'Corruptie is structureel probleem bij VN'

Er heerst een cultuur van scheidsmuren in de VN. Wat we nodig hebben is een cultuur van vensters, zegt Hillel Neuer, de directeur van UNWatch. In de VN zijn dingen gebeurd die in een groot bedrijf meteen tot ontslagen zouden geleid hebben.

Het waren erg drukke weken voor UNWatch, dat vanuit Genève de organen, de organisaties en de agentschappen van de VN op de voet volgt. Het regende schandalen bij de VN-familie. Beschuldigingen van omkoping, nepotisme, wanbestuur en seksuele intimidatie volgden mekaar in sneltempo op.

Het VN-personeel waagt van een anti-VN-campagne uit Amerikaanse neoconservatieve en extreemrechtse hoek. Maar volgens UNWatch is er meer aan de hand. Het onderliggende kernprobleem is een gebrek aan transparantie en aansprakelijkheid, zegt Neuer. Het gebrek aan transparantie is het gevolg van het de groteske politisering van de VN en vooral van het secretariaat, waar 4000 mensen werken. Alle topzware organisaties kampen met dat probleem. De VN, de moeder van alle bureaucratieën, ontsnapt daar niet aan.

Bij de vredesmissies rommelt het meer dan ooit. Het ‘Office for Internal Oversight Services’ (OIOS), de interne anticorruptiedienst van de VN, bracht vorige maand een lange lijst uit van corruptiepraktijken in vredesmissies. In Kosovo, Congo, Sierra Leone en Ethiopië blijkt een deel van het VN-personeel aan de vetpotten te zitten. Op één van de vredesmissie sloeg een medewerker 4,3 miljoen dollar scheef. In Kosovo liet een staflid zich betalen voor bewezen diensten met een Mercedes.

In Congo knoeide het personeel van het UN Volunteers (UNV) programma met reisvergoedingen. Monuc, de VN-vredesmissie in Congo, kwam zwaar in opspraak door georganiseerde kinderprostitutie door Uruguayaanse soldaten in de buurt van de luchthaven van Bunia. De VN onderzoeken 150 beschuldigingen van seksueel misbruik door blauwhelmen en burgerpersoneel.

Nog pijnlijker waren de schandalen op het VN-hoofdkwartier in New York en bij de zetel in Genève. Ruud Lubbers, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, werd beschuldigd van seksuele intimidatie maar in november vrijgesproken door VN-baas Kofi Annan. Nog een andere vice-secretaris-generaal kwam in opspraak: Dileep Nair wordt door zijn ondergeschikten beschuldigd van ‘intimidatie en favoritisme’ in zijn personeelsbeleid.

OIOS maakte ook melding van systematisch misbruik van reisvergoedingen. Heel wat VN-ambtenaren maken tijdens hun diensturen op kosten van de VN ommetjes naar de thuisbasis en laten familieleden vliegen met de ‘frequent flyer miles’ van hun werkgever.

Het grootste schandaal blijft echter het olie-voor-voedselprogramma. Dat moest het lijden van de Iraakse bevolking verzachten. Ten minste twee mensen zouden er volgens sommigen echt rijk van geworden zijn: ex-dictator Saddam Hoessein en de zoon van Kofi Annan.

Volgens de rekenkamer van het Amerikaanse parlement wist Saddam het programma zo te manipuleren dat hij minstens 4,4 miljard dollar in eigen zak stak, mogelijk met medeweten van enkele VN-ambtenaren.

Kojo Annan werkte voor het Zwitserse bedrijf Cotecna dat een contract kreeg in het olie-voor-voedselprogramma. Nog tot meer dan een jaar nadat het programma was opgedoekt zou hij hiervoor maandelijks 2.500 dollar opstrijken.

Geen van beide beschuldigingen is officieel bewezen. Een onafhankelijke onderzoekscommissie (onder Amerikaanse leiding) presenteert in januari haar bevindingen over het olie-voor-voedselgeld van Saddam. De beschuldigingen tegen Kojo worden behandeld in verschillende onderzoekscommissies.

Als de VN willen bewijzen dat de beschuldigingen niet correct zijn, dan moet de organisatie open kaart spelen. Dat betekent alle informatie openbaar maken - of ze nu goed is of slecht, vindt Merrill Cassell, de voormalige penningmeester van het VN-kinderfonds Unicef. Het doet pijn om te zien dat de VN afgeschilderd worden als een corrupte instelling. De VN moet de wereldleider zijn inzake transparantie.

UNWatch vindt het hoog tijd dat corruptiezaken bij de VN onderzocht worden door een extern orgaan. De meeste onderzoeken gebeuren intern, zegt Neuer. Onderzoeken komen meestal pas op gang nadat media en ngo’s veel lawaai maken. De resultaten laten erg lang op zich wachten en de beschuldigden worden meestal witgewassen. UNWatch kent de VN als een log, defensief en tegenwerkend orgaan. Dat creëert achterdocht, geen vertrouwen.

Hebben de VN eigenlijk ooit al iemand ontslagen die zich had misdragen? Vorige week hadden we nog zo iemand, antwoordt VN-woordvoerder Fred Eckhard. We hebben een Fransman uit de Monuc aan de deur gezet die beschuldigd werd van seksuele vergrijpen. Maar is er sprake van een consequent sanctioneringbeleid? Is het bijvoorbeeld mogelijk om een lijst te tonen met sancties tegen personeelsleden die zich schuldig maken aan corruptie of verzuim? Dat kan ik u niet beloven, zegt Eckhardt. Maar ik zal het u zeker laten weten als daarover cijfers binnenkomen. (MM)