Geweld tegen vrouwen is geen prioriteit voor Bolsonaro
In Brazilië worden elk uur meer dan 500 vrouwen aangevallen
IPS - Mario Osava
05 maart 2019
De Braziliaanse president Jair Bolsonaro dankt zijn verkiezingsoverwinning voor een groot deel aan zijn campagne rond een harde aanpak van geweld. Het geweld tegen vrouwen is geen prioriteit. Dat begint zich nu tegen zijn regering te keren.
Belo Horizonte, Brazilië
João Perdigão CC BY-NC 2.0
Elaine Caparroz, een tuinarchitecte van 55, werd in de vroege ochtend van 16 januari vier uur lang geslagen in haar huis. In het ziekenhuis waren zestig hechtingen nodig.
Het is de zaak die de afgelopen dagen de publieke opinie het meest beroerde in Brazilië. In dit land met 209 miljoen inwoners kwamen dit jaar (cijfers tot 22 februari) 176 vrouwen om omdat ze vrouw waren (femicide). Bij 109 andere vrouwen mislukte de moordaanslag, blijkt uit de dagelijkse monitoring van Jefferson Nascimento, een advocaat en onderzoeker uit São Paulo, op basis van nieuwsberichten in de pers.
Caparroz had al acht maanden een internetrelatie met de aanvaller voor ze hem in haar huis ontving. Hij werd gearresteerd en beschuldigd van poging tot femicide, sinds 2015 een misdaad met zwaardere straffen.
536 aanvallen per uur
Dit jaar zorgden ook andere zaken van vermoorde of aangevallen vrouwen voor grote beroering. Ze zetten de bloedige statistieken in de verf en versterken de perceptie dat het geweld tegen vrouwen toeneemt in Brazilië.
Vorig jaar waren er 4,7 miljoen fysieke aanvallen tegen vrouwen, of 536 per uur, stelt het rapport over gendergeweld van het Braziliaanse Forum voor Openbare Veiligheid. (De cijfers zijn gebaseerd op een onderzoek door het Datafolha-instituut, dat op 5 en 6 februari 2084 mensen in heel Brazilië interviewde.) In het vorige rapport, met gegevens voor 2016, ging het ook al om 4,4 miljoen aanvallen (503 per uur).
“We hebben wetten en protocollen, maar er is geen beleid om het geweld aan te pakken”
In drie kwart van de gevallen is de agressor iemand die bekend was bij het slachtoffer. Meestal was dat de partner, ex-partner of buurman.
“We hebben wetten en protocollen, maar er is geen beleid om het geweld aan te pakken”, zegt Marisa Sanematsu, journaliste van het Patricia Galvão-agentschap, een feministische organisatie in São Paulo.
In 2006 legde de Maria da Penha-wet zware straffen op voor huiselijk geweld en discriminatie van vrouwen. Er kwamen ook speciale rechtbanken en beschermings- en ondersteuningsmechanismen voor slachtoffers.
De wet werd vernoemd naar de vrouw, moeder van drie dochters, die twee moordpogingen door haar toenmalige echtgenoot overleefde. Ze raakte verlamd, is ondertussen 74 jaar en blijft zich inzetten voor vrouwenrechten.
Wet op femicide
Een wet uit 2015 kwalificeerde femicide bovendien als een “gruwelijke misdaad”, een verzwarende omstandigheid die tot zwaardere straffen en een strenger gevangenisregime aanleiding geeft.
“Vooruitgang op wetgevend vlak heeft weinig zin als die niet vergezeld gaat van beschermende maatregelen, ondersteunende netwerken voor slachtoffers, acties om ervoor te zorgen dat de wetten worden nageleefd”, zegt Sanematsu.
Zo blijven velen bang om agressie te melden, omdat ze geen verdediging hebben tegen mogelijke represailles. Of ze weten zelfs niet waar ze verhaal kunnen halen, zegt ze.
“De nieuwe wetten moedigen aan om klacht in te dienen, maar veel gevallen van geweld blijven verborgen omdat vrouwen bang zijn, ze geloven niet in de efficiëntie van justitie, velen zijn financieel afhankelijk van de echtgenoot die hen aanvalt, er is geen efficiënt beleid”, zegt ook Ana Miria Carinhanha, een advocate die voor Criola werkt, een organisatie die de rechten van zwarte vrouwen verdedigt.
De situatie dreigt te verslechteren door de economische crisis en het daaruit voortvloeiende gebrek aan publieke middelen, en ook door de conservatieve oriëntatie van de rechtse regering die op 1 januari aan de macht kwam met een sterk machismo-discours en slechts twee vrouwen op een totaal van 22 ministers.
Een van de eerste maatregelen die Bolsonaro nam, was het ondertekenen van een decreet dat het bezit van vuurwapens thuis en op het werk vergemakkelijkte.
Hij beloofde ook burgers toestemming te geven om wapens te dragen op openbare plaatsen, in navolging van het model in de Verenigde Staten, een model dat steeds meer kritiek krijgt als gevolg van de toename van schietpartijen, voornamelijk op scholen.
“Het verhoogt het risico op vrouwenmoorden”, zegt Sanematsu. “De angst voor wapens zal vrouwen ook nog meer afremmen om klacht in te dienen.”
Misogyne uitspraken
Voor de verkiezingen in oktober betoogden miljoenen Braziliaanse vrouwen tegen Bolsonaro onder de slogan #EleNão (vertaald: hij niet). Bolsonaro deed in de periode 1990-2018 verschillende misogyne, racistische en antidemocratische uitspraken als parlementslid.
De manifestaties konden de overwinning van de voormalige legerkapitein niet verhinderen, ook al stemden er heel wat minder vrouwen voor hem dan mannen.
“Zwarte vrouwen zijn vaker slachtoffer. Door het structurele racisme worden meer zwarte burgers vermoord en verdienen ze ook minder”
Nu is het duidelijk dat de prioriteit voor de regering bij de bestrijding van de georganiseerde misdaad, met name drugshandel, en de corruptie ligt. Over huiselijk geweld “is er nog steeds niets bekend, wat een slecht teken is, hoewel de samenleving het een belangrijk thema vindt en oplossingen eist”, zegt Sanematsu.
Daarom organiseren vrouwenorganisaties op 8 maart, de Internationale Vrouwendag, protestmarsen in heel Brazilië tegen vrouwenmoord en ander machismogeweld, en tegen de uitbreiding van de toegang tot vuurwapens.
Aanvallen op vrouwen komen voornamelijk thuis voor: het gaat om 42 procent van de gevallen, blijkt uit het rapport van het Braziliaanse Forum voor Openbare Veiligheid. Het aandeel van aanvallen op straat is gedaald naar 29 procent.
Zwarte vrouwen zijn vaker slachtoffer. Door het “structurele racisme” in Brazilië worden meer zwarte burgers vermoord, hebben ze minder toegang hebben tot openbare voorzieningen en verdienen ze ook minder, zegt Carinhanha. Daarom wordt 8 maart ook een dag van protest tegen racisme, zegt ze.
Versnippering vermijden
“De nieuwe regering bevordert institutioneel en persoonlijk geweld, ze is agressief en intolerant ten opzichte van organisaties uit het maatschappelijk middenveld”, aldus Carinhanha. Daarom is protest op verschillende fronten nodig, zegt ze.
“Vrouwen zijn momenteel de drijvende kracht achter de strijd tegen geweld en voor gelijkheid in Brazilië, samen met de jongeren”, zegt historicus Daniel Aarão Reis, hoogleraar aan de Federale Fluminense-universiteit.
Volgens hem moeten ze de versnippering vermijden die zich in de Verenigde Staten heeft voorgedaan, waar “identitaire criteria zwarte en blanke vrouwen uit elkaar hebben gedreven.”
De regering-Bolsonaro is verward begonnen en zal meer samenhang moeten vertonen naarmate de oppositie en volksprotesten krachtiger worden, zegt Aarão Reis.