Boeren Colombia dreigen opnieuw de straat op te gaan

“Het wordt steeds slechter”, zegt Enrique Muñoz, een 67-jarige boer uit Camajarca in de centraal gelegen provincie Tolima, een regio die ooit bekend stond als de graanschuur van het land.

“In de afgelopen vijftig jaar zijn dingen radicaal veranderd, en niet ten goede”, zegt ook activist Miguel Gordillo, verwijzend naar de situatie in Tolima. “Vijftig jaar geleden was Ibagué, de hoofdstad van Tolima, omgeven door gewassen – uitgestrekte katoenvelden die er van een afstand uitzagen als een groot, wit laken.”

“In Tolima verbouwden we mais, tabak, soja, sorghum, en fruit”, zegt Muñoz. In de bergen rond Cajamarca stonden koffiestruiken, beschermd door sinaasappelbomen, mais en weegbree en omringd met selderij, mijmert hij. De boerderijen hadden in die tijd nog “biggetjes, kippen, muilezels en koeien - alles was zo anders.”

Om een lang verhaal kort te maken, zegt Gordillo, komt het erop neer dat de landbouw in de regio veranderd is. “Nu zijn het allemaal snelwegen, wooncomplexen en tankstations, met hier en daar een verdwaald veld met gewassen.” Voor Muñoz en zijn vrouw heeft dat ertoe geleid dat ze nu financiële steun van hun kinderen nodig hebben, die in Ibagué en Bogotá werken. “We hebben één koe. Die levert melk die we gebruiken we om kaas te maken en te verkopen. En we verbouwen groenten voor eigen gebruik.”

Muñoz wil meedoen aan het tweede nationale boerenprotest op 27 april, een protest dat de regering probeert te voorkomen. Aan het eerste protest, dat duurde van 19 augustus tot 9 september 2013, deden koffie-, rijst-, katoen-, suikerriet-, aardappel- en cacaoboeren mee. Zij eisten aanpassing van de bepalingen over landbouw in de vrijhandelsakkoorden die Colombia heeft getekend, en met name in het akkoord met de Verenigde Staten.

Bij het nationale protest sloten zich ook gouddelvers,werknemers uit de transportsector en gezondheidszorg, studenten en docenten aan. De massademonstraties vonden plaats in Bogotá en dertig andere steden. Bij botsingen met de politie vielen twaalf doden en bijna vijfhonderd gewonden. Vier mensen raakten vermist.

Koffieboeren

Colombia heeft meer dan vijftig vrijhandelsakkoorden (FTA’s) ondertekend. De belangrijkste zijn die met de Verenigde Staten in 2006, een akkoord dat in mei 2012 in werking trad, en een overeenkomst met de Europese Unie die in augustus 2013 van kracht werd, naast de FTA’s met Canada en Zwitserland. Momenteel wordt onderhandeld over een akkoord met Japan.

In 2011 richtte Colombia met Chili, Mexico en Peru, en Panama als waarnemer, de Pacifische Alliantie op. Het land behoort ook tot andere regionale integratieblokken.

In het Zuid-Amerikaanse land met 48,2 miljoen inwoners is de landbouw goed voor 6,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Koffie, snijbloemen, rijst en bananen zijn de belangrijkste producten. In 2000 was de landbouw echter nog goed voor 14 procent van het bbp en in 1975 was dat nog 20 procent.

“De landbouw doet het overal slecht en Tolima is geen uitzondering”, zegt Carlos Alberto Cabrera, provinciaal secretaris voor landbouwontwikkeling. “Rijst, een belangrijk product voor deze regio, heeft het moeilijk. Wat koffie betreft zijn we de derde regio in het land en we hopen de eerste te worden. Veel katoen is er niet meer over. In sorghum zijn we de tweede productieregio in het land. Soja is aan het verdwijnen, tabak ook. Veel boeren verbouwen bepaalde gewassen alleen nog voor eigen gebruik.”

“We hebben ministers en plaatsvervangende ministers uitgenodigd hier te komen kijken, maar hun antwoord is dat we gewassen moeten verbouwen waar vraag naar is, om het hoofd boven water te houden in de markt van vraag en aanbod”, zegt hij.

In Tolima zijn effecten van de FTA’s echter niet direct merkbaar, zegt Cabrera. “Het enige wat we exporteren, is koffie. De rijst is voor nationale consumptie en de sorghum gaat naar de industrie.”

Gordillo is het niet eens met de redenering dat de boeren producten moeten verbouwen die andere landen niet produceren en dus ook niet kunnen verkopen in Colombia. “Ze vinden dat we anderen moeten bevoordelen. Maar ze vergeten dat de eerste prioriteit voedselzekerheid voor de eigen bevolking moet zijn.” Deze verkeerde visie, zegt hij, vraagt om een nieuwe nationale protestactie.

Beloftes ingelost

De regering stelt dat zij inmiddels minstens 70 van de 183 beloften die gedaan zijn aan boeren na de grote landbouwdemonstraties van vorig jaar, heeft ingelost. De boeren eisten onder meer grondbezit, sociale investeringen op het platteland, bescherming tegen groei-industrieën zoals mijnbouw en olie en brandstofsubsidie voor landbouwers. De regering heeft verder 462 miljoen euro extra uitgetrokken voor de landbouw in het budget voor 2014.

In de afgelopen weken heeft het ministerie van Landbouw en Plattelandsontwikkeling de campagne om de resultaten van het beleid bekend te maken, opgevoerd. President Santos houdt in openbare toespraken vol dat een nieuwe nationale demonstratie “niet gerechtvaardigd” is.

De autoriteiten dringen ook aan op dialoog, om zo te komen tot een nationaal pact met de boeren. Als de tweede nationale demonstratie doorgaat, komt die minder dan een maand voor de presidentsverkiezingen op 25 mei. Santos gaat dan voor een tweede termijn.

Kleine boeren en andere partijen bereikten enkele weken geleden overeenstemming over acht punten die besproken moeten worden in zo’n dialoog, inclusief landbouwhervorming, toegang tot land, de instelling van ‘reservaatzones’, inspraak in projecten in inheemse gebieden en boerendorpen, bescherming tegen vrijhandel en beperking van mijnbouwactiviteiten en de olie-industrie.