2019 en stellen ze 246 mensen te werk. Ter vergelijking: volgens de studie telt de dienst van DG FISMA, het Directoraat-generaal Financiële stabiliteit van de Europese Commissie, die momenteel werkt op het thema ‘duurzame financiële sector’ 15 personeelsleden.

De ngo’s kwamen tevens te weten dat Blackrock twintig ontmoetingen had met personeelsleden van DG FISMA tussen 1 januari 2015 en half 2019. In diezelfde periode hadden lobbyisten van de 23 groepen waar Blackrock deel van uitmaakt 413 ontmoetingen met DG FISMA-personeel.

Blackrock heeft zijn naam niet gestolen

De kritische studie relativeert ook de afstand die Blackrock begin 2020 – bij monde van CEO Larry Fink — nam van steenkool. In een nieuwsbrief kondigde Fink aan dat duurzaamheid voortaan de nieuwe investeringsstandaard van Blackrock zou worden. Blackrock zou tegen midden 2020 desinvesteren in bedrijven die meer dan een kwart van hun inkomen halen uit de productie van steenkool.

Blackrock blijft een van de belangrijkste beleggers in fossiele activa ter wereld.

De Duitse ngo Urgewald stelde evenwel vast dat dit enkel betekent dat Blackrock niet meer investeert in bedrijven die steenkool produceren. ‘Ze blijven volop investeren in bedrijven die steenkool verbranden zoals de Duitse energieproducent RWE die jaarlijks 80 miljoen ton CO2 de lucht uitstoot,’ lezen we in de studie. Volgens CEO en Change Finance blijft Blackrock een van de allerbelangrijkste beleggers in bedrijven die fossiele activa bezitten, of die verwerken, ter wereld.

Dat alles maakt het bedrijf volgens hen ongeschikt om dergelijke studie te maken. Daarin worden ze nu min of meer gevolgd door Europese ombudsvrouw Emily O’Reilly.

Uithaal

De Europese Ombudsman formuleert meerdere harde bedenkingen bij de toekenning van het contract aan Blackrock: ‘Verandering in het regelgevende kader inzake ecologische, sociale en governance kwestie zal waarschijnlijk impact hebben op de mogelijkheid van de marktspelers om winst te maken op hun beleggingen. (…) Dit kan meer bepaald invloed hebben op de kernactiviteit van bedrijven zoals Blackrock. Het bedrijf kan verder ook voordeel halen uit het inzicht dat het verwerft in het Europese regelgevende systeem en uit het netwerk van contacten dat zo’n studie helpt tot stand brengen.’ Lees: zo’n opdracht toekennen kan zelfs de concurrentie vervalsen.

Er zou sprake zijn van een potentieel belangenconflict: ‘Het naakte feit van een financieel belang te hebben in de markt waar het resultaat van de studie een invloed kan op hebben, kan voldoende zijn om te argumenteren dat er een risico op een belangenconflict is dat een negatieve invloed kan hebben op de prestaties bij de uitvoering van het contract.’ Lees: Blackrock kan de studie zo schrijven dat het de eigen financiële belangen dient.

Voor ombudsvrouw O’Reilly wekt de lage prijs waar Blackrock de studie voor wou uitvoeren de indruk dat het bedrijf ten allen prijzen de opdracht wilde binnenhalen: niet om winst te maken maar om het besluitvormingsproces eventueel te beïnvloeden.

Het besluit is dan ook dat de Commissie waakzamer hadden moet zijn in het natrekken of het bedrijf niet onderhevig was aan een belangenconflict. ‘Er zijn onvoldoende garanties om dat risico te kunnen uitsluiten. Men kan vragen stellen bij de beslissing van de Commissie dat er geen wettelijke gronden waren om Blackrock uit te sluiten.’

Regels veranderen om systemische corruptie te vermijden

Hoe moet het nu verder met dit dossier? Kenneth Haar, onderzoeker bij Corporate Europe Observatory en auteur van het Blackrock-rapport: ‘De Ombudsman heeft niet de macht om het rapport nietig te verklaren, maar de instelling beschikt wel over een groot moreel gezag. Deze beslissing geeft de 80 parlementsleden die het contract aankloegen in april, nieuwe munitie. Het blijft afwachten of de Commissie het contract opzegt. Het is belangrijk vast te stellen dat de Ombudsman hier in feite een fundamentele kritiek levert. Het budget van de EU wordt met vijftig procent verhoogd, en de Ombudsman zegt dat de regels aangepast moeten worden om het risico op ongeoorloofde beïnvloeding van de beslissingsprocessen te voorkomen. Dat is echt belangrijk.’ Kenneth Haar noemt het een zeer ernstige boodschap van Emily O’Reilly, die de ombudsdienst leidt, aan de top van de Europese Unie.