Boven 1,5 graden veel meer risico op gevaarlijke ‘kantelpunten’ in het klimaat

Als de klimaatverandering de grens van 1,5 graden Celsius overschrijdt, neemt het risico snel toe op “tipping points”, bepaalde klimaatmechanismen die niet meer te stoppen zijn. Zelfs bij de huidige klimaatverandering is er al risico op vijf van die punten, blijkt uit een studie in Science.

Zo’n tipping point is een kantelpunt waarop een klimaatmechanisme in gang wordt gezet dat niet meer te stoppen is. Dus zelfs als de temperatuur niet meer stijgt, zouden ijskap, oceaan of regenwoud blijven evolueren naar een nieuwe staat. Hoe lang de overgang duurt, varieert van tientallen tot duizenden jaren, afhankelijk van het systeem.

Een internationaal onderzoeksteam heeft nu diepgaand onderzoek gedaan naar die kantelpunten, op basis van meer dan tweehonderd bestaande wetenschappelijke studies sinds 2008. Ze hebben de lijst met potentiële omslagpunten uitgebreid van negen naar maar liefst zestien.

Veilige toestand verlaten

Het onderzoek concludeert dat de aarde de “veilige” klimaattoestand verliet toen de temperatuur boven de 1 graad Celsius steeg. Daardoor zitten we nu voor vijf omslagpunten al in de gevarenzone: het smelten van de ijskappen in Groenland en West-Antarctica, abrupte dooi van de permafrost, ineenstorting van convectie in de Labradorzee en massale afsterving van tropische koraalriffen.

Als de klimaatverandering 1,5 graden bereikt, worden vier van die vijf punten niet langer “mogelijk” maar “waarschijnlijk”, en worden daar bovenop vijf nieuwe omslagpunten mogelijk.

‘De kans op het overschrijden van kantelpunten kan worden verkleind door de uitstoot van broeikasgassen snel te verminderen, met onmiddellijke ingang.’

‘We zien al tekenen van destabilisatie in delen van de West-Antarctische en Groenlandse ijskappen, in gebieden met permafrost, het Amazonewoud en mogelijk ook de Golfstroom’, zegt David Armstrong McKay van de Universiteit van Exeter. ‘De wereld loopt nu al risico op een aantal kantelpunten. Naarmate de mondiale temperatuur verder stijgt, worden meer van die tipping points mogelijk.’

‘Sinds ik in 2008 voor het eerst onderzoek deed naar de kantelpunten, is de lijst gegroeid en ons inschattingsvermogen van het risico dat ze vormen is enorm toegenomen’, zegt Tim Lenton, directeur van het Global Systems Institute aan de Universiteit van Exeter. ‘Ons nieuwe werk levert sterk bewijs dat de wereld het koolstofarm maken van de economie radicaal moet versnellen.’

Hoop

Dus ook als de wereld de doelstelling van Parijs haalt en de klimaatverandering kan beperken tot ‘ruim onder de 2 graden Celsius’, is er een kans dat kantelplunten bereikt worden.

Tegelijk biedt de studie sterke wetenschappelijke argumentatie voor de afspraken die in Parijs werden gemaakt en de inspanningen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden.

De oplossing is eenvoudig, zeggen de wetenschappers: ‘De kans op het overschrijden van kantelpunten kan worden verkleind door de uitstoot van broeikasgassen snel te verminderen, met onmiddellijke ingang.’ En elke tiende van een graad is belangrijk.

De wereld stevent nu af op een opwarming met 2 tot 3 graden Celsius, zegt Johan Rockström, directeur van het Potsdam Institute for Climate Impact Research, en een van de auteurs. ‘Dit zet de aarde op koers om meerdere gevaarlijke kantelpunten te passeren die rampzalig zullen zijn voor mensen over de hele wereld.’

‘Om leefbare omstandigheden op aarde te behouden, mensen te beschermen tegen stijgende extremen en stabiele samenlevingen mogelijk te maken, moeten we al het mogelijke doen om te voorkomen dat we die kantelpunten overschrijden.’