Colombiaanse kiezer beslist over vredesgesprekken

In de tweede ronde van de verkiezingen op 15 juni is de keuze in het door oorlog verscheurde land beperkt tussen centrumrechts en uiterst rechts. Die eerste richting wordt vertegenwoordigd door de zittende president Juan Manuel Santos, die herkozen wil worden, de laatste door Óscar Iván Zuluaga, een aanhanger van de voormalige president Álvaro Uribe (2002-2010).

De twee kandidaten liggen nek-aan-nek in de opiniepeilingen. Zuluaga haalde in de eerste ronde van de verkiezingen in mei 29,3 procent van de stemmen, Santos 25,7. De opkomst was laag: 41 procent.

Beide kandidaten staan een neoliberale politiek voor, met een bloeiend bedrijfsleven als basis voor ontwikkeling. Ze willen lage belastingen voor rijken en de uitkeringen voor armen financieren uit de grootschalige productie van olie, kolen en goud door multinationals in de komende twintig jaar. Beide kandidaten waren minister onder Uribe. Zuluaga was minister van Financiën en Santos van Defensie.

Hugo Chávez

Tijdens de regering-Uribe raakten 2,5 miljoen mensen ontheemd door de oorlog. Minstens drieduizend burgers werden vermoord door het leger en aangemerkt als ‘guerrillastrijders’ die waren gesneuveld in de strijd – de zogenoemde ‘vals positieven’. Militairen kregen beloningen als weekendpassen, cash geld, promoties en reizen naar het buitenland voor het doden van opstandelingen.

Zuluaga wordt door zijn tegenstanders gezien als een marionet van Uribe. Maar hoewel Santos in 2010 werd gekozen met de steun van rechts, inclusief de Uribe-aanhang, joeg hij direct na zijn aanstelling zijn voormalige baas tegen zich in het harnas. Hij draaide beleid van Uribe terug en liet zich kritisch uit over sommige acties van de vorige regering.

Santos herstelde ook de relatie met zijn lastige buurman, Hugo Chávez van Venezuela, die werd verafschuwd door Uribe. Chávez was president van Venezuela van 1999 tot zijn dood in 2013. Met hulp van Chávez begon Santos onderhandelingen met als doel een einde te maken aan de oorlog met de Revolutionaire Gewapende Strijdkrachten van Colombia (FARC).

Na twee jaar van verkennende gesprekken, begonnen in november 2012 formele onderhandelingen in Havana. De gesprekken worden nauwlettend gevolgd door de internationale gemeenschap, terwijl de strijd op het terrein intussen gewoon doorgaat. Santos heeft namelijk niet ingestemd met een staakt-het-vuren.

Nu, vijf dagen voor de verkiezingen, hebben Santos en de kleinere, maar radicalere guerrillagroep ELN (Nationaal Bevrijdingsleger) aangekondigd dat ze sinds januari verkennende gesprekken voeren die kunnen leiden tot formele onderhandelingen. De verkennende fase met de FARC werd geheim gehouden en pas onthuld toen er serieuze onderhandelingen volgden. Omdat Santos deze week uit de school klapte over contacten met de ELN, werd hij beschuldigd van het gebruiken van de vredesgesprekken voor verkiezingsdoeleinden.

Links kiest Santos

In Colombia speelt het gewapende conflict altijd een rol tijdens de verkiezingen. Zonder uitzondering beloofden presidentskandidaten een einde te maken aan het conflict, met als enige verschil de weg daar naartoe: via onderhandelingen of met militaire middelen.

Waar Uribe het laatste koos, kiest Santos voor een combinatie van beide strategieën. Zuluaga ontkent, net als Uribe, dat er sprake is van een gewapend conflict. Hij spreekt over een “terroristische dreiging” en beschuldigt Santos van “onderhandelen met terroristen.” Santos redeneert daarentegen dat het geld dat nu wordt opgeslokt door de strijd, voor Colombia een springplak kan zijn naar de OESO, de ‘club van rijke landen’.

Er bestaat een redelijke kans dat Zuluaga, als hij president wordt, de gesprekken met de FARC stop zal zetten en dat de onderhandelingen met het ELN er nooit zullen komen. Het risico dat Zuluaga het vredesproces lek schiet, heeft geleid tot het ondenkbare: twee derde van de linkse kiezers zou volgens opiniepeilingen op zijn concurrent Santos gaan stemmen, een representant van de traditionele oligarchie. Een derde ziet geen verschil tussen Santos en Zuluaga/Uribe en zegt eraan te twijfelen of Santos een eventueel akkoord met de guerrillagroepen zal naleven.