Dingen waar we niet gemakkelijk over praten

Tien artiesten tonen op de tentoonstelling Animismes Anonymes  hun video’s, geluidsinstallaties, foto’s, schilderijen, live voorstellingen en nog veel meer. De kunstenaars hebben diverse achtergronden en de werken zijn niet aan elkaar verbonden op basis van thema of techniek. Ze zijn samengekomen op basis van iets anders: animisme, of het geloof in de bezieling van de wereld. Is deze kunstvoorstelling een vorm van sjamanisme, een brug tussen het publiek en het spirituele?

‘Sommige artiesten, niet allemaal, kan je wel zien als sjamaan. Mark Rothko bijvoorbeeld slaagt erin mensen aan te spreken met dingen die er abstract uitzien, maar die hij zodanig helder in beeld brengt dat ze een verhaal vertellen. Een verhaal over dingen die bestaan, terwijl we er heel moeilijk over kunnen praten’, vertelt artieste Antje Van Wichelen.

‘Om te vervolledigen wat we niet begrijpen hebben we animisme nodig’

In de Brusselse galerij wordt animisme op tien individuele manieren benaderd. Van het werk van de Antwerpse Ria Pacquée, die personen vastlegde in momenten van alledaags religieus gebed, tot boeken met pictogrammen door He Xiudong, een sjamaan van de Chinese Naxi-minderheid.

Voor Magali Claude, een Franse kunstenares met Antilliaanse roots die al twintig jaar de rechten van zwarte burgers bestudeert, is animisme onlosmakelijk verbonden met kolonialisme. ‘Zeker voor Afrikaanse mensen wordt animisme ervaren als nauw verwant aan religie. Het werd vroeger gebruikt om de religie van de kolonisten te aan te vullen. Om het onvatbare begrijpelijk te maken moet je het vervolledigen – met magie.’

Die magie heeft ze vertaald in een video met 35 verschillende fantasiemuren, gebaseerd op de actuele situatie van migranten in Europa. ‘Wanneer je aankomt,’ beschrijft ze de ervaring van haar werk in Cinéma Galeries,  ‘zie je een muur met suikerklontjes. De eerste momenten hoor je een ritme. En dan, een geluid van magic. Pling.’

Zo hoopt ze dat de realiteit ook zal verlopen ‘muren groeien in alle steden – niet enkel in Europa, ook in de Verenigde Staten, Mexico, overal. Het is een wereldwijd fenomeen. En het is niet bepaald magical. Maar er zal iets gebeuren. De situatie moet veranderen. Ik weet niet in welke richting. Ik hoop dat het magie zal zijn.’

‘Het is niet zweverig’

Achterin de tunnels speelt een video van Brusselse multimedia-artieste Antje Van Wichelen. ‘Dit is een heel concreet verhaaltje van handschoenen die verloren zijn en in de stad ronddwalen. Het is iets heel tactiels, dat je zo echt met die materies bezig bent, ook al doordat die handschoentjes met hun vingertopjes alle materialen beroeren. Door met die materies bezig te zijn, door het licht dat anders is, doordat  de passerende mensen en auto’s vervaagd zijn en we specifiek niet hebben gefocust op de lichtreclames, krijg je een andere blik op de stad. Terwijl het eigenlijk een heel concrete, reële blik op de stad is.’

‘Het is absoluut niet zweverig. Het is net heel concreet’ benadrukt ze, ‘Animisme geldt in dit geval eigenlijk als een politiek statement, het is een houding waardoor je streeft naar een wereld die meer ecologisch is, met meer respect voor de dingen, de dieren en de mensen.’

De tentoonstelling ‘Animismes Anonymes’ loopt nog tot 2 september in Cinéma Galeries in Brussel.