Coronacrisis eist indirect miljoen extra doden in Afrika

Afrika deed het beter dan verwacht in de strijd tegen de coronapandemie. Als gevolg van overbelaste zorg zijn echter diagnoses gemist en behandelingen uitgesteld. Daardoor dreigen nu ongeveer een miljoen mensen extra te overlijden aan andere ziektes dan corona, stelt de WHO.

Uit een analyse van Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in veertien landen blijkt dat meer dan de helft van die landen bepaalde zorg niet kon leveren in mei, juni en juli van dit jaar. Het gaat om heel uiteenlopende behandelingen, van verloskundige hulp tot het genezen van malaria.

Vooral op het Afrikaanse continent zijn de gevolgen immens, stelt Matshidiso Moeti, regiodirecteur voor Afrika bij de WHO. “De COVID-19-pandemie heeft een gevaarlijk verborgen domino-effect in de gezondheidszorg in Afrika. Kwetsbare groepen lopen het risico tussen wal en schip te vallen nu de coronacrisis alle aandacht opeist, mensen bang zijn en beperkt worden in hun dagelijkse leven.”

Volgens de Centres for Disease Control and Prevention van de Afrikaanse Unie registreerde Afrika zo’n 57.000 doden op 1,3 miljard inwoners. Die lage mortaliteit komt deels door de manier waarop Afrikaanse regeringen vroeg en strikt lockdowns afgekondigd hebben.

In totaal zijn er meer dan 2,4 miljoen COVID-19-gevallen geregistreerd. Als gevolg van de overbelasting van de zorg dreigen ongeveer een miljoen mensen extra te overlijden aan andere ziektes dan COVID-19. De hoogste oversterfte in Afrika dreigt bij drie ziektes: malaria, tuberculose en hiv/aids.

Meer doden door malaria dan door corona

Malaria is een ziekte die door muggen overgebracht wordt en die te voorkomen en genezen is. Elk jaar overlijden wereldwijd meer dan 400.000 mensen aan de ziekte. Naar schatting twee derde van de doden zijn kinderen jonger dan vijf jaar oud.

Als mensen in Afrika ook maar een tiende minder toegang hebben tot malariabehandelingen, zal dat dit jaar tot een oversterfte van 19.000 mensen leiden.

Het leeuwendeel van de sterfgevallen komt uit Afrika ten zuiden van de Sahara, met 94 procent van het aantal malariadoden ter wereld. In 2019 kwamen de helft van het wereldwijde aantal malariadoden uit zes landen: Nigeria, de Democratische Republiek Congo, Tanzania, Niger, Mozambique en Burkina Faso.

Essentieel om het aantal malariadoden in te dijken zijn malariacampagnes waarin onder meer klamboes gedistribueerd worden. Als gevolg van de pandemie liepen veel campagnes vertraging op. Door de lockdown konden veel malariapatiënten niet naar het ziekenhuis om behandeld te worden. Een deel bleef thuis uit angst voor het coronavirus.

De WHO spreekt van een ontwrichting van de zorg in Afrika en verwacht dat in 2020 meer doden zullen gevallen zijn door malaria dan door COVID-19 in de regio ten zuiden van de Sahara. “Het is waarschijnlijk dat malaria-oversterfte hoger ligt dan het directe aantal COVID-19-doden”, zegt Pedro Alonso, directeur van het malariaprogramma van de WHO.

Als mensen in Afrika ook maar een tiende minder toegang hebben tot malariabehandelingen, zal dat dit jaar tot een oversterfte van 19.000 mensen leiden. Neemt de toegang tot gezondheidszorg toe tot een kwart of de helft, dan gaat het om respectievelijk 46.000 of 100.000 doden.

Tuberculose: miljoen diagnoses gemist

In de top tien van wereldwijde doodsoorzaken staat tuberculose: vorig jaar alleen al overleden er 1,4 miljoen mensen aan de infectieziekte. Meer dan 95 procent van de tuberculosedoden valt in ontwikkelingslanden. Iets minder dan de helft van de sterfgevallen (44 procent) komt uit Zuidoost-Azië. Afrika ten zuiden van de Sahara telt een kwart van de gevallen.

Veel artsen en verpleegkundigen van de tuberculoseafdelingen van ziekenhuizen zijn ingezet bij de bestrijding van COVID-19. Ook met materialen en budgetten die nodig zijn om het aantal gevallen van tbc in te dijken is geschoven om de coronacrisis het hoofd te bieden. Hierdoor zijn maar liefst een miljoen tuberculosediagnoses gemist. Volgens de WHO kan dit leiden tot 200.000 tot 400.000 extra tuberculosedoden dit jaar.

Terug naar af voor hiv-patiënten

Meer dan 38 miljoen mensen wereldwijd zijn momenteel geïnfecteerd met het hiv-virus. Bijna 26 miljoen daarvan wonen in Afrikaanse landen zoals Zimbabwe, Zuid-Afrika, Botswana en Mozambique.

Een onderbreking van antiretrovirale therapie gedurende zes maanden kan 500.000 extra doden veroorzaken door aan aids gerelateerde ziekten.

Van de 690.000 mensen die in 2019 overleden zijn aan complicaties van hiv, woonde 60 procent in Afrika ten zuiden van de Sahara. Datzelfde jaar kwam bijna de helft van de nieuwe gevallen wereldwijd voor bij vrouwen en meisjes. Volgens Unaids lag dat percentage hoger in Afrika, met 59 procent van de gevallen.

Ook artsen werkzaam in hiv-diensten moesten het afgelopen jaar bijspringen om coronapatiënten te helpen. Voor veel mensen met hiv betekende dat dat hun behandeling onderbroken werd nadat hiv-diensten de deuren sloten.

Een onderbreking van antiretrovirale therapie gedurende zes maanden kan 500.000 extra doden veroorzaken door aan aids gerelateerde ziekten in Afrika ten zuiden van de Sahara. Dat berekenden de WHO en Unaids. Daarmee zou het aantal aidsdoden in de regio hetzelfde niveau halen van 2008, toen er bijna een miljoen mensen stierven, klinkt het bij Unaids.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Thomson Reuters News Foundation