Boeren in Bangladesh ontwikkelen rijst die stormen aankan

Rijstboeren in de kustregio Shyamnagar in Bangladesh hebben er genoeg van dat stormen hun oogst telkens overspoelen en verwoesten. Zij ontwikkelen op eigen houtje nieuwe soorten die bestand zijn tegen zout water en extreem weer.

Dilip Chandra Tarafdar uit Chandipur, een plaats niet ver van de Bengalese kust, had er genoeg van. Hij moest telkens het gevecht met de natuur aangaan om zijn rijstoogst in leven te houden. Als de planten er al in slaagden om te groeien, in grond die door tientallen jaren van cyclonen en overstromingen zout was geworden, raakte de oogst verwoest door stormwinden die de stengels braken of ongedierte.

Daarom besloot Tarafdar 10 jaar geleden om zich te verdiepen in de technieken van zijn voorouders. Hij begon zaadvariëteiten te kruisen die het vroeger goed deden in de regio van Shyamnagar. De soorten raakten haast uitgestorven doordat boeren overstapten op variëteiten met een hogere opbrengst.

Omdat boeren overstapten op zaadvariëteiten met een hogere opbrengst, raakten de oudere variëteiten bijna uitgestorven.

Zijn nieuwe rijstsoort doopte hij Charulata. Die verdraagt zoute grond en wateroverlast, blijft staan bij harde wind en groeit goed zonder kunstmest of pesticiden, aldus Tarafdar.

Vroeger overleefden mensen hier alleen van de rijst die ze oogsten, gaat hij verder. ‘Maar vandaag krijgen we met veel problemen te maken’, zegt hij. ‘Daarom bedachten we een nieuwe methode om via kruising de ramptolerante variëteiten terug te brengen die altijd door onze voorouders zijn geplant.’

Tarafdars zaadvariëteit kan tot 1680 kilogram rijst per kwart hectare produceren. Dat is meer dan het dubbele van wat hij kreeg van conventionele variëteiten.

45.000 rijstboeren

De laatste jaren merkten lokale landbouwers dat ze herhaaldelijk problemen ondervonden met de zaden die ze kopen of krijgen van de overheid. Daarom nemen ook andere rijstboeren in Shyamnagar het heft in eigen handen. Ze doen de voorouderlijke variëteiten weer heropleven en creëren zo nieuwe soorten die bestand zijn tegen steeds frequentere stormen, overstromingen en droogtes.

‘Boeren in dit rampgevoelige gebied verrichten geweldig werk door lokale rijstzaden te bewaren en nieuwe rijstvariëteiten uit te vinden’, zegt S.M. Enamul Islam, de landbouwfunctionaris voor Shyamnagar. Dit soort innovatie draagt ertoe bij dat landbouw nog steeds een levensvatbaar inkomen garandeert in dit gebied, voegt hij eraan toe. Shyamnagar is een van de belangrijkste regio’s van het land wat betreft de productie van rijst en biedt werk aan ongeveer 45.000 boeren.

‘Boeren in dit rampgevoelige gebied verrichten geweldig werk door lokale rijstzaden te bewaren en nieuwe rijstvariëteiten uit te vinden.’

Volgens de landbouwers begon de grond aan het begin van de jaren ‘80 zouter te worden. Het gebied begon toen met een uitbreiding van de garnalenkweek. Om daarvoor vijvers te creëren, gebruikten de garnalenkwekers zout water dat vervolgens in de omliggende rijstvelden sijpelde.

In 2009 volgde cycloon Ayla die met enorme vloedgolven gepaard ging en een groot deel van Shyamnagar onder water zette. ‘Het zoutgehalte in de bodem schoot omhoog’, zegt A.B.M. Touhidul Alam, een onderzoeker bij het Bangladesh Resource Centre for Indigenous Knowledge (BARCIK). Sindsdien maakten cyclonen en overstromingen de grond zouter, waardoor veel boeren gedwongen werden om te stoppen met de rijstteelt.

155 lokale rijstvariëteiten

Volgens onderzoek van liefdadigheidsorganisatie Practical Action kromp de landbouwgrond tussen 1995 en 2015 met meer dan 78.000 hectare. Dat gebeurde in 5 gebieden, waaronder Shyamnagar, ten voordele van nieuwe garnalenkwekerijen.

Onderzoekers waarschuwen ook dat het water en de bodem aan de kust van Bangladesh steeds minder geschikt zal zijn om rijst te verbouwen naarmate de planeet warmer wordt. Ook de Wereldbank stelde in een rapport uit 2014 dat tegen 2050 minstens 10 rivieren in de regio matig of sterk zout zullen zijn geworden.

Lees ook

Rijstteelt moet anders in een opwarmend klimaat

Sheikh Sirajul Islam, een boer uit het dorp Haibatpur in de buurt van Shyamnagar zette een rijstonderzoekscentrum op in zijn huis. Hier slaat hij meer dan 155 lokale variëteiten op, met de bedoeling zaden te creëren die dergelijke scenario’s kunnen overleven.

Sirajul Islam werkt er aan een verscheidenheid aan wilde rijst en hoopt dat die zal kunnen worden aangepast voor de teelt. Wilde rijst groeit van nature in zout water aan de kust en op rivieroevers, maar is niet even voedzaam als gekweekte rijst, legt hij uit.

Hij ontwikkelde al twee variëteiten die bestand zijn tegen zout water en wateroverlast. Die deelde hij gratis uit aan meer dan 100 boeren in het gebied. ‘Ik ben ook van plan om een zadenmarkt in de stad op te zetten’, zegt Sirajul Islam. ‘De zaden zullen daar niet worden verkocht, maar geruild.’

Hoop voor de toekomst

Volgens Humayun Kabir, senior wetenschappelijk medewerker bij het Bangladesh Rice Research Institute (BRRI), zullen deze nieuwe zaadvariëteiten ‘een belangrijke bijdrage’ leveren aan de ontwikkeling van de landbouw op lokaal niveau. Verschillende variëteiten die de afgelopen jaren door boeren zijn ontwikkeld, zoals die van Tarafdar, werden naar het BRRI gestuurd. Daar worden ze in de laboratoria getest alvorens ze aan boeren in het hele land te verdelen.

BRRI-wetenschappers ontwikkelden ook al minstens 100 rijstvariëteiten. Enkelen daarvan zijn aangepast om te groeien in zoute en waterrijke grond. Maar landbouwers in Shyamnagar zeggen dat de meeste van die soorten weinig opbrengen of om andere redenen ongeschikt zijn voor hun gebied.

De landbouwers ontwikkelden in de afgelopen 10 jaar 35 rampbestendige rijstvariëteiten.

Verschillende boeren getuigen ook dat de BRRI-variëteiten hen vaak niet bereiken. Als ze dat wel doen, blijken ze toch te duur te zijn of niet aangepast aan hun rampgevoelige regio. ‘Ik heb ze vaak aangeplant maar de opbrengsten zijn niet goed’, zegt Bikash Chandra, een boer uit het dorp Gomantali, die nu een lokale rijstvariëteit gebruikt die is ontwikkeld door Sirajul Islam. Kabir van het BRRI geeft aan dat het instituut aan manieren werkt om de zaden bij meer boeren te krijgen.

De landbouwers zelf ontwikkelden in de afgelopen 10 jaar 35 rampbestendige rijstvariëteiten, zegt Partha Sharathi Pal, regionaal coördinator bij BARCIK. De organisatie geeft de Shyamnagar-boeren technische assistentie bij de ontwikkeling van eigen variëteiten en de nieuwe zaden opslaat. De meeste nieuwe soorten bevinden zich nog in de veldtestfase, zegt Pal, maar volgens hem zijn de resultaten tot nu toe positief.

‘Boeren in Shyamnagar vonden oplossingen voor hun eigen problemen’, zegt hij. ‘Daardoor keerde de rijstteelt terug naar veel rampgevoelige gebieden. Dit geeft nieuwe hoop voor de boeren van de toekomst.’

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation.