Buitensportkledij met PFK's? Neen bedankt!

Op 25 januari 2016 bracht Greenpeace haar nieuwe onderzoeksrapport over hoogwaardige buitensportkleding online. Uit het rapport blijkt dat de merken die de liefde voor de natuur promoten, in hun advertenties vaak op een heel romantische manier, achter gesloten deuren diezelfde natuur vervuilen met chemicaliën (PFK’s) die in hun kledij en buitensportuitrustingen verwerkt worden.

De Duitse afdeling van Greenpeace publiceerde eerder al, in september 2015, de resultaten van een onderzoek naar de aanwezigheid van PFK’s in afgelegen gebieden wereldwijd.

Studies tonen aan dat PFK’s zich kunnen ophopen in levende organismen.

De ongerepte natuur bleek niet zo ongerept te zijn. Er werden PFK’s gevonden in zowel waterbiotopen als op het vaste land, een fenomeen dat te verklaren is door het feit dat PFK’s de eigenschap hebben om zichzelf te vermenigvuldigen.

In eerdere studies (2012-1014) toonde Greenpeace aan dat de vluchtige PFK’s, gebruikt in outdooruitrustingen, verdampen en op die manier in de lucht terechtkomen

PFK’s kunnen zich ook ophopen in levende organismen. Men vond bijvoorbeeld PFK’s in de lever van ijsberen in Antarctica en eveneens in menselijk bloed in vrijwel alle populaties wereldwijd. Testen met dieren tonen aan dat PFK’s de hormonenbalans kunnen verstoren, schadelijk zijn voor de voortplanting, potentieel kankerverwekkend zijn en tumoren sneller laten ontwikkelen..

Perfluorkoolwaterstoffen?

Poly- en perfluorkoolwaterstoffen (PFK) zijn koolstofwaterstofverbindingen waarbij de koolstofwaterstofverbinding vervangen is door een koolstoffluorverbinding. Het vertrekproduct is getest en veilig bevonden voor mens en milieu, maar de chemische verbinding zet zichzelf na verloop van tijd om in een andere verbinding die wel schadelijk is voor mens en milieu.

De chemische verbindingen werden door de mens gesynthetiseerd en in de omgeving gebracht. Van nature komen deze verbindingen waarschijnlijk niet voor. De koolstoffluorverbinding is een zeer stabiele verbinding die in de natuur slechts zeer traag tot niet wordt afgebroken.

PFK’s worden, door hun eigenschap zowel water- als olie-afstotend te zijn, gebruikt in verschillende industriële processen en dagelijkse voorwerpen. Een wijdverspreide stof is bijvoorbeeld het polymeer PTFE, dat onder de naam Teflon wordt gebruikt voor antiaanbaklagen in kookpotten en pannen.

POPs, hardnekkige vervuilers

Er zijn zowel lange- als korteketen-PFK’s en ze komen voor in zowel ionische als vluchtige vorm. De ionische en vluchtige vorm kunnen beide zowel bestaan uit korteketen- als langeketenelementen. De vluchtige vorm van PFK’s kan transformeren in de ionische (vaste) vorm in het menselijk lichaam of in de atmosfeer.

Eén van de ionische verbindingen wordt in de Stockholm conventie, een wereldwijde overeenkomst om het gebruik van langeketen PFK’s terug te schroeven, geklasseerd als POP (persistent organic pollutant). In Europa werd het gebruik van die verbinding sinds 2008 verboden voor bepaalde toepassingen, onder andere het gebruik ervan in de productie van kledij. Vier andere PFK’s werden geklasseerd als Substances of very high concern in Europa. Ondanks voorstellen voor richtlijnen is er nog geen akkoord over limieten. De F-gassen, waaronder PFK’s vallen behoren tevens tot de zes broeikasgassen die onder het Kyoto Protocol vallen.

De langeketenverbindingen waarover een akkoord werd bereikt, werden door de industrie vervangen door korteketenverbindingen. Studies tonen echter aan dat de korteketen-verbindingen eveneens decennia lang aanwezig blijven in de natuur en schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. De korteketenverbindingen zijn dus geen waardig alternatief voor de langeketenverbindingen. De studie van Greenpeace Duitsland onderzocht acht afgelegen berggebieden en vond er sporen van korteketen-PFK’s die door buitensportmerken gebruikt worden in hun uitrustingen ter vervanging van de langeketen-PFK’s.

In mei 2015 tekenden meer dan 200 wetenschappers uit 38 verschillende landen het Madrid Statement, waarin het engagement wordt uitgesproken de productie van PFK’s transparant te maken en volledig te elimineren uit alle industrie. U kunt zelf het statement mee ondertekenen.

Natuurvriend, maar niet natuurvriendelijk

De PFK’s worden gebruikt om textielproducten wind- en regenbestendig te maken. Greenpeace selecteerde voor hun onderzoek producten van verschillende merken waarvan men vermoedde dat er PFK’s aanwezig zouden zijn door ofwel het gebruik van een Durable Water Repellent behandeling of het gebruik van een polyfluorkoolstof-membraan.

In totaal testte het onafhankelijk laboratorium dat ingeschakeld werd veertig stalen van eenzelfde hoeveelheid producten. In elf van de samples werd een zeer moeilijk afbreekbare langeketen-PFK terug gevonden die geklasseerd staat als ‘hoogst zorgwekkende substantie’. De korteketenverbindingen werden in sommige producten in zeer hoge concentraties teruggevonden, bijvoorbeeld in jassen van de merken Norrona en Patagonia.

De studie toonde aan dat ionische langeketenverbindingen waarover al ettelijke jaren grote ongerustheid heerst, nog steeds gebruikt worden in de textielsector. Waar ze niet of minder gebruikt werden, zijn ze vervangen door korteketenverbindingen die waarschijnlijk even schadelijk zijn maar waarnaar minder onderzoek is gedaan. Ook toonde de studie aan dat er in hoge concentraties gebruik werd gemaakt van vluchtige lange- en korteketen-PFK’s.

Een waardig alternatief

Nochtans zijn er kwalitatieve vervangers voor PFK’s op de markt. Het buitensportmerk Páramo werkt bijvoorbeeld met Nikwax. Páramo garandeert dat de productie van hun kledingsstukken 100 procent PFK-vrij is, wat bevestigd werd door de studie van Greenpeace.

Het alternatief waarmee zij hun buitensportcollecties behandelen wordt geproduceerd op basis van water. Nikwax behandelingen bedekken stoffen en lederen vezels met een netwerk van elastische waterafstotende moleculen.

Ook Fjällräven, Radys en Pyua demonstreren reeds in de realiteit dat het mogelijk is hoogkwalitatieve buitensporttextiel te ontwikkelen zonder PFK’s. Andere merken, waaronder Vaude en Jack Wolfskin lieten weten een deadline te hebben (2020) waartegen ze PFK’s volledig uit hun productielijn willen elimineren.

In tegenstelling tot Paramo, dat beweert een langdurige DWR te hebben gevonden, wordt op de website van Fjällraven aangeraden het textiel na elke wasbeurt opnieuw te behandelen. Ze bieden zelf een Waxstick aan op basis van bijenwas en paraffine. Pyua ontwikkelde een eigen technologie, Climaloop polyester laminaat, dat 100 procent recycleerbaar is.

En wat met Gore-tex?

Gore-tex, de producent waar onder andere The North Face mee samenwerkt, stelt op zijn website dat er gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een nieuw product dat resulteert in korteketenverbindingen die veel veiliger zouden zijn voor mens en milieu. Volgens Greepeace zijn deze verbindingen eveneens nefast.

Gore-tex stelt ook dat het ontwikkelen van een PFK-vrije DWR (durable water reppelent) technologie een grote uitdaging is voor de hele buitensportindustrie, aangezien hun testen met silicone en koolwaterstofbehandelingen aantonen dat deze niet olie-afstotend zijn en dus op termijn minder effectief in het afstoten van water.

Midden januari 2016 deed David Bacci, een Italiaanse alpinist en avonturier, de test in Patagonië. Hij ging het engagement aan één van de zwaarste tochten te plaatse, bekend om de slechte weersomstandigheden, te ondernemen zonder met PFK’s behandelde kledij. Na zijn tocht reageerde hij positief. De uitrusting had voldaan aan de noden van zijn onderneming.