Burgemeesterkwestie test voor prille Mexicaanse democratie

Andrés López Obrador van de linkse oppositiepartij PRD legde gisteren (maandag) zijn schorsing als burgemeester naast zich neer door na 18 dagen opnieuw aan het werk te gaan. De dag voordien (zondag) stapten een half tot 1,2 miljoen mensen op in de Mexicaanse hoofdstad om hun steun te betuigen aan de geschorste burgemeester. De schattingen lopen sterk uiteen, maar het was één van de grootste betogingen ooit in Mexico-Stad.

Het parlement, waar de conservatieve PAN en de PRI een meerderheid hebben, heeft López Obrador op 7 april uit zijn ambt ontheven. Officieel omdat de burgemeester vervolgd zou kunnen worden voor een klacht wegens machtsmisbruik. López Obrador liet als burgemeester een toegangsweg bouwen naar een ziekenhuis over een betwist stuk land, ondanks een gerechtelijk bevel om de aanleg stop te zetten.

De toegangsweg is nu een zaak van hoog nationaal belang geworden. Wie vervolgd wordt door het gerecht, mag zich volgens de Mexicaanse wet niet verkiesbaar stellen. De populaire López Obrador dreigt nu uitgesloten te worden van de race naar het presidentschap volgend jaar. In de peilingen laat hij de concurrentie, inclusief de huidige president, ver achter zich.

López Obrador zegt dat hij klaar is om naar de gevangenis te gaan. Hij zal zich naar eigen zeggen “blijven verdedigen tegen het complot van Fox en de Mexicaanse zakenwereld” om zijn campagne te ondermijnen. López Obrador kent als burgemeester felle voorstanders, maar de zakenwereld lust hem niet. Hij wijt de problemen van Mexico, inclusief de armoede, aan het “neoliberale” economische beleid. Als leider van de PRD organiseerde hij in de jaren 90 een aantal radicale protestacties, waaronder de bezetting van oliebronnen en een publieke weigering om elektriciteitsfacturen te betalen.

De presidentiële woordvoerder Rubén Aguilar beschreef de terugkeer van de burgemeester als een provocatie en een inbreuk op de wet.” Het openbaar ministerie had López Obrador al gewaarschuwd dat hij een bijkomende aanklacht riskeert wegens “het onrechtmatig opnemen van openbare functies”.

Mogelijk haalt het Mexicaanse gerecht de lont nog uit het kruitvat. Eén van de komende dagen oordeelt een lagere rechtbank over de zaak. López Obrador wordt dan vrijgesproken of veroordeeld. Het hooggerechtshof buigt zich over de vraag of het parlement wel het recht had om de burgemeester uit zijn ambt te ontzetten. Mogelijk beslist het hof dat enkel het regionale parlement dat kan.

Wat de uitkomst ook is, president Fox zal moeten incasseren. Net als zijn voorgangers wordt Fox ervan beschuldigd vuil spel te spelen om de politieke concurrentie uit te schakelen. De president ontkent passioneel.

De zaak is in de ogen van de media een testcase voor de broze democratische instellingen. Pas in 2000 werd Mexico een democratie in de ware zin van het woord. Voordien werd de macht 71 jaar lang gemonopoliseerd door de PRI.

De PRD, de partij van López Obrador, eist dat het openbaar ministerie de beschuldigingen intrekt en dat Fox zijn excuses aanbiedt. De regering-Fox zegt dat hij het gerecht zijn werk laat doen en dat de zaak een strikt juridische aangelegenheid is. De aanhang van de burgemeester heeft de dialoog met de regering verbroken.

”Deze zaak kent geen precedent. De wet is ambigu (wat betreft de opheffing van het burgemeestersambt). Het is een leerproces”, zegt grondwetspecialist Luis Patiño. “Het is een chaotische toestand en ik hoop dat Mexico de storm doorstaat.”

De katholieke bisschop José Macías roept op tot kalmte. “De sociale vrede is in gevaar. Als de zaak niet snel een oplossing vindt, vrees ik voor de gevolgen.” (MM/ADR)